Zakłady Porcelitu Stołowego „Pruszków”
52°09′37″N 20°48′21″E/52,160278 20,805833| Państwo | |
|---|---|
| Adres |
ul. Bolesława Prusa 35 |
| Data założenia |
1872 |
| Data likwidacji |
8 października 2001 |
| Nr KRS | |
Położenie na mapie Pruszkowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu pruszkowskiego  | |
| 52°09′37″N 20°48′21″E/52,160278 20,805833
| |
Zakłady Porcelitu Stołowego „Pruszków” – zakład przemysłowy w Pruszkowie, produkujący początkowo wyroby fajansowe, później porcelitowe, działający w latach 1872–2001.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Fabryka fajansu powstała w Pruszkowie w 1872[1] lub 1880 r.[2][a]. Jej założycielami byli Jakub Teichfeld i Ludwik Asterblum, późniejsi współwłaściciele fabryki we Włocławku[1][b]. Asterblum zmarł w 1902[3], po jego śmierci około 1903 jedynym właścicielem zakładu został Teichfeld[1]. Na początku XX w. zatrudnienie w fabryce wynosiło ok. 120 osób[1], przed wybuchem I wojny światowej osiągnęło ok. 200 osób[4]. Produkowano proste naczynia fajansowe, a także wyroby ozdobne skromnie dekorowane malaturami lub techniką stempelkową (ornamentami z kwiatów, owoców i gałązek)[5][4][6]. Podczas I wojny światowej fabryka została zniszczona[6]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego asortyment rozszerzono o ceramikę techniczną i produkty kaflarskie, jednak ogólny obrót był dużo mniejszy[4][6]. Ostatnim właścicielem fabryki był Szloma vel Stanisław Ehrenreich[7], który na początku II wojny światowej opuścił Pruszków[8].
W 1946 zakłady znacjonalizowano i nadano im nazwę Zakłady Fajansu w Pruszkowie; podlegały wówczas Wojewódzkim Zakładom Przemysłu Terenowego, a następnie Ministerstwu Przemysłu Chemicznego; pierwszym dyrektorem zakładów został inż. Henryk Pawełczyński[potrzebny przypis]. Początkowo produkowano tu jeszcze wyroby fajansowe, jednak w wyniku przeprowadzonej w latach 1954–1956 rozbudowy i modernizacji linii technologicznej fabryka zaczęła produkować wyroby z porcelitu[9], a sam zakład otrzymał nazwę Zakłady Porcelitu Stołowego „Pruszków”[potrzebny przypis]. W 1958 powstał ośrodek wzorcujący, kierowany przez Gabrielę Hoffmann-Śleżewską[9]. Powstawały tam przede wszystkim nowoczesne zdobienia do dawnych modeli wyrobów, pierwszym nowym projektem był zestaw do kawy Primo Śleżewskiej z 1959[9]. Na przełomie lat 50. i 60. w „Pruszkowie” realizowano głównie projekty z Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, autorstwa Danuty Duszniak, Zofii Przybyszewskiej oraz Zofii Galińskiej[9]. Po odejściu Śleżewskiej w 1962 do projektantów zakładu dołączyła Wiesława Gołajewska[10]. Oprócz projektów licznych serwisów kawowych opracowała też wraz z mężem technologię szkliwa zbiegającego[11]. Pokryte nim wyroby zdobyły w 1963 złoty medal na targach krajowych w Poznaniu[11]. W 1977 zakłady zostały odznaczone Orderem Sztandaru Pracy II klasy[12].
Zakłady Porcelitu Stołowego „Pruszków” ogłosiły upadłość w 2001[13] bądź w 2002 roku[14]. Ich teren został zakupiony w 2005 roku przez firmę deweloperską od syndyka masy upadłościowej i na tym terenie powstało osiedle mieszkaniowe[13].
.jpg)
Na terenie należącym do zakładu znajduje się neorenesansowy pałac, wybudowany w II połowie XIX w. jako rezydencja dla Jakuba Teichfelda, stanowiący ostatni istniejący budynek dawnego kompleksu fabryki[15]. Jego przeznaczenie w przyszłości jest jeszcze nieustalone[13].
Dokumentacja pracownicza jest przechowywana przez Archiwum Centrum Informacji Prawno - Finansowej Sp. z o.o. w Warszawie[16].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kaleta polemizuje wprost z autorkami Polskiego fajansu, pisząc, że podały one błędnie 1872 r. (Pruszków przemysłowy, wyd II poprawione, str. 33).
- ↑ J.w., Kaleta neguje rolę Asterbluma, pisząc, że był on jedynie wspólnikiem Teichfelda we Włocławku, a fabryka w Pruszkowie w żadnym stopniu do niego nie należała (Pruszków przemysłowy, wyd II poprawione, str. 33).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Starzewska i Jeżewska 1978 ↓, s. 77.
- ↑ Kaleta 2010 ↓, s. 32.
- ↑ Starzewska i Jeżewska 1978 ↓, s. 79.
- ↑ a b c Sygnatury: Polska – Mazowsze; Pruszków [online], www.sygnatury24.pl [dostęp 2019-01-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-05] (pol.).
- ↑ Starzewska i Jeżewska 1978 ↓, s. 77-78.
- ↑ a b c Urszula Jastrzębska: Polski fajans w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku: katalog. Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku, 2004, s. 103. ISBN 83-86206-74-8.
- ↑ Kaleta 2010 ↓, s. 35.
- ↑ Kaleta 2010 ↓, s. 37.
- ↑ a b c d Banaś 2011 ↓, s. 127.
- ↑ Banaś 2011 ↓, s. 128.
- ↑ a b Banaś 2011 ↓, s. 128-129.
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 202-204
- ↑ a b c Piotr Łuczyński: Co dalej z pałacykiem Porcelitu?. www.pruszkowmowi.pl, 2014-12-23. [dostęp 2019-01-12]. (pol.).
- ↑ Kaleta 2010 ↓, s. 42.
- ↑ Jan Szuliński: Karta Gminnej Ewidencji Zabytków – Pruszków: Pałac Teichfeldów. pruszkow.pl. [dostęp 2019-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-13)]. (pol.).
- ↑ Ewidencja osobowa i płacowa
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Banaś: Polski new look. Ceramika użytkowa lat 50. i 60. Wrocław: Studio Baka, 2011. ISBN 978-83-933926-0-5.
- Jerzy Kaleta: Pruszków przemysłowy. Wyd. II zmienione i poprawione. Pruszków: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Henryka Sienkiewicza, 2010. ISBN 978-83-62144-02-0.
- Maria Starzewska, Maria Jeżewska: Polski fajans. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Wydawnictwo, 1978.