Żydowska Samopomoc Społeczna
 Kamienica przy ulicy Józefińskiej 18 w Krakowie, siedziba ŻSS | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia |
maj 1940 |
| Data likwidacji |
lipiec 1942 |
| Dziedzina | |
| Przewodniczący prezydium | |
Żydowska Samopomoc Społeczna (ŻSS, niem. Jüdische Soziale Selbsthilfe, JSS) – organizacja dobrowolnej opieki społecznej Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Istniała od maja 1940 do 1942 roku. Odpowiednik polskiej Rady Głównej Opiekuńczej.
Siedziba organizacji znajdowała się w Krakowie. Od września 1940 roku przewodniczącym prezydium ŻSS był Michał Weichert, a sekretarzem generalnym Emanuel Ringelblum. W skład prezydium wchodzili Marek Bieberstein, Chaim Hilfstein, Eliasz Tisch[1], Gustaw Wielikowski, Józef Jaszuński, Marek Alten i Lejb Landau[2].
Początkowo organizacja koordynowała działalność żydowskich organizacji opiekuńczych, takich jak Towarzystwo Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej oraz CENTOS[3]. ŻSS podlegało około 400 placówek opiekuńczych[4], organizacja prowadziła także kuchnie, rozdawnictwo prowiantu, odzieży i lekarstw oraz pośrednictwo pracy i poszukiwanie zaginionych[1]. Prezydium podlegały komitety opiekuńcze powiatowe i miejskie[1][2]. ŻSS utrzymywana była z dotacji władz okupacyjnych, datków od społeczności żydowskiej oraz z pomocy dostarczanej przez Joint i inne organizacje[1]. Weichert, jako przewodniczący ŻSS, utrzymywał kontakt z Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża[5].
Prezydium ŻSS było jedyną centralną instytucją żydowską utrzymującą kontakt z wieloma ośrodkami żydowskimi w GG[6]. Organizacja nie współpracowała najprawdopodobniej z ruchem oporu, do końca pozostając organizacją legalną, działającą pod zwierzchnictwem okupantów[6].
Po zlikwidowaniu ŻSS w lipcu 1942 roku część środków organizacji przekazano Radzie Pomocy Żydom[1]. Mimo oficjalnego rozwiązania organizacji, prezydium kontynuowało działalność, m.in. przekazując paczki żywnościowe do obozów pracy[7][8]. Następcą ŻSS był powołany w marcu 1943 roku Żydowski Urząd Samopomocy, na czele którego także stanął Michał Weichert[1]. Do końca 1943 roku zamordowano wszystkich członków zarządu ŻSS oprócz Weicherta, Hilfsteina i Tischa[9][10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Paweł Szapiro, Żydowska Samopomoc Społeczna (ŻSS) [online], delet.jhi.pl [dostęp 2024-04-09] (pol.).
- ↑ a b Bańkowska 2017 ↓, s. 277.
- ↑ Historia Żydów w Polsce: Getto – Judenraty i samopomoc żydowska. Część 28 [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2024-04-09].
- ↑ Żydowska Samopomoc Społeczna (ŻSS) [online], getto.pl [dostęp 2024-04-09].
- ↑ Szymczak 2022 ↓, s. 118.
- ↑ a b Bańkowska 2017 ↓, s. 293.
- ↑ Szymczak 2022 ↓, s. 122.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 225.
- ↑ Szymczak 2022 ↓, s. 123.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 220.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Aleksandra Bańkowska, Żydowska Samopomoc Społeczna w okresie akcji „Reinhardt” , „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, 13, 2017, s. 276-294, ISSN 1895-247X.
- Jakub Szymczak, Ja łebków nie dawałem: procesy przed Żydowskim Sądem Społecznym, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2022, ISBN 978-83-8191-524-3.
- Rafał Węgrzyniak, Procesy doktora Weicherta, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017, ISBN 978-83-06-03405-9.