Zofia Gargasz
| Data i miejsce urodzenia |
27 marca 1900[2] |
|---|---|
| Data śmierci |
19 czerwca 1986[3] |
| Miejsce spoczynku |
Cmentarz Parafialny w Kalwarii Zebrzydowskiej |
| Miejsce zamieszkania |
Brzozów |
| Narodowość |
polska |
| Wyznanie | |
| Rodzice |
Wincenty Mycka, Paulina Kozicka[2] |
| Małżeństwo | |
| Odznaczenia | |
| |
Zofia Gargasz z domu Mycka (ur. 27 marca 1900 w Jabłonce[2], zm. 19 czerwca 1986[3]) – Polka, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Córka Wincentego Mycka i Pauliny z domu Kozickiej[2]. Razem z mężem Jakubem Gargaszem i synami mieszkała w Brzozowie w okolicy Krosna. Przed wybuchem wojny przyjaźniła się z Henią Katz, Żydówką która prowadziła sklep z tekstyliami w Brzozowie, a także wynajmowała u Gargaszów pokój. W sierpniu 1942 kobieta zbiegła z brzozowskiego getta przed likwidacją i zwróciła się do Gargaszów z prośbą o pomoc w ukryciu się. Mimo śledzenia przez sąsiadów, małżeństwo Gargaszów zgodziło się ukryć przyjaciółkę w swoim gospodarstwie. Udzielali schronienia na strychu jednego z budynków gospodarczych przez 18 miesięcy. Po otrzymaniu donosu, 9 lutego 1944 do domu Gargaszów przybyli niemieccy funkcjonariusze, wraz z granatowymi policjantami i przewodnikiem z magistratu. Przeprowadzili rewizję. Henia Katz została rozstrzelana na miejscu. Zofia Gargasz i jej mąż zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu w Brzozowie, a następnie przewiezieni do Sanoka. Postawiono im zarzut udzielenia schronienia Żydom. Sąd Specjalny przy Sądzie Niemieckim w Rzeszowie na posiedzeniu w dniu 19 kwietnia 1944 w Sanoku skazał Zofię i Jakuba Gargaszów na karę śmierci, ponieważ w prawie niemieckim jedyną karą za ukrywanie Żydów była kara śmierci[2]. Skazanych przewieziono do Rzeszowa. Przebywający w tym czasie na przymusowych robotach w Niemczech starszy syn Gargaszów wniósł w imieniu obojga skazanych prośbę o ułaskawienie. Po dwóch miesiącach wyrok Zofii został zmieniony z kary śmierci na 3 lata pozbawienia wolności, a karę jej męża zmieniono na rok pozbawienia wolności. W zeznaniach Zofia odsunęła męża od odpowiedzialności za ukrywanie Heni Katz. Pod koniec lipca 1944 Jakuba Gargasza zwolniono z więzienia, a Zofia została przewieziona na tydzień do więzienia Montelupich w Krakowie, po czym osadzono ją w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym Dachau. Od 7 sierpnia 1944 przebywała w obozie pracy Rodgau-Dieburg, gdzie przetrwała do wyzwolenia przez Amerykanów. Wróciła do Polski w 1946 r[4][1].
8 maja 1979 Zofia Gargasz wraz z mężem Jakubem zostali odznaczeni medalami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[5][6][7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Elżbieta Rączy, Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Jan. M. Ruman (red.), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2014, s. 66, ISBN 978-83-7629-669-2.
- ↑ a b c d e f g Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej - materiały dla ucznia, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2008, s. 85–86, ISBN 978-83-7629-008-9.
- ↑ a b śp. Zofia Różycka [online], Grobonet: Cmentarz Parafialny w Kalwarii Zebrzydowskiej [dostęp 2021-02-27].
- ↑ Martyna Grądzka-Rejak, „Przeżyłam piekło na tej ziemi, ale mam czyste sumienie”. Historia Jakuba i Zofii Gargaszów. Polscy Sprawiedliwi, Klara Jackl (red.) [online], sprawiedliwi.org.pl, listopad 2018 [dostęp 2020-03-11].
- ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2022. Poland [online], yadvashem.org, 2022, s. 24 [dostęp 2023-05-31].
- ↑ Gargasz-Różycka Zofia, [w:] Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], muzeumulmow.pl [dostęp 2021-02-27].
- ↑ Gargasz Jakub, [w:] Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], muzeumulmow.pl [dostęp 2021-02-28].