Maria Rataj
| Data i miejsce urodzenia |
6 lipca 1918 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 czerwca 1995 |
| Dziedzina sztuki |
opowiadanie, wspomnienia, pamiętnikarstwo |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
|
Zaułki grzecznego miasta | |
Maria Rataj (ur. 6 lipca 1918 w Kaliszu[1], zm. 8 czerwca 1995 w Poznaniu), właściwie Marianna Rudowicz[2] – polska pisarka, autorka wspomnień z przedwojennego Poznania pt. Zaułki grzecznego miasta.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze lata życia Maria spędziła w domu rodzinnym w Kaliszu. Jej rodzicami byli Minna Lisbeth (Elżbieta) Hoffmann i Jan Rudowicz. Lisbeth Hoffmann, córka Hermanna Karla Maxa i Luise Mathilde Pauline Arndt, była Niemką wyznania ewangelickiego z rodziny stolarzy, pochodzącej z Rixdorf (obecnie Neukölln, dzielnica Berlina). Jan Rudowicz, syn Franciszka i Marianny z Uzarowiczów, pracował jako poborca podatkowy w Urzędzie Skarbowym w Kaliszu. Para pobrała się w 1917 r. w Berlinie. Jan porzucił rodzinę kilka lat po ślubie, we wczesnym okresie życia Marii. W 1920 r. wraz z matką przeniosła się do Poznania. Tam urodził się jej młodszy o cztery lata brat Maks oraz przyrodnia siostra Teodozja, młodsza o czternaście lat. Rodzina mieszkała bez ojca, podnajmując pokój w uboższych dzielnicach miasta. Zamieszkiwali pod adresami: Górna Wilda 13, Fabryczna 6, św. Marcin 48, Garbary 49, Dolina 7 i Dolna Wilda 63[3]. W 1926 roku Jan Rudowicz został oskarżony i skazany na 1,5 roku więzienia za malwersacje finansowe[4]. Matka prowadziła swobodny styl życia przez większość czasu nie pracując, więc córka musiała dość szybko zająć się utrzymaniem rodziny. Maria zarabiała na życie wykonując drobne usługi dla sąsiadów, np. pomoc w robieniu zakupów oraz korzystała z pomocy organizacji charytatywnych. Po II wojnie światowej utrzymywała się z renty. Urodziła dwóch synów, Bolesława i Romualda[5].
Na początku lat 50. Rataj rozpoczęła spisywanie wspomnień z okresu dwudziestolecia międzywojennego i okupacji niemieckiej w Poznaniu. Poprzez dziecięce anegdoty ukazała barwny obraz marginesu społecznego stolicy Wielkopolski. Dzięki pomocy eseisty i publicysty Aleksandra Rogalskiego dostała stypendium Związku Literatów Polskich (chociaż do samego Związku nigdy nie została przyjęta, co uzasadniano zbyt niewielkim dorobkiem literackim). Tekst wspomnień autorka ukończyła w 1956 roku. Prozaik Zdzisław Romanowski zredagował go: dokonał skrótów i zmian stylistycznych, a niektóre fragmenty usunął, prawdopodobnie ze względów politycznych. Wspomnienia ukazały się drukiem w 1962 roku nakładem Wydawnictwa Poznańskiego. Książka okazała się bestsellerem – w ciągu czterech miesięcy sprzedano 10 tys. egzemplarzy. Prasa recenzowała Zaułki grzecznego miasta bardzo pozytywnie.
Maria Rataj jest także autorką nieopublikowanego zbioru opowiadań Bez parawanu. Została pochowana na cmentarzu Miłostowo w Poznaniu.
W 2007 ukazało się nakładem wydawnictwa Kwartet wznowienie wspomnień Rataj, pod tytułem Grzeszne miasto. Tekst został zredagowany ponownie na podstawie rękopisów autorki, bez ingerencji Romanowskiego, ze znacznie zwiększoną ilością stron.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Maria Rataj. kolektywbibianny.wordpress.com. [dostęp 2017-06-13]. (pol.).
- ↑ Magdalena Bednarek: Poznań z perspektywy:: klasa i płeć społeczno-kulturowa jako kategorie kształtujące obraz miasta w pisarstwie wspomnieniowym. [w:] Półrocznik „Porównania” vol. XI ISSN 1733-165X [on-line]. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 11/2012. s. 217–231. [dostęp 2017-03-12]. (pol.).
- ↑ e-kartoteka [online], e-kartoteka.net [dostęp 2020-03-17].
- ↑ Gazeta Kaliska : pismo codzienne, polityczne, społeczne i ekonomiczne. R.34, nr 87, 16 kwietnia 1926.
- ↑ Natalia Mazur: Dziewczyna z Wildy, przez którą nie można spać. Agora, 19 stycznia 2014. [dostęp 2017-03-12]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Magdalena Bednarek: Maria Rataj. W: Wielkopolski alfabet pisarek. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, 2012, s. 249-257. ISBN 978-83-62717-50-7.