Wielkie Łunawy
53°23′12″N 18°36′50″E/53,386667 18,613889| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
205[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
86-200[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CCH |
| SIMC |
0841739 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  | |
| 53°23′12″N 18°36′50″E/53,386667 18,613889[1]
| |
Wielkie Łunawy (niem. Groß Lunau[4]) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Chełmno.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 205 mieszkańców[2]. Jest piętnastą co do wielkości miejscowością gminy Chełmno.
Historia i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Wieś wzmiankowana w 1222 roku[5], była w XVII wieku zasiedlana przez kolonistów holenderskich[6]. W 1396 roku wymieniona jako własność miasta Chełmna, zobowiązana do płacenia danin. W 1438 roku miejscowość stała się własnością zakonu krzyżackiego, w komturstwie grudziądzkim. W 1459 roku przywilej na Łunawy otrzymał Jan Kalkstein od wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludwiga von Erlichshausen[7] Jan Kalkstein był przodkiem Kalkstein Stolińskich z pobliskiego Stolna[8]W XVI w. część wsi stała się własnością Chełmna, a część z młynem była jedną z własności królewskich w starostwie grudziądzkim. W 1604 roku pojawili się tutaj pierwsi menonici.
Na terenie wsi znajduje się kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, do 1945 roku ewangelicki, zbudowany w 1855 roku z cegły, neoromański, wyposażenie współczesne, kilka elementów barokowych z XVIII wieku. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków NID[9] pod nr A/1689 z 7.12.2015.
We wsi znajduje się drewniany dwór z około 1820 roku, pozostałości parku z początku XIX w. i zadbany cmentarz menonicki. Oprócz tego zachowały się zabudowania dawniej używane jako młyn, kuźnia i zajazd.
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
Przed wsią, na skrzyżowaniu drogi do Paparzyna, znajduje się kamień z tablicą poświęconą 3 pomordowanym mieszkańcom i 2 żołnierzom z 1939 roku. Po II wojnie światowej wysiedlono stąd niemieckich protestantów[10].
Turystyka i rekreacja[edytuj | edytuj kod]
Wielkie Łunawy są często odwiedzane przez turystów z Holandii, którzy odwiedzają groby przodków pochowanych w XVIII wieku[10]. Na okolicznym wzniesieniu wzdłuż strugi ciągnącej się na krawędzi zbocza wykonano ścieżkę dydaktyczną z ławkami i stołami. Atrakcją jest także wodospad.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146447
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1463 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-11-19].
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-02-01].
- ↑ Gabriela Mazur, Leksykon Miejscowości powiatu chełmińskiego, 2020.
- ↑ Złota księga szlachty polskiej. R.2 - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [online], www.wbc.poznan.pl [dostęp 2021-01-31] (pol.).
- ↑ Żychliński Teodor, Złota księga szlachty polskiej. R.2, Leitgeber Jarosław, 1880 [dostęp 2023-12-11].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 26 [dostęp 2016-05-22].
- ↑ a b Marek Weckwerth. Ścieżką przeszłości nad Wisłą. „Gazeta Pomorska”, s. 20, 2010-07-11.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grudziądz i okolice. Przewodnik Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Biblioteka Miejska w Grudziądzu, Grudziądz 1990
- Pod. red. Roberta Goni i Włodzimierza Bykowskiego, Dolina Dolnej Wisły dla ciekawych - przewodnik przyrodniczo-turystyczny, Wyd. TPDW, ZPKChiN, Apeiron. Świecie, 2010. Wydanie I, ISBN 978-83-61821-08-3, ISBN 978-93-62303-05-2
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/829
- http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=1233&q=%C5%81unawy&d=0&t=0
| Wsie | |
|---|---|
| Części wsi |
|
| Nazwy zniesione |
|
