Osiek (powiat kościański)
wieś | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2022) |
126[2] |
Strefa numeracyjna |
65 |
Kod pocztowy |
64-000[3] |
Tablice rejestracyjne |
PKS |
SIMC |
0371759 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kościan | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu kościańskiego | |
52°00′36″N 16°44′41″E/52,010000 16,744722[1] |
Osiek – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Kościan.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od końca XIII wieku. Wymieniona pierwszy raz w łacińskim dokumencie z 1296 „Osek”, 1397 „Ossziek”, 1398 „Oszek”, 1399 „Hossek”, 1399 „Oschek”; 1400 „Ossek, Osszeg, Osszek, Osszecz”, 1401 „Ossecz”, 1403 „Osszeg”, 1422 „Oszyek”, 1471 „Ossyek”, 1563 „Ossiek”[4].
Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do rodu Osieckich, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko, a także do Jurkowskich, Czarnkowskich, Miaskowskich. W 1448 wieku leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należała do parafii Gryżyna[4].
Tereny, na których powstała miejscowość były zasiedlone jednak wcześniej niż odnotowały to archiwalne, historyczne zapisy. Z Osiekiem wiąże się obecnie zniszczone grodzisko stożkowate, które znajduje się na wschodnim brzegu jeziora Wonieść i położone jest na terenie nowszej wsi Nowy Dębiec. W 1892 przy tym grodzisku znaleziono skarb srebrny[4].
Pierwszy zapis o wsi datowany jest na 1296 i pochodzi z dokumentu króla polskiego Przemysła II, który w przywileju immunitetowym potwierdził benedyktynom lubińskim posiadanie wsi Wonieść wraz z jezioremWonieść. Odnotowano w nim ludzi ze wsi Gryżyna i Osiek, którzy nie mieli prawa łowić w tym jeziorze ryb[4].
Na dokumencie datowanym na 1307 odnotowany został jako świadek komes Dobiesław z Osieka identyfikowany z miejscowością. W latach 1370–1371 odnotowano również jako świadka Przybysława z Osieka. W latach 1393–1426 jako właściciel we wsi wielokrotnie wspomniany został brat Przybysława Materna Osiecki wicewojewoda kościański w latach 1405–1406 i 1416-1426. W 1425 woźny sądu ziemskiego w imieniu Materny zapowiedział jako jego własność drogi, łąki, pastwiska, lasy i zarośla w Osieku. Obwieszczenia dokonał na rynku w Kościanie, w kościele parafialnym w Gryżynie oraz w sądzie królewskim[4].
Majątek po Maternie odziedziczył jego syn Nikiel Osiecki, który w 1427 prowadził spór sądowy z Andrzejem Bojanowskim zeznając, że sprzedał Osiek pani Katarzynie Jurkowskiej za 700 grzywien. W 1428 woźny sądu ziemskiego zeznał, że Andrzej Bojanowski przedstawił mu dokument kupna wsi Osiek za 600 grzywien od Nikła Osieckiego na podstawie, którego sąd przyznał mu wieś w wieczyste posiadanie. W 1428 Nikiel Osiecki prowadził spór sądowy z Andrzejem Bojanowskim. Sąd zasądził, że Nikel miał zapłacić Bojanowskiemu 400 grzywien, a ten dowodził, że te pieniądze są u Katarzyny Jurkowskiej[4].
W latach 1434–1438 dokumenty historyczne notowały synów Janusza i Katarzyny Jurkowskiej braci Bartosza z Osieka oraz Mikołaja Jurkowskiego, którzy odziedziczyli po nich majątek. W 1434 woźny sądowy w ich imieniu zapowiedział drogi, łąki, pastwiska, lasy oraz gaje oraz zarośla we wsiach Jurkowo, Osiek i Kuszkowo. W 1438 miał miejsce podział majątku pomiędzy członkami rodu Jurkowskich. Jan, Bartosz, Wincenty i Andrzej zostali w Jurkowie, a Mikołaj objął Osiek oraz za pieniądze otrzymane od żony w kwocie 80 grzywien szer. groszy i 100 grzywien w półgroszach miał wykupić Osiek od Mikołaja Czarnkowskiego. Bracia z Jurkowa mieli natomiast uposażyć swoje siostry Barbarę i Elżbietę oraz spłacić dług Mikołajowi synowi Materny. Koszty sporu granicznego pomiędzy Osiekiem, Jezierzycami i Jurkowem mieli ponieść w 2/3 bracia z Jurkowa, a w 1/3 Mikołaj[4].
W 1448 Mikołaj Jurkowski zapisał żonie Małgorzacie po 80 grzywien posagu oraz wiana na dwóch częściach Osieka. W latach 1466–1468 zapisał także na Osieku czynsze kościelne. W1466 czynsz 5 grzywien od sumy 60 grzywien dla szpitala św. Ducha i św. Elżbiety w Dolsku oraz w 1467 czynsz w wysokości jednej grzywny od sumy 12 grzywien dla altarii św. Jadwigi i Elżbiety w Kąkolewie[4].
W 1471 Mikołaj Jurkowski zapisał Agnieszce, żonie swego syna Mikołaja, 600 grzywien posagu oraz 300 grzywien wiana na wsi Osiek. W 1473 Wojciech Miaskowski syn Mikołaja za zgodą ojca zapisał swojej żonie Agnieszce po 480 grzywien posagu oraz wiana na wsiach Osiek i Kleszczewo, a ona skasowała swoją oprawę wienną zapisaną jej przez teścia Mikołaja. W 1476 Wojciech w działach z braćmi Miaskowskimi z Miaskowa otrzymał dwa łany osiadłe w Osieku, na których rezydowali 4 kmiecie oraz połowę lasów i gajów w Osieku. W latach 1510–1524 dziedzicem we wsi był Andrzej Miaskowski syn Wojciecha. W 1510 zapisał swojej żonie Małgorzacie Radzewskiej po 300 złotych węgierskich posagu oraz wiana na połowie Osieka i na połowie Kuszkowa. W latach 1537–1542 włascicielami wsi zostali synowie Andrzeja Krzysztof i Andrzej Miaskowscy. W 1537 wraz z matką Małgorzatą Radzewską wdową po Andrzeju zapisali na częściach w Osieku i w Kuszkowie dwie grzywny czynszu rocznego z prawem wykupu za 28 grzywien Klemensowi z Pierzchna altaryście przy altarii patronatu rzeźników w kościele parafialnym w Krzywiniu. W 1541 Krzysztof Miaskowski zapisał żonie Dorocie po 300 grzywien posagu oraz wiana na połowie swych części w Osieku[4].
W latach 1574–1583 jako włascicieli wsi odnotowano braci Andrzeja i Łukasza Miaskowskich synów zmarłego Andrzeja. W 1574 dokonali oni podziału odziedziczonych po ojcu i stryju dóbr w Osieku i w Kuszkowie. W 1575 Łukasz Miaskowski zapisał żonie Katarzynie Łowęckiej córce Łukasza z Potarzycy po 2000 złotych polskich posagu i wiana na częściach Osieka i Kuszkowa. W 1576 Andrzej Miaskowski zapisał po 1500 złotych polskich posagu i wiana na częściach w Osieka i w Kuszkowie swojej żonie Annie Piotrowskiej[4].
Archiwalne, historyczne dokumenty odnotowały także zwykłych mieszkańców wsi. W 1371 jako świadka odnotowano Świętka sołtysa z Osieku. W 1476 wspomnani zostali także osieccy kmiecie: Michał, Święch, Hanusz i Janek, z których każdy posiadał pół łana ziemi[4].
Wieś odnotowano w historycznych rejestrach poborowych. W 1510 w Osieku było 4,5 łana folwarcznego. W 1535 miał miejsce pobór podatków we wsi od 2 łanów. W 1563 pobór od 3,5 łana, karczmy dorocznej oraz od wiatraka dorocznego. W 1564 Osiek należał do panów Miaskowskich. Pobrano podatki z części Łukasza Miaskowskiego od 4 pólłanków, 1/8 łana karczmarskiego, 5 zagrodników, a z części należącej do Andrzeja Miaskowskiego od 4 łanów, komorników oraz od najemnego robotnika od pługa zwanego „ratajem”[4].
Wieś szlachecka Ossiek położona była w 1581 roku w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[5].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Osiek należała do wsi większych w ówczesnym powiecie Kosten rejencji poznańskiej[6]. Osiek należał do okręgu kościańskiego tego powiatu i stanowił siedzibę majątku Osiek, który należał wówczas do Karola Zakrzewskiego[6]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Osiek liczył 281 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 25 dymów (domostw)[6].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa leszczyńskiego. W Osieku znajduje się dwór (obecnie w ruinie) wraz z parkiem, który należał do dóbr rodu Wyssogota-Zakrzewskich przez kilkaset lat.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 94267
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 893 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l Gąsiorowski 1995 ↓, s. 475–477.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 68.
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 210.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- A. Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III (L – Q), hasło „Osiek”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1995, s. 475–477.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Osiek, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .
- Osiek (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 631 .