Kanonierki typu Friponne
 „Friponne” w 1917 r. | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy |
|
| Stocznia | |
| Wejście do służby |
1917-1918 |
| Wycofanie |
2002 |
| Planowane okręty |
13 |
| Zbudowane okręty |
8 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 315 ton |
| Długość |
66,4 metra |
| Szerokość |
7 m |
| Zanurzenie |
2,8 m |
| Napęd |
2 silniki Diesla Sulzer o łącznej mocy 900 KM |
| Prędkość |
14,5 węzła |
| Załoga |
50–54 |
| Uzbrojenie |
2 działa kal. 100 mm L/45 (2 x I) |
Kanonierki typu Friponne – typ francuskich okrętów klasyfikowanych jako kanonierki przeciwpodwodne lub awiza z okresu obu wojen światowych. W latach 1915–1918 w stoczniach Arsenal de Lorient w Lorient i Arsenal de Brest w Breście zbudowano osiem okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Marine nationale w latach 1917–1918 i wzięły udział w I wojnie światowej. W styczniu 1920 roku cztery okręty zostały zakupione przez Rumunię i weszły w skład Forțele Navale Române.
Spośród jednostek pozostałych we Francji dwie skreślono z listy floty w dwudziestoleciu międzywojennym, zaś dwie przetrwały II wojnę światową. Z wyjątkiem zatopionej w 1941 roku kanonierki „Locotenent Lepri Remus”, rumuńskie okręty zostały w 1944 roku zdobyte przez żołnierzy radzieckich i następnie wcielone do służby w Marynarce Wojennej ZSRR. Dwa z nich („Locotenent-Comandor Stihi Eugen” i „Sublocotenent Ghiculescu”), zwrócone Rumunii w październiku 1945 roku, służyły w charakterze jednostek pomocniczych aż do 2002 roku.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
Awiza typu Friponne zostały zamówione na podstawie wojennego programu rozbudowy floty francuskiej z 1916 roku[1]. Okręty były w zasadzie identyczne z awizami typu Ardent, różniąc się głównie rodzajem siłowni – silnikami Diesla w miejsce napędu parowego, dzięki czemu znacznie wzrósł zasięg pływania[1]. Początkowo planowano budowę 13 jednostek, jednak ukończono jedynie osiem[1]. Klasyfikowane były początkowo jako kanonierki do zwalczania okrętów podwodnych (fr. Canonnières contre sous-marins)[1][2], ostatecznie awiza 2. klasy[3].
Spośród ośmiu okrętów typu Friponne trzy zbudowane zostały w stoczni Arsenal de Lorient, zaś pięć w stoczni Arsenal de Brest[1][4]. Stępki jednostek położono w latach 1915-1916, zostały zwodowane w latach 1916–1917, a do służby w Marine nationale przyjęto je w latach 1917–1918[3].
| Okręt | Stocznia | Początek budowy |
Wodowanie | Wejście do służby | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|
| „Bouffonne” | Lorient | 1915 | 1916 | 1917 | |
| „Chiffonne” | 1916 | 1917 | 1918 | → Rumunia: „Locotenent Lepri Remus” | |
| „Diligente” | Brest | 1915 | 1916 | ||
| „Engageante” | 1916 | 17 grudnia 1916 | |||
| „Impatiente” | 1916 | 1917 | → Rumunia: „Căpitan Dumitrescu C.” | ||
| „Friponne” | Lorient | → Rumunia: „Locotenent-Comandor Stihi Eugen” | |||
| „Mignonne” | Brest | 1917 | 1918 | → Rumunia: „Sublocotenent Ghiculescu” | |
| „Surveillante” | 1915 | 1917 |
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręty były kanonierkami przeznaczonymi do zwalczania okrętów podwodnych[1]. Miały kadłub gładkopokładowy ze smukłym kliprowym dziobem, z wyjątkiem „Diligente”, która miała prostą dziobnicę[1]. Długość całkowita kadłuba wynosiła według ogółu źródeł dotyczących jednostek francuskich 66,4 metra, aczkolwiek publikacje dotyczące jednostek rumuńskich podają z nieznanych przyczyn długość mniejszą o ok. 6 m[a]. Szerokość wynosiła 7 metrów, a zanurzenie 2,8 metra[5][6]. Wyporność normalna wynosiła 315 ton, standardowa 375 ton, zaś pełna 443 tony[5][6][b]. Okręty napędzane były przez dwa silniki wysokoprężne Sulzer o łącznej mocy 900 KM, poruszające dwoma śrubami (większość jednostek nie posiadała komina, z wyjątkiem „Chiffonne”, „Engageante” i „Mignonne”)[7][8]. Maksymalna prędkość okrętów wynosiła 14,5 węzła[3][6]. Okręty zabierały 30 ton paliwa, co pozwalało osiągnąć zasięg wynoszący 3000 Mm przy prędkości 10 węzłów (lub 1600 Mm przy 15 węzłach)[6][7].
Uzbrojenie kanonierek składało się z dwóch pojedynczych dział kalibru 100 mm L/40 M1897 i dwóch zrzutni bomb głębinowych[3][6].
Załoga okrętu liczyła 50–54 oficerów, podoficerów i marynarzy[6][9][c].
Służba[edytuj | edytuj kod]
Marine nationale[edytuj | edytuj kod]
Spośród ośmiu kanonierek sześć służyło na Morzu Śródziemnym, a dwie na Atlantyku[1]. 15 maja 1917 roku „Surveillante” zatopił omyłkowo taranując włoski torpedowiec „Scorpione”[1]. Wszystkie okręty przetrwały wojnę. 9 stycznia 1920 roku cztery okręty zostały zakupione przez Rumunię („Friponne”, „Impatiente”, „Chiffonne” i „Mignonne”)[5][10]. W 1925 roku zakończył służbę we flocie francuskiej „Bouffonne”[1]. Pozostałe trzy: „Surveillante”, „Diligente” i „Engageante” zostały w tym okresie przystosowane do roli trałowców[11]. W 1938 roku wycofany został „Surveillante”[1]. 3 lipca 1940 roku w Portsmouth „Diligente” został opanowany przez Brytyjczyków[3][12]. Okręt został po wojnie zwrócony i złomowany w grudniu 1946 roku[1][3][d]. „Engageante” w listopadzie 1942 roku został przejęty przez Wolnych Francuzów, po czym, wycofany ze służby w 1944 roku, został złomowany 3 grudnia 1945 roku[1][3][12].
[edytuj | edytuj kod]
15 stycznia cztery zakupione kanonierki weszły w skład Forțele Navale Române pod nazwami „Locotenent-Comandor Stihi Eugen” (ex-„Friponne”), „Căpitan Dumitrescu C.” (ex-„Impatiente”), „Locotenent Lepri Remus” (ex-„Chiffonne”) i „Sublocotenent Ghiculescu” (ex-„Mignonne”)[10]. Okręty otrzymały nazwy na cześć oficerów rumuńskiej marynarki, poległych podczas I wojny światowej[4][10]. Na przełomie 1939 i 1940 roku dokonano modernizacji uzbrojenia wszystkich jednostek: zdemontowano oba działa kal. 100 mm, instalując w zamian dwa pojedyncze działka plot. SK C/30 kal. 37 mm L/80 („Locotenent Lepri Remus” przystosowano też do przenoszenia min)[5][13]. Ten ostatni zatonął 11 stycznia 1941 roku u ujścia Dunaju po wejściu na rumuńską zagrodę minową, postawioną poprzedniego dnia przez stawiacz min „Aurora”[5][13][e].
W 1942 lub 1943 roku obrona przeciwlotnicza pozostałych trzech okrętów została wzmocniona przez montaż pojedynczego działka C/38 kal. 20 mm L/65, zaś na początku 1944 roku jedno z działek kal. 37 mm zostało zastąpione działem SK C/30 kal. 88 mm L/42[5]. 5 września 1944 roku kanonierki zostały zdobyte przez żołnierzy radzieckich w Konstancy i następnie wcielone do służby w Marynarce Wojennej ZSRR jako „Araks” („Căpitan Dumitrescu Constantin”), „Achtuba” („Locotenent-Comandor Stihi Eugen”) i „Angara” („Sublocotenent Ghiculescu”)[14]. 10 stycznia 1945 roku nieopodal Odessy „Araks” wszedł na minę i zatonął, a później został podniesiony i następnie złomowany[14][15][f].
„Achtuba” i „Angara” zostały zwrócone 14 października 1945 roku i weszły ponownie w skład Marynarki Wojennej Rumunii pod nazwami „Eugen Stihi” i „Ion Ghiculescu”[5][14]. W 1960 roku „Eugen Stihi” został przebudowany na okręt hydrograficzny i otrzymał oznaczenie NH 112, zaś „Ion Ghiculescu” stał się okrętem dowodzenia i otrzymał oznaczenie NDD 113[5][15][16][g]. Uzbrojenie okrętów w tym okresie stanowiło pojedyncze działko plot. kal. 37 mm i dwa podwójne stanowiska wkm kal. 14,5 mm[16][17]. Obie jednostki zostały wycofane ze służby w 2002 roku[18].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Długość 66,4 m według m.in. McMurtrie 1941 ↓, s. 200, Labayle-Couhat 1974 ↓, s. 186, Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 215. Długość dla rumuńskich okrętów 60,2 m lub 59,76 m (57,8 m na linii wodnej) wg Patianin i Barabanow 2007 ↓, s. 23; 60,9 m lub 57,76 m wg McMurtrie 1941 ↓, s. 388; 60,9 m lub 59,74 m wg Pietlewannyj 2009 ↓, s. 171
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 408 podaje, że wyporność wynosiła 450 ton, zaś Pietlewannyj 2009 ↓, s. 171 podaje wyporność standardową 450 ton i pełną 540 ton.
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 213 twierdzi, że załoga okrętu liczyła 57 osób.
- ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 259 podaje, że „Diligente” został wycofany ze służby w 1938 roku.
- ↑ Gogin 2018C ↓ w innym miejscu podaje, że okręt został zatopiony 11 października 1941 roku nieopodal Suliny; Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 422, Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 361 i Lipiński 1999 ↓, s. 610 podają, że okręt zatonął 11 stycznia 1940 roku.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 422 twierdzi, że okręt w 1944 roku był w złym stanie i został złomowany w Rumunii; Gogin 2018A ↓ podaje natomiast alternatywną wersję, według której okręt został zwrócony Rumunii, naprawiony i służył jako „Dumitrescu” do 1959 roku.
- ↑ Moore 1985 ↓, s. 408 i Pietlewannyj 2009 ↓, s. 171 identyfikują „Eugen Stihi” pod nazwą „Dumitrescu”; Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 422, Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 324 i Gogin 2018C ↓ podają, że „Ion Ghiculescu” został przebudowany także na okręt hydrograficzny; według Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 324 i Sharpe 1989 ↓, s. 458 okręt nosił nazwę „Constanta”.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 216.
- ↑ Jane's Fighting Ships of World War I. John Moore (wstęp). Wyd. reprint 2001. Londyn: Random House Group, 1919, s. 192. ISBN 1-85170-378-0.
- ↑ a b c d e f g Gogin 2018F ↓.
- ↑ a b Parkes 1934 ↓, s. 408.
- ↑ a b c d e f g h Gogin 2018C ↓.
- ↑ a b c d e f Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 215.
- ↑ a b Parkes 1934 ↓, s. 213.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 215-216.
- ↑ Blackman 1953 ↓, s. 295.
- ↑ a b c McMurtrie 1941 ↓, s. 388.
- ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 259.
- ↑ a b Lipiński 1999 ↓, s. 542.
- ↑ a b Sobański 2002 ↓, s. 44-45.
- ↑ a b c Gogin 2018A ↓.
- ↑ a b Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 324.
- ↑ a b Moore 1985 ↓, s. 408.
- ↑ Sharpe 1989 ↓, s. 458.
- ↑ Saunders 2004 ↓, s. 580.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Raymond Blackman (red.): Jane’s Fighting Ships 1953-1954. London: Sampson Low, Marston & Co., 1953. (ang.).
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
- Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: ANGARA gunboats (1917-1918/1944). Navypedia. [dostęp 2018-02-24]. (ang.).
- Ivan Gogin: CĂPITAN DUMITRESCU ASW gunboats (1917-1918/1920). Navypedia. [dostęp 2018-02-24]. (ang.).
- Ivan Gogin: FRIPONNE 2nd class avisos (ASW gunboats) (1917-1918). Navypedia. [dostęp 2018-02-24]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French Warships of World War I. Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0445-5. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- John E. Moore (red.): Jane’s Fighting Ships 1984-85. London: Jane’s Publishing Company Ltd, 1985. ISBN 0-7106-0795-4. (ang.).
- Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
- S. Patianin, M. Barabanow. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Bałkanskich gosudarstw i stran Wostocznogo Sriediziemnomoria. „Morskaja Kampanija”. 3/2007, 2007. (ros.).
- M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.).
- Stephen Saunders (red.): Jane’s Fighting Ships 2004-2005. London: Jane’s Information Group Ltd, 2004. ISBN 0-7106-2623-1. (ang.).
- Richard Sharpe (red.): Jane’s Fighting Ships 1989-90. London: Jane’s Defence Data, 1989. ISBN 0-7106-0886-1. (ang.).
- Maciej S. Sobański. Rumuńskie operacje minowe w latach 1941-1944. „Okręty Wojenne”. Nr 3 (53), 2002. ISSN 1231-014X.
