Wikipedia:Artykuły na medal/Kwiecień Czerwiec 2024

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Polsce – lista miejsc w Polsce wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972 roku i ratyfikowanej przez Polskę 29 czerwca 1976 roku. Obecnie na liście znajduje się 17 obiektów: 15 dziedzictw kulturowych oraz 2 o charakterze przyrodniczym. Jako pierwsze na listę zostały wpisane Historyczne Centrum Krakowa oraz Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni. Na polskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Polska zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się 5 obiektów. 26 czerwca 2004 roku została założona Liga Polskich Miast i Miejsc UNESCO z siedzibą w Toruniu.

Zamek Czorsztyn – ruiny średniowiecznego zamku, położone w Czorsztynie, w Pieninach, nad Jeziorem Czorsztyńskim. Pierwsza budowla na wzgórzu czorsztyńskim powstała ok. XIII wieku, należała do starosądeckiego klasztoru klarysek, została przejęta przez monarchów i przeszła znaczną rozbudowę za czasów Kazimierza III Wielkiego, w XIV wieku. Broniła granicy i skrzyżowania szlaków handlowych, prowadzących na Węgry, w stronę Nowego Targu oraz Sącza. Była miejscem postoju władców polskich zmierzających na Węgry. W połowie XVII w. budowlę zajął Aleksander Kostka-Napierski w czasie swojego powstania, a kilka lat później, w czasie potopu szwedzkiego, ukrywał się tu Jan II Kazimierz Waza. W latach 30. XVIII wieku, podczas wojny o sukcesję polską, zamek został spustoszony przez Kozaków. Ostatnim starostą był w latach 1763–1797 Józef Makary Potocki, który nie dysponował środkami potrzebnymi na remont zamku. Ciekawa historia i malowniczy wygląd ruin sprawiły, że obrosły wokół niej legendy i stała się inspiracją dla artystów, zwłaszcza w epoce romantyzmu. Zamek Czorsztyn został w 1968 roku wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków.

Harta – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, w gminie Dynów. Jest miejscowością typu ulicowego, umiejscowioną na Pogórzu Dynowskim, w dolinie potoku o tej samej nazwie oraz na otaczających go wzgórzach. Harta to wieś szlachecka, która została ulokowana na prawie niemieckim na przełomie XIV i XV wieku. Pierwsza pisemna wzmianka o niej pochodzi z 1429 roku. Jako jeden z dużych ośrodków ruchu chłopskiego w XX wieku, Harta była miejscem jednej z wielkich demonstracji podczas strajków chłopskich w 1937 roku. W połowie XX wieku stanowiła oddzielną gromadę; w latach 1934–1954 i od 1973 roku podlegała bezpośrednio lokalnej administracji Dynowa. Harta jest jedną z największych wsi na terenie zarówno najbliższej okolicy, jak i całego województwa podkarpackiego. W 2022 roku zamieszkiwało ją 2045 osób. Jest wsią typowo rolniczą; ostatni duży zakład przemysłowy, lokalna mleczarnia, upadła w latach 90. XX wieku.

Civitate Wratislaviensis Donatus – tytuł honorowego obywatela Wrocławia, ustanowiony w 1993 roku przez Radę Miejską Wrocławia i przyznawany corocznie. Kandydata do nagrody ma prawo zgłosić każdy, przez komisję rady Miejskiej lub klubów radnych, jednak końcowego wyboru dokonuje Rada Miejska Wrocławia. Tytuły wręcza się na uroczystej sesji 24 czerwca każdego roku z okazji święta miasta. Jedynym rokiem, w którym tytułu nie przyznano, był 1999. Pierwszym laureatem nagrody został profesor Alfred Jahn, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1962–1968. Odznaczenia przyznawano również pośmiertnie. W listopadzie 2020 roku Rada Miejska Wrocławia przegłosowała odebranie kardynałowi Henrykowi Gulbinowiczowi tytułu Civitate Wratislaviensis Donatus. Było to pierwsze odebranie tego tytułu w historii tej nagrody.

Assassin’s Creed IV: Black Flag – przygodowa gra akcji z elementami skradanki stworzona przez Ubisoft Montréal, szósta odsłona głównej serii Assassin’s Creed. Jej światowa premiera odbyła się 29 października 2013 roku. Fabuła jest osadzona w świecie rzeczywistym i przedstawia fikcyjny konflikt pomiędzy asasynami a templariuszami, z czego jedni pragną całkowitego pokoju na świecie, a drudzy chcą pełnej kontroli nad ludzkością. Główna historia rozgrywa się w Indiach Zachodnich podczas złotej ery piractwa pomiędzy 1715 a 1722 rokiem i skupia się na walijskim piracie, Edwardzie Jamesie Kenwayu, próbującym zdobyć fortunę i odnaleźć mityczne miejsce znane jako Obserwatorium, którego poza nim szukają też zarówno asasyni, jak i templariusze. Gra zyskała uznanie krytyków i stała się sukcesem komercyjnym, do maja 2014 roku sprzedając się w ponad 11 milionach egzemplarzy. Otrzymała liczne nagrody oraz nominacje, w tym Spike Video Game Award dla najlepszej przygodowej gry akcji.

Jessica Jones – amerykański dramatyczny serial superbohaterski z lat 2015–2019 na podstawie komiksów o postaci o tym samym imieniu wydawnictwa Marvel Comics. Twórczynią serialu była Melissa Rosenberg. Jessica Jones została wyprodukowana przez ABC Studios, Marvel Television oraz Tall Girls Productions i jest częścią franczyzy Filmowego Uniwersum Marvela. Tytułową rolę zagrała Krysten Ritter, a w głównych rolach wystąpili również: Mike Colter, Rachael Taylor, Erin Moriarty oraz David Tennant. Pierwszy sezon serialu, zamówiony w listopadzie 2013 roku, zadebiutował 20 listopada 2015 roku w serwisie Netflix. W Polsce został on udostępniony 6 stycznia 2016 roku, wraz ze startem tej platformy na rynku polskim. Jessica Jones spotkała się z pozytywną reakcją krytyków i została wyróżniona w 2016 roku między innymi podczas ceremonii Peabody Awards, Webby Awards oraz Hugo Awards.

Dante Alighieri – włoski pancernik z czasów I wojny światowej i okresu dwudziestolecia międzywojennego. Jednostka została zwodowana w sierpniu 1910 roku w stoczni Cantiere navale di Castellammare di Stabia w Castellammare di Stabia, a do służby w Regia Marina wcielono ją w stycznia 1913 roku. Okręt miał wyporność 21 800 ton i osiągał prędkość ponad 22 węzły, a jego główne uzbrojenie stanowiło 12 dział kalibru 305 mm, uzupełniane przez 20 dział kalibru 120 mm i kilkanaście mniejszych. „Dante Alighieri” był pierwszym włoskim drednotem, pierwszym na świecie drednotem zaprojektowanym z trójdziałowymi wieżami artyleryjskimi oraz pierwszym włoskim pancernikiem z napędem czterośrubowym. Okręt wziął symboliczny udział w działaniach wojennych, uczestnicząc jedynie w osłonie alianckich okrętów uczestniczących w II bitwie pod Durazzo. W okresie międzywojennym służył na Morzu Śródziemnym, uczestnicząc w manewrach floty. Jednostka została wycofana ze służby w 1928 roku i następnie złomowana.

Wojny Aleksandra Wielkiego – kampanie wojenne, które stoczył Aleksander Wielki od 336 do 323 roku p.n.e. Aleksander III Macedoński odziedziczył po swoim ojcu, Filipie II, silne państwo macedońskie oraz dobrze zorganizowaną i doświadczoną armię. Już w pierwszym roku swoich rządów podjął decyzję o kontynuowaniu planów ekspansji pozostawionych przez Filipa II. Głównym celem było wyruszenie do Azji Mniejszej kontrolowanej przez Persję, aby wyzwolić tamtejsze greckie polis. Przed wyprawą na Persów Aleksander przeprowadził kampanię wojenną na Bałkanach, a następnie ujarzmił zbuntowane przeciwko niemu Teby i pozostałe greckie miasta-państwa. Po ustabilizowaniu sytuacji w Grecji Macedonia ze Związkiem Korynckim, w 334 roku p.n.e., zaatakowała rządzone przez króla Dariusza III Imperium Perskie, rozpoczynając serię kampanii trwającą 13 lat. Skutkiem wszystkich kampanii wojennych Aleksandra Wielkiego było powstanie jednego z największych państw w historii. Kultura grecka w wyniku wojen Aleksandra Wielkiego rozszerzyła się od Bałkanów oraz Egiptu na zachodzie po Azję Środkową i Indie na wschodzie, co dało początek epoce hellenistycznej.

Harry Potter i Kamień Filozoficzny – brytyjsko-amerykański film fantasy z 2001 roku w reżyserii Chrisa Columbusa na podstawie scenariusza Steve’a Klovesa. Stanowi adaptację powieści pod tym samym tytułem autorstwa brytyjskiej pisarki J.K. Rowling. Głównym bohaterem filmu jest Harry Potter, w którego wcielił się Daniel Radcliffe. Chłopiec, w wieku niemowlęcym osierocony przez rodziców, jest wychowywany przez lekceważące go wujostwo. W dniu jedenastych urodzin dowiaduje się, że jest czarodziejem. Wkrótce rozpoczyna naukę w Szkole Magii i Czarodziejstwa w Hogwarcie, gdzie zaprzyjaźnia się z Ronem Weasleyem oraz Hermioną Granger – w tych rolach wystąpili Rupert Grint oraz Emma Watson. Film miał premierę 4 listopada 2001 roku w Londynie. Harry Potter i Kamień Filozoficzny został pozytywnie odebrany przez krytyków, którzy komplementowali jego walory wizualne i obsadę, jednak krytykowali nadmierną wierność powieści. Film odniósł duży sukces komercyjny na świecie, przynosząc dotychczas około 1,024 miliarda dolarów dochodu.

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Czarnogórze – lista miejsc w Czarnogórze wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972 roku. Obecnie na liście znajdują się 4 obiekty: 3 dziedzictwa kulturowego oraz 1 o charakterze przyrodniczym. Są to: Park Narodowy Durmitor, Przyrodniczy i Kulturowo-Historyczny Region Kotoru, Stećci – średniowieczne cmentarze z kamiennymi nagrobkami oraz fortyfikacje weneckie z XVI–XVII wieku, zlokalizowane w gminie Kotor. Na czarnogórskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Czarnogóra zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się 6 obiektów.