Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Astrachań
Wygląd
Przejdź do indeksu haseł słownika zaczynających się od:
B | ||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Bą, Bd
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Bę
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Bj, Bl
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Bn
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Bz i Bź |
C i Ć | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ca
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cę
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cł, Cm i Ćm, Cn, Co, Cr, Cs, Ct, Cu, Cw i Ćw
|
D | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dg, Di, Dj
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dm, Dn
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dw
|
E | ||
---|---|---|
Eb, Ec, Ed, Eg, Eh, Ei, Ej, Ek,
| ||
F | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
Fl, Fo
| ||||||
Fu, Fy |
G | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gą , Gb, Gd, Ge, Gę
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gw, Gz, Gż |
H | |||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||
Hi, Hl
| |||||||||||||||||||||||
Hn
| |||||||||||||||||||||||
Hw, Hy |
I | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ib, Ic, Id, If, Ig, Ih, Ik
| ||||||||
Im
| ||||||||
Ip, Ir
| ||||||||
It
| ||||||||
Ix
| ||||||||
Iż |
J | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ją
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ję, Ji
|
K | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kc, Kd, Ke
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ksa, Ksią, Księ
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kwa, Kwe, Kwę, Kwia, Kwid, Kwie, Kwik, Kwil, Kwis, Kwit |
L | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
Lą, Lb, Ld
| |||||||||||||||||||
Lę, Lg, Lh
| |||||||||||||||||||
Ln, Lo, Lś, Lt
| |||||||||||||||||||
Lw, Lż |
Ł | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||
Łb, Łd, Łe
|
M | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mą, Mc, Mdz
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Męc, Męd, Męk, Męż, Mg, Mh
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mj, Ml
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mn
|
N | |||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Ną
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Nę
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Nu, Ny |
O | |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
Oe, Of
| |||||||||||||||||||||
Oh, Oj
| |||||||||||||||||||||
Om, On
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Oy, Ox, Oz, Ozi, Ozo, Ozu, Oż |
P | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pą, Pc
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pf, Ph
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pn
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pt
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pya, Pyc i Pyć, Pył, Pyr, Pys, Pyt, Pyz, Pyż |
Q |
---|
R | |||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||
Rą, Rch, Rd
| |||||||||||||||||||||||||||
Rę, Rg, Rh, Ri, Rn
| |||||||||||||||||||||||||||
Rp, Rs
| |||||||||||||||||||||||||||
Rw
|
S | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sb
|
T | |||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Tą, Tb, Tc
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Tę, Th
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Tł, Tm
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Ts
|
U | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ub, Uc
| |||||||||
Ue, Uf, Ug
| |||||||||
Ui
| |||||||||
Uk
| |||||||||
Um
| |||||||||
Up
| |||||||||
Ut, Uw, Uz i Uź, Uż |
W | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wb, Wc, Wd
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wg
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wk, Wl
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wm, Wn
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ws i Wś, Wt, Wu
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wz, Wż |
Z i Ź | ||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Zą | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Zę, Zg, Zh
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Zj, Zk, Zl
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Zm, Zn
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Zr, Zs, Zt
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Zy |
Ż | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||
Żb, Żd
| ||||||||
Żę, Żg, Żi, Żl, Żł, Żm, Żn
| ||||||||
Żw
|
- Strona 50 tomu 1 Astrachań; miasto gubernialne, w Ces. Ros., pod. 46°21' sz. g. i 65°42' dł. g., nad Wołgą, o 11 mil od jej ujść, w miejscu jej rozdziału na wiele odnóg, o 2017 w. od Petersburga. Dawniejsze miasto leżało wyżej nad Wołgą, o 9 czy 10 mil od teraźniejszego, tam gdzie jeszcze przed przybyciem Waragów do Rośsyi miało stać miasto chazarskie Atel czyli Bałangiar; w XIII wieku należało do Alanówi nazywało się Sumerkent, a w rossyjskich kronikach znane pod nazwiskiem Astorakani (Aszy-Darchan, Hadzy-Terkan), i zostawało pod panowaniem Złotej hordy. Od czasu jej upadku było stolicą oddzielnych chanów, tegoż szczepu co i książęta nogajscy. W 1554 roku ksiązę Jerzy Iwanowicz Proński, Szemiaka i Ignacy Weszniaków wynieśli ną tron wygnańca Derbysza, a gdy ten powstal przeciw Rossyi, A. został podbity (1557). Zaraz potem przeniesiono dawne miasto na teraźniejsze jego miejsce; z ogromnego chańskiego zamku, zbudowano w nowem mieście twierdzę Kreml a za Michała Teodorowicza powiększono ja zbudowaniem twierdzy Białego grodu. A. leży na wzgórzach zwanych: Zajęczy, Iliński, Kisielew, Parobiczew, Kozaczy, Głodny i inne, które ciągną się dalej za miastem w kierunku od wschodu na zachód; w około nich rozciągają się błota, jeziora lub doliny. Środek miasta leży na wzgórzu Zajęczem, opasany zębatym murem, na trzy sążnie wysokim, i zamyka w sobie Kreml i twierdzę. W A. zasługują na uwagę: admiralicya i port, założone przez Piotra I w 1722 roku; warsztaty okrętowe przeniesione tu w 1826 roku z Kazania, bank, instytut żeński, szkoła morska; kanał Warwacych (z Łutuma do Wołgi), który osusza niższą część miasta. Ludności ma 57704, składającej się z różnoplemiennych mieszkańców Europy i Azyi, różniących się między sobą językiem, zwyczajami, obyczajami, ubiorem i religią. Par. katol. w A. liczy dusz 500; kośc. kat. pod wezw. Wniebowzięcia N. M. P., 1761 kosztem parafian wzniesiony. Największą część ludności składają Rossyanie. Tatarów, Kałmyków i Kirgizów w A. do 10,000; zajmują się oni szczególniej hodowlą bydła, a Tatarzy prócz tego prowadzą handel i trudnią się furmanką, dostawiając jedwab', bawełnę i inne azyatyckie towary na jarmark niżegorodzki, oraz wyrabiają u siebie jedwabne i półjedwabne materye, safian żółty i czerwony, skórę jaszczurową, mydło i t. p. Persy, w liczbie około 400, zajmują się wszyscy handlem; korespondenci ich przysyłają im z Enzeli i Astrabadu perskie i inne towary. Około 4,000 Ormian trudni się również handlem; goszczą też kupcy z Buchary i Chiwy; Indyan od 250 do 300, w ogólności są bardzo bogaci i zajmują się szczególniej obrotami pieniężnemi. Ale najgłówniejszem zatrudnieniem astrachańczyków jest rybołóstwo na Wołdze i morzu kaspijskiem, dokąd wyprawia się corocznie przeszło 7,000 ludzi. Powiat A. zajmuje przestrzeń 100 mil kw.; ludności, bez m. pow. ma 41,680. Powierzchnia jego nieco pagórkowata: grunt piaszczysty i piaszczysto-gliniasty. Astrachańska gubernia przerznięta Wołgą; graniczy na południe i wschód z morzem Kaspijskiem. Na ziemi tej mieszkali, wedle Herodota, na 445 lat przed J. Chr. Scytowie i Sauromaci. Morze Kaspijskie zwano wtedy Hirkańskiem. W III wieku po nar. J. Chr. w tych miejscach żyli Chazarowie, którzy nadali swe imię morzu. Po Chazarach brzegi morza Kaspijskiego zajmowali Węgry, Hunny-Ogory, Obry i Madiarowie. Po Madiarach strony te opanowali Chwalisy, później Bulgarowie, którzy posunęli swe posiadłości do brzegów zachodnich morza Czarnego. Temudżyn i następca jego Oktaj zburzyli państwo bulgarskie i odtąd na brzegach Wołgi osiedli Mongołowie pod nazwaniem Tatarów. Od czasu chanów Oktaja i Batego, Tatarzy posiadali ziemie teraźniejszej gubernii astrachańskiej do panowania Iwana Groźnego (1554). Pobudowali oni miasta: Saraj, Kazań i Aszy-Darchan, teraźniejszy A. Bazyli Iwanowicz Szujski nadał 1608 r. Astrachanowi osobnego arcybiskupa. Piotr I zrobił go miastem gubernialnem. Katarzyna II, przy zaprowadzeniu w 1785 roku namiestnictwa kaukazkiego, przyłączyła do niego jako obwód, gubernią astrachańską. W 1796 roku cesarz Paweł I, wróciwszy Astrachanowi poprzednią nazwę miasta gubernialnego, przeniósł tam i zarząd byłego namiestnictwa kaukazkiego. Nakoniec Cesarz Aleksander I, w roku 1801, podzielił gubernią astrachańską na dwie osobne części, z których utworzył teraźniejsze gubernie: kazańską i astrahańską. Gubernia astrachańska ma powierzchni z jeziorami i deltą Wołgi 197247 w. kw.. z których stali mieszkańcy zajmują tylko 303 mil kw., reszta zaś należy do plemion koczujących; dzieli się na cztery powiaty: astrachański, krasnojarski, czernojarski i enotajewski. Składa się po większej części z obszernych stepów bezleśnych i piaszczystych, na których rozsiane są solne jeziora i błota. Na zachodniej tylko granicy ciągnie się pasmo wzgórz. W wschodniej części gubernii astrachańskiej i na południe stopniowo one zlewają się z niziną, nadmorską. W obszernych stepach tej gubernii napotykają się obfite i pożywne pastwiska, na których koczujący mieszkańcy utrzymują liczne stada. Jedynemi wodami w stepach, z których może korzystać koczująca ludność z swemi ogromnemi stadami, są tak zwane chaki (solne błota). Lasy znajdują się tylko na granicy gubernii saratowskiej. Klimat gorący, od połowy maja zaczynają, się upały i w lipcu dochodzą do 30° Reaumura; w styczniu temperatura zniźa się niekiedy do 22°. Mieszkańców stałych w gubernii astrachańskiej jest 87,400, i koczujących 116,800; w ogóle mieszkańców liczy się około 320,000. (Enc. 0rg. Siemienow i i.)