Tuszhan
Tuszhan (też Tuszhum i Tuszha) – starożytne miasto w rejonie górnego biegu Tygrysu, poświadczone w tekstach ze środkowego okresu brązu i okresu żelaza; identyfikowane na podstawie znalezisk tabliczek klinowych ze stanowiskiem Ziyaret Tepe w Turcji[1][2].
Pod nazwą Tuszhum miasto to wzmiankowane jest po raz pierwszy w tekstach z archiwum z Mari, gdzie występuje jako sojusznik miast Eluhut i Szinamum[1]. Na początku I tys. p.n.e. znajdowało się ono na terytorium aramejskiego królestwa Bit-Zamani, a po podboju tego królestwa w 882 r. p.n.e. przez króla Aszurnasirpala II (883-859 p.n.e.) znalazło się w rękach asyryjskich[1][2]. Sam król asyryjski w trakcie jednej ze swych wypraw wojennych wkroczył do tego miasta (zwanego w jego inskrypcjach Tuszha) i otrzymał tu od władców krain Bit-Zamani, Szubru, Nirdun, Urumu i Nairi trybut w postaci rydwanów, koni, mułów, wołów i owiec, wina, oraz przedmiotów ze złota, srebra i brązu[1]. W trakcie pobytu w mieście Aszurnasirapli II podjął decyzję o rozpoczęciu w nim prac budowlanych[1]. Na jego rozkaz zburzono stare fortyfikacje i wzniesiono nowe, zbudowano pałac królewski oraz ustawiono w mieście wykonany z białego wapienia posąg tego władcy z umieszczoną na nim inskrypcją mówiącą o jego dokonaniach[1]. Do miasta sprowadzeni zostali asyryjscy osadnicy, a ono samo stało się prowincjonalnym centrum asyryjskiej administracji[1]. O istnieniu prowincji Tuszhan w czasach Aszurnasirpala II świadczy wpis w asyryjskiej kronice eponimów, która jako urzędnika limmu (eponima) w 867 r. p.n.e. wymienia Isztar-emuqaję, gubernatora prowincji Tuszhan[2][3]. Salmanasar III (858-824 p.n.e.), syn Aszurnasirpala II, przekazał prowincje Tuszhan i Amedi w zarząd Ninurta-kibsi-usurowi, swemu wielkiemu podczaszemu (rab šāqê)[2]. Dopiero w czasach Adad-nirari III (810-783 p.n.e.) Tuszhan ponownie stało się oddzielną prowincją[1]. Gubernatorzy prowincji Tuszhan wymieniani są jako eponimowie w 794 r. p.n.e. (Mukin-abua), 764 r. p.n.e. (Sidqi-ilu), 728 r. p.n.e. (Dur-Aszur) i 707 r. p.n.e. (Sza-Aszur-dubbu)[2][3]. Za rządów Tiglat-Pilesera III (744-727 p.n.e.) do prowincji tej przesiedlono ludność deportowaną z podbitych przez niego ziem na zachodzie[1]. Wymieniana jest ona też w tekstach administracyjnych i dokumentach prawnych z czasów Sargona II (722-705 p.n.e.) i Aszurbanipala (669-627? p.n.e.)[2]. W końcu VII w. p.n.e. prowincja Tuszhan mogła zostać połączona z prowincją Amedi, gdyż jeden z ówczesnych eponimów, Bel-iqbi, nosi w jednych źródłach tytuł gubernatora Bit-Zamani (tj. Amedi), podczas gdy w innych tytuł gubernatora Tuszhan[1][2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Radner K., Provinz. C, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin - Samug), Walter de Gruyter, Berlin - New York 2006-2008, s. 42-68.
- hasło Tushhan, w: Bryce T., The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia, Routledge 2013, s. 722.