Jotapian
.jpg)
| |
| Cesarz rzymski | |
| Okres | |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Data śmierci | |
| Moneta | |
 Dwudenar (antoninian) Jotapiana z przedstawieniem Wiktorii i napisem VICTORIA AVG(usti), podkreślający przewagę nad cesarzem Filipem Arabem (RIC IV 2a) | |
Jotapian (Marcus Fulvius Rufus[1] Iotapianus) – uzurpator tytułu cesarza rzymskiego, działający w Syrii i Kapadocji za panowania Filipa I (244–249).
Obwołany władcą w Syrii przez wojska zniecierpliwione uciążliwymi rządami (m.in. wzrostem podatków) i zbuntowane przeciw namiestnikowi Pryskusowi będącemu bratem cesarza[2]. Dla zwiększenia wiarygodności miał podawać się za potomka jakiegoś Aleksandra[3][4] (Wielkiego? Zdaniem innych mogło chodzić o pokrewieństwo z cesarzem Aleksandrem Sewerem (222–235)[5][6]). Jego niezwykłe miano, jakkolwiek niespotykane w formie męskiej, w postaci żeńskiej (Jotape) znane jest z rodzin panujących w Kommagenie i Emesie. Należał zapewne do tubylczej arystokracji prowincjonalnej; mógł być nawet członkiem rodziny panującej w Kommagenie, która utraciła władzę na rzecz Rzymian za Wespazjana w 72 r. n.e.
Mając siedzibę w Antiochii, krótkotrwale rządził Syrią i Kapadocją, nim pod koniec 248 (bądź już w 249) roku został zamordowany przez własnych żołnierzy[7][8]. Głowę jego miano przesłać do Rzymu i okazać następnemu cesarzowi – Decjuszowi[7]. Ograniczony zasięg jego rebelii i dość prymitywna stylistyka monet wskazują na to, że nie miał dostępu do żadnej z ważniejszych mennic cesarstwa. Monety jego są nader rzadkie, co potwierdzałoby krótki czas trwania uzurpacji. Wzmianki o nim spotykamy u nielicznych autorów starożytnych (Aureliusz Wiktor, Zosimos, Polemiusz Sylwiusz[9]).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Części nazwiska z domniemania ustalone wyłącznie na podstawie skrótów na monetach (M. F.[lub FSV] RV.[lub R]); zob. Cohen 1885 ↓, s. 183; Mattingly, Sydenham i Sutherland 1949 ↓, s. 66.
- ↑ Zosimos ↓, Nowa historia I 20,1.
- ↑ Według Aureliusza Wiktora (Aureliusz Wiktor ↓, Księga o cezarach, 29,2): „(...) który chełpił się pochodzeniem od Aleksandra”.
- ↑ Dörrie 1964 ↓.
- ↑ Kienast 1996 ↓, s. 202.
- ↑ Hartmann 1982 ↓, s. 73n.
- ↑ a b Aureliusz Wiktor ↓, Księga o cezarach 29,2.
- ↑ Zosimos ↓, Historia nowa I 21,2.
- ↑ Ten ostatni w Laterculus. Dodatkowo Oracula Sibyllina (13,64–73) mówią o zawiści Jotapiana wobec rozkwitu Arabii i jej miast (Bostra i Filippopolis) za Filipa Araba.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Roger Bland: The Coinage of Iotapian. W: Essays in honour of Robert Carson and Kenneth Jenkins. London: Spink, 1993, s. 191–206. ISBN 978-0-907605-38-6. (ang.).
- Henry Cohen: Description historique des monnaies frappées sous l'empire romain. T. 5. Paris: 1885, s. 183. (fr.).
- Heinrich Dörrie: Der Königskult des Antiochos von Kommagene im Lichte neuen Inschriften-Funde. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1964. (niem.).
- Felix Hartmann: Herrscherwechsel und Reichskrise. Untersuchungen zu den Ursachen und Konsequenzen der Herrschaftwechsel im Imperium Romanum der Soldatenkaiserzeit (3. Jahrhundert n. Chr.). Frankfurt–Bern: Peter Lang, 1982. (niem.).
- Dietmar Kienast: Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1996. ISBN 978-3-534-13289-8. (niem.).
- Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Iskry, 1991, s. 54, 59. ISBN 83-207-1099-5.
- Harold Mattingly, Edward Allen Sydenham, Carol H. V. Sutherland: Roman Imperial Coinage. T. 4, cz. 3. London: Spink and Son Ltd., 1949, s. 66, 105. OCLC 222487984. (ang.).
- Aureliusz Wiktor: Księga o cezarach. W: Brewiaria dziejów rzymskich. Przemysław Nehring (red.). Warszawa: 2010. ISBN 978-83-235-0416-0.
- Zosimos: Nowa historia. Helena Cichocka (tłum.), Ewa Wipszycka (opr.). Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 2012. ISBN 978-83-211-1923-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Michael Mechler, Christian Körner: Philip the Arab and Rival Claimants of the later 240s. [dostęp 2016-06-06]. (ang.).
- Zbiór monet Jotapiana na stronie wildwinds.com. [dostęp 2016-06-05]. (ang.).