Tadeusz Zelenay

Tadeusz Zelenay (2 maja 1913 w Kijowie, zm. 14 października 1961 we Wrocławiu) – polski poeta, prozaik, tłumacz.

Życiorys

Był synem Henryka i Anieli z Traczewskich. Po odrodzeniu się państwa polskiego przyjechał w 1925 w jego granice. Rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie. Debiutował w 1932 wierszami pt. Kino nieme i Wiek nowy opublikowanymi w „Kuźni Młodych”. Od 1933 był w zespole redakcyjnym tego pisma jako kierownik działu poetyckiego. Publikował tu do 1935.

Rok wcześniej ukończył Gimnazjum im. T. Czackiego w Warszawie. Wtedy też rozpoczął służbę wojskową, podczas której ukończył dywizyjny kurs podchorążych rezerwy. W 1935 został zwolniony z wojska na skutek choroby i rozpoczął studia. Był członkiem Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej „Lewica”. Wiersze publikował m.in. w „Naszym Wyrazie”, „Pionie”, „Dekadzie Akademickiej”, „Kamenie”, „Skamandrze”. W 1937 wydano jego pierwszy tomik wierszy Jesień sentymentalna. Od 1938 roku pracował jako pomoc biurowa w Centralnym Biurze Inwentaryzacji Zabytków. W czasie wojny pisał liczne utwory satyryczne pod pseudonimem Kleks, które były drukowane w prasie podziemnej np. w piśmie „Demokrata”, czy „Moskit”. Zamieszczał też wiersze w wydawanych konspiracyjnie antologiach np. Słowo prawdziwe, Idzie żołnierz, Pieśni zbrojne, Pieśni polskie. Pracował również jako sanitariusz w Szpitalu PCK, robotnik budowlany i szklarz. Brał udział w powstaniu warszawskim. Po nim został wywieziony do obozu jenieckiego w Sandbostel pod Bremą (Niemcy). Początkowo po wyzwoleniu przebywał w szpitalach w Baulitz i Kempten.

Po wojnie w 1946 przyjechał do Wrocławia, gdzie ukończył historię sztuki na Uniwersytecie Wrocławskim. Prowadził też ożywioną działalność publicystyczną. Jego wiersze, reportaże, artykuły, opowiadania, fragmenty utworów, a także przekłady z literatury rosyjskiej ukazywały się na łamach czasopism, m.in. w Biuletynie Kulturalno-Oświatowym, Dzienniku Literackim, Ekranie Tygodnia, Nowym Kurierze Wrocławskim, Odrze (tu wydał cykl pt. Życiorysy miasta), Tygodniku Powszechnym, Zwierciadle i Słowie Polskim. Pisał również teksty piosenek i współpracował z wrocławską Rozgłośnią Polskiego Radia. Równocześnie pracował w Wojewódzkim Wydziale Kultury i Sztuki jako kierownik referatu muzealnictwa. W 1950 rozpoczął pracę także jako kierownik literacki w Teatrze Młodego Widza, a następnie w Teatrze Rozmaitości. W tym samym roku ożenił się z poetką Anną Martynowicz (Anna Zelenay). W 1951 uzyskał tytuł magistra.

Jako poeta wrocławski najwięcej uwagi poświęcił właśnie temu miastu, pisząc m.in. Słowacki we Wrocławiu i Pochwała Wrocławia. W 1952 otrzymał Nagrodę Literacką miasta Wrocławia za przekłady z literatur obcych, a szczególnie za tłumaczenia literatury rosyjskiej. Tłumaczył również poetów i dramaturgów m.in. przełożył sztukę S. Michałkowa Ja chcę do domu, którą wystawił Teatr Młodego Widza. Kolejnym jego dokonaniem była adaptacja sceniczna opowiadania Gogola Jak Iwan Iwanowicz pokłócił się z Iwanem Nikiforyczem. Sam też zagrał rolę w filmie Ludzie z pociągu K. Kutza. W 1956 został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.

Przez kilka lat był członkiem wrocławskiego Zarządu Oddziału ZLP.

Zmarł we Wrocławiu po ciężkiej chorobie 14 października 1961.

Twórczość

• Jesień sentymentalna - poezje (1937)
• Zamieć - poezje (1946)
• Żółte okno (1957)
• Kartki z pamiętnika poetyckiego (1960)
• Zapiski ze starej skrzyni - opowiadania (1960)
• Wiersze, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1964, Wydanie I, nakład 1500+200 egz., ss.144.

Bibliografia

• Współcześni polscy pisarze i badacze literatury, red. J. Czachowska, A. Szałagan, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,Warszawa 2004, tom XIX.
• E. Niechcaj-Nowicka, Pisarze Dolnego Śląska, Wrocław 1998.
• Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906–1950. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 520. ISBN 83-06-01691-2.