Zamek w Janowcu
 nr rej. A/500 z 17 maja 1971
| |
 Widok z lotu ptaka (2017) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny |
renesansowy, po przebudowie barokowy |
| Architekt |
1577-1587 Santi Gucci, po 1667 Tylman z Gameren |
| Rozpoczęcie budowy |
1508 |
| Ukończenie budowy |
1526 |
| Ważniejsze przebudowy |
1565–1585, 1 poł. XVII w. |
| Zniszczono |
spalony w 1656 |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
Piotr Firlej, 1553 Andrzej Firlej, Jan Karol Tarło, 1654 Jerzy Sebastian Lubomirski, Jerzy Marcin Lubomirski, 1783 Mikołaj Piaskowski, 1931 Leon Kozłowski |
| Obecny właściciel | |
Położenie na mapie gminy Janowiec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu puławskiego  | |
 51°19′28,25″N 21°53′36,44″E/51,324514 21,893456
| |
| Strona internetowa | |
Zamek w Janowcu – renesansowy zamek budowany w latach 1508–1526 na wysokiej skarpie wiślanej w Janowcu w powiecie puławskim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
XVI w.[edytuj | edytuj kod]
Budowę zamku w 1508 rozpoczął Mikołaj Firlej, późniejszy starosta kazimierski. Kontynuował ją jego syn, wojewoda ruski Piotr Firlej. Był to późnogotycko-renesansowy zamek obronny, ufortyfikowany przez basteje wysunięte przed linię murów. Miał możliwość prowadzenia ostrzału wzdłuż obwarowań[1].
W latach 1565–1585 miała miejsce przebudowa zamku w stylu późnorenesansowo-manierystycznym, którą kierował architekt włoski Santi Gucci. Dobudowano dwa skrzydła, do których dostęp umożliwiał krużganek. Budynki od południa i północy posiadały attykę[1].
XVII w.[edytuj | edytuj kod]
Na początku XVII w., po przejęciu zamku przez rodzinę Tarłów w 1593, rozbudowano część mieszkalną i dobudowano cylindryczną wieżę zachodnią i wschodnią[1].
W 1606 na zamku miało miejsce pojednanie króla Zygmunta III Wazy z marszałkiem wielkim koronnym Mikołajem Zebrzydowskim, przywódcą rokoszu Zebrzydowskiego.
Kolejni właściciele, Lubomirscy ok. 1654 kaplicę[1].
W dniu 7 lutego 1656 zamek został ograbiony i spalony podczas najazdu Szwedów pod dowództwem Karola Gustawa. Następnie odbudowany i rozbudowany w stylu barokowym przez rodzinę Lubomirskich, w których posiadaniu znajdował się do pierwszej połowy XVIII w. Odbudową kierował architekt holenderski Tylman z Gameren.
XVIII i XIX w.[edytuj | edytuj kod]
W 1783 Jerzy Marcin Lubomirski sprzedał zamek. Jego nowym właścicielem został Mikołaj Piaskowski. Jednak ani on, ani kolejni właściciele (m.in. Osławscy) nie byli w stanie utrzymać zamku. Sprzedali całe wyposażenie (nawet marmury zostały zdjęte ze ścian), a zamek został opuszczony i popadł w ruinę służąc jako zasoby surowca budowlanego[1].
XX w.[edytuj | edytuj kod]
W 1931 zamek został zakupiony przez warszawiaka Leona Kozłowskiego. Wyremontował on tylko dwa pomieszczenia w baszcie, ale – co ważniejsze – powstrzymał wandali. Zamek z przylegającymi do niego gruntami był majątkiem zbyt małym, by objęła go nacjonalizacja w ramach uchwalonej reformy rolnej. W efekcie Kozłowski był jedynym w bloku wschodnim właścicielem zamku[2]. W 1975 obiekt został zakupiony przez Muzeum Nadwiślańskie i od 1993 jest stopniowo remontowany[1][3].
Legenda o Czarnej Damie[edytuj | edytuj kod]
Legenda o ukazującej się w ruinach nocami podczas pełni księżyca Czarnej Damie dotyczy ducha Heleny Lubomirskiej zakochanej w jednym z poddanych ojca. Nie mogąc poślubić ukochanego, rzuciła się z okna komnaty na zamkowy dziedziniec[1][4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Izabela i Tomasz Kaczyńscy – Zamki w Polsce północnej i środkowej – przewodnik. Sport i Turystyka, Warszawa, 1999, s. 55-59, język polski, ISBN 83-7200-448-X
- ↑ Janowiec, ostatni prywatny zamek w PRL-u.
- ↑ Muzeum Nadwiślańskie ODDZIAŁ MUZEUM ZAMEK W JANOWCU. [dostęp 2012-06-01]. (pol.).
- ↑ Zamek w Janowcu i legenda o Czarnej Damie.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Żurawski, Zamek w Janowcu nad Wisłą. Budowa – Rozbudowa – Ruina – Konserwacja – Rewaloryzacja – Zagospodarowanie, „Ochrona Zabytków”, Nr 1–2 / 2003, Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 5–33, ISSN 0029-8247 [dostęp 2018-05-10].
- Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona