Autoportret z maskami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Autoportret z maskami
Ilustracja
Autor

Wojciech Weiss

Data powstania

1900

Medium

olej na płótnie

Wymiary

90 × 72 cm, 108 × 90 cm w ramie

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Kraków

Lokalizacja

Muzeum Narodowe

Autoportret z maskami (znany także pod tytułem Portret własny z maskami) – obraz Wojciecha Weissa wykonany w technice olejnej w 1900 roku[1][2]. Obraz znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i jest prezentowany w Galerii Sztuki Polskiej XX i XXI wieku[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Autoportret z maskami powstał w 1900 roku w trakcie pobytu artysty w Paryżu[3][4][5]. W tym czasie powstało wiele jego obrazów ukazujących życie nocne Paryżan, takich jak Kankana. Moulin Rouge czy Cafe d’Arcourt[6][7]. O autoportrecie wspomina w liście do rodziców z 1899 roku:

Olbrzymi Paryż – metropolia świata – i ja, emigrant w małej pracowni, i mój towarzysz odbity w lustrze. Malować swój portret. Ale malować go z taką precyzją jak portrety renesansu[8][9][10].

W 1920 roku Feliks Jasieński podarował obraz Muzeum Narodowemu w Krakowie[11].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Obraz przedstawia artystę w ujęciu ¾ na tle dekoracji ściennej. Mężczyzna, ubrany w czarny garnitur, stoi wyprostowany i obejmuje dłońmi kilka masek. W kolekcji tej znajdują się maski o wykrzywionych w uśmiechu i smutku profilach, zarówno kobiecych, jak i męskich[12]. Na ścianie za mężczyzną można rozpoznać drzeworyty japońskie[13][7][12].

W literaturze obraz ten często jest opisywany jako mroczny i groteskowy w zestawianiu z innym dziełem artysty z 1897 roku, zatytułowanym Autoportret z jabłkiem[14][15]. Opis ten wynika z zastosowania przez artystę ciemniejszej gamy barwnej oraz modelunku światłocieniowego. Na ostatnim obrazie mężczyznę przedstawiono w półmroku, z którego na pierwszy plan wydobyto twarz i maski[13].

Interpretacja[edytuj | edytuj kod]

James Ensor, Autoportret wśród masek, 1899, Menard Art Museum

Autoportret z maskami czerpie inspiracje zarówno z twórczości postimpresjonistów, takich jak Henri de Toulouse-Lautrec, jak i ekspresjonistów, reprezentowanych przez Edvarda Muncha i Jamesa Ensora[16]. Badacze łączą autoportret Wojciecha Weissa z Autoportretem wśród masek Jamesa Ensora[17][4][2]. To skojarzenie oparte jest na wspólnym kontekście chronologicznym i tematycznym obu obrazów[17]. Przypuszcza się także, że artysta znał artykuł poświęcony twórczości ekspresjonisty, który ukazał się w paryskim czasopiśmie „La Plume” w 1899 roku[17][4]. Na obrazie James Ensor przedstawia siebie z melancholijnym wyrazem twarzy na tle twarzy-masek o wynaturzonych obliczach, które całkowicie wypełniają pole obrazowe[18]. Natomiast Weiss maluje siebie z przekornym uśmiechem w otoczeniu kilku masek, które trzyma w dłoniach[18]. Uśmiech mężczyzny interpretuje się jako ironiczny i drwiący[16][2]. W przeciwieństwie do Ensora kompozycja obrazu Weissa nie jest zdominowana przez maski (amor vacui)[18]. Artysta wydaje się mieć nad nimi kontrolę, trzymając je w dłoniach[18].

W interpretacjach maska pojawia się w ujęciu dosłownym jako rekwizyt i dekoracja oraz alegorycznym jako kostium i rola przybierana przez artystę[19][20]. Japońskie drzeworyty i teatralne maski wzmacniają obraz Wojciecha Weissa jako artysty – twórcy otoczonego dziełami i rekwizytami sztuki[13][7]. Tadeusz Dobrowolski proponuje interpretację, w której maski symbolizują różne artystyczne odsłony, jakie przybierał Weiss, zapowiadając tym samym jego nową, indywidualną tożsamość artystyczną[21]. Urszula Kozakowska-Zaucha wskazuje na odgrywanie maskarady przez artystę i sugeruje dialog między nim a Stanisławem Przybyszewskim[2]. W manifeście „Confiteor” ogłoszonym na łamach czasopisma „Życie” w 1899 roku Przybyszewski opisuje artystę jako tego, który stoi ponad życiem, ponad światem, jest Panem Panów, niekiełznany żadnem prawem, nieograniczany żadną siłą ludzką. Jest on zarówno święty i czysty, czy odtwarza największe zbrodnie, odkrywa najwstrętniejsze brudy, gdy oczy w niebo wybija i światłość Boga przenika[22][2].

Motyw maski i karnawału pojawia się w listach artysty pisanych z Paryża i Rzymu[18]. W liście do rodziców z 1899 roku wyjawia znaczenie autoportretu:

[...] Patrzyliśmy na siebie w Paryżu: ja i on. Ręce – tak zwyczajnie malować – to nudne. We mnie kipi Paryż. Tysiące najprzeróżniejszych ras, namiętności i typów. Więc w rękach maski – maskarada uczuć. Na pierwszym planie maska kobiety, ale kobiety-satanik, takiej, która dając rozkosz – zabija[8][17][4].

Obraz zdaje się dopełniać znaczeniowo paryskie obrazy powstałe na przełomie 1899 i 1900 roku[23][24][25][7]. Przedstawiają one zatłoczone wnętrza kawiarń i salonów towarzyskich Paryża, który oczami Przybyszewskiego był widziany jako ziemski odpowiednik piekła – miasto demoralizacji, blichtru i anonimowości[26][27][7]. List do rodziców Weiss kończy słowami ,,Młodzieńcze bohaterstwo”, które część badaczy interpretuje jako wyzwanie rzucone przez artystę sztuce i zapowiedź nowych eksperymentów artystycznych[28][7].

Wystawy[edytuj | edytuj kod]

Autoportret z maskami pojawiał się na polskich i zagranicznych wystawach poświęconych twórczości Wojciecha Weissa oraz sztuce młodopolskich artystów. Oto wybrane z nich:

  • Zawsze Młoda! Polska sztuka około 1900, 29.10.2015 – 31.01.2016, National Art Museum of Lithuania, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Wojciech Weiss, 12.03 – 12.06.2016, Kunstmuseum Den Haag,
  • Polska. Siła obrazu, 16.04 – 23.08.2020, Muzeum Narodowe w Warszawie; 07.03 – 09.05.2021, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
  • Silent Rebels. Symbolism in Poland around 1900, 25.03 – 07.08.2022, Kunsthalle der Hypo-Kulturstiftung in Munich,
  • XX + XXI. Galeria Sztuki Polskiej, 14.10.2021 – 31.12.2030, Muzeum Narodowe w Krakowie[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Autoportret z maskami [online], Zbiory Cyfrowe MNK [dostęp 2024-04-24] (pol. • ang.), autorką opisu jest Wacława Milewska.
  2. ↑ a b c d e Kozakowska-Zaucha 2023 ↓, s. 97.
  3. ↑ Jerzy Nowakowski, Kalendarium życia i twórczości, [w:] Agnieszka Ławniczakowa (red.), Wojciech Weiss 1875-1950. Wystawa monograficzna, Poznań 1977, s. 57 (pol.).
  4. ↑ a b c d Weiss 1997 ↓, s. 61.
  5. ↑ Weiss i in. 2010 ↓, s. 6.
  6. ↑ Kluszczyński 2018 ↓, s. 142.
  7. ↑ a b c d e f Kossowska i Kossowski 2011 ↓, s. 153.
  8. ↑ a b Weissowa i Weiss 1976 ↓, s. 24.
  9. ↑ Juszczak 1979 ↓, s. 13-14.
  10. ↑ Lipa 2007 ↓, s. 34.
  11. ↑ Katalog prac, [w:] Agnieszka Ławniczakowa (red.), Wojciech Weiss 1875-1950. Wystawa monograficzna, Poznań 1977, s. 81 (pol.).
  12. ↑ a b Kozakowska-Zaucha 2020 ↓, s. 83.
  13. ↑ a b c Kossowski 2006 ↓, s. 36.
  14. ↑ Juszczak 1979 ↓, s. 146-147.
  15. ↑ Konopka 2007 ↓, s. 38.
  16. ↑ a b Kossowski 1996 ↓, s. 24.
  17. ↑ a b c d Juszczak 1979 ↓, s. 143.
  18. ↑ a b c d e Weiss 1997 ↓, s. 63.
  19. ↑ Krzysztofowicz-Kozakowska 1997 ↓, s. 45.
  20. ↑ Milewska 2011 ↓, s. 27.
  21. ↑ Dobrowolski 1964 ↓, s. 19.
  22. ↑ Stanisław Przybyszewski, Confiteor [online], WolneLektury.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
  23. ↑ Juszczak 1979 ↓, s. 148.
  24. ↑ Kossowski 1996 ↓, s. 19.
  25. ↑ Kossowski 2006 ↓, s. 36-39.
  26. ↑ Juszczak 1979 ↓, s. 150-152.
  27. ↑ Lipa 2007 ↓, s. 33.
  28. ↑ Juszczak 1979 ↓, s. 147.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Tadeusz Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo polskie, t. 3, Kraków 1964 (pol.).
  • Wiesław Juszczak, Młody Weiss, Warszawa 1979 (pol.).
  • Ryszard Jeremi Kluszczyński, Od Malczewskiego do Wyspiańskiego. Malarze Młodej Polski, Kraków 2018, ISBN 978-83-7447-503-7 (pol.).
  • Zofia Weiss-Nowina Konopka (red.), „Piękno do mnie przyszło...”, Wojciech Weiss. Malarstwo białego okresu 1905–1912, Warszawa 2007, ISBN 978-83-60959-00-8 (pol. • ang.).
  • Irena Kossowska, Łukasz Kossowski, Malarstwo polskie. Symbolizm i Młoda Polska, Warszawa 2011, ISBN 978-83-213-4597-0 (pol.).
  • Łukasz Kossowski, Totenmesse, [w:] Piotr Paszkiewicz (red.), Totenmesse. Modernism in the Culture of Northern and Central Europe, Warszawa 1996, s. 17-25, ISBN 978-83-85938-81-1 (ang.).
  • Łukasz Kossowski, Wojciech Weiss (1875-1950), Warszawa 2006 (Ludzie. Czasy. Dzieła), ISBN 83-7477-061-9 (pol.).
  • Urszula Kozakowska-Zaucha, Autoportret z maskami, [w:] Iwona Danielewicz, Agnieszka Rosales Rodriguez (red.), Polska siła obrazu, Warszawa 2020, s. 83-84, ISBN 978-83-7100-456-8 (pol.).
  • Urszula Kozakowska-Zaucha, Autoportret z maskami, [w:] Magdalena Czubińska (red.), XX + XXI. Galeria Sztuki Polskiej. Katalog, Kraków 2023, s. 96-97, ISBN 978-83-7581-451-4 (pol.).
  • Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska, Ruch artystyczny końca wieku. Od narodowego romantyzmu do Młodej Polski, [w:] Marcin Jasionowicz (red.), Młoda Polska: 1890-1920, Bruksela 1997, s. 31-48, ISBN 83-87312-02-9 (pol.).
  • Anna Lipa, Pisane z Paryża, [w:] Joanna Pogorzelska (red.), Młoda Polska: słowa-obrazy-przestrzenie – w hołdzie Stanisławowi Wyspiańskiemu, Warszawa 2007, s. 30-37, ISBN 978-83-89378-30-9 (pol.).
  • Agnieszka Ławniczakowa (red.), Wojciech Weiss 1875-1950. Wystawa monograficzna, Poznań 1977 (pol. • ang.).
  • Wacława Milewska, Autoportret z maskami, [w:] Martyna Orczykowska (red.), Galeria sztuki polskiej XX wieku. Muzeum Narodowe w Krakowie. Przewodnik, Kraków 2011, s. 27, ISBN 978-83-7581-062-2 (pol.).
  • Stanisław Przybyszewski, Confiteor [online], WolneLektury.pl (pol.).
  • Aneri Irena Weissowa, Stanisław Weiss, Szkicownik Wojciecha Weissa, Kraków 1976 (pol.).
  • Zofia Weiss, Między impresjonizmem a symbolizmem: Paryż i malarstwo polskie, [w:] Marcin Jasionowicz (red.), Młoda Polska: 1890-1920, Bruksela 1997, s. 49-64, ISBN 83-87312-02-9 (pol.).
  • Wojciech Weiss i inni, Dialogi, korespondencje - malarska rzeczywistość Wojciecha Weissa i Aneri, Sucha Beskidzka 2010, ISBN 978-83-927333-8-6 (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Autoportret_z_maskami&oldid=73696774”