Trinidad (statek)

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
„Trinidad”
Typ

karawela

Historia
 Hiszpania
Wejście do służby

1519

Zatonął

1522

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

205 t

Napęd
żagle (5)
Uzbrojenie
kilka dział
Załoga

61 (4 powróciło)

Trinidad – karawela z XVI wieku, jednostka flagowa Magellana, jedna z pięciu, która uczestniczyła w jego rozpoczętej 1519 r. wyprawie dookoła świata i jeden z trzech okrętów, które po odkryciu cieśniny Magellana przepłynęły Pacyfik. Po śmierci Magellana statek pod dowództwem Gonzalo Gomeza de Espinosa podjął próbę powrotu w 1522 r. Wyprawy nie ukończył, rozbił się na jednej z wysp należących do archipelagu Moluków po schwytaniu przez Portugalczyków.

Statek miał tonaż 100 albo 110 tunów (205 ton wyporności). Załoga liczyła 61 osób[1][2], tylko cztery wróciły z wyprawy do Europy, a trzy do Hiszpanii.

Historia statku[edytuj | edytuj kod]

W Cieśninie Magellana

Wyprawa dookoła świata[edytuj | edytuj kod]

Statek nosił pierwotnie nazwę „Santa Catalina de Siena”. Został przejęty przez królewską agencję „Casa de la Contratación” na potrzeby wyprawy Magellana we wrześniu 1518 roku i przemianowany na „Trinidad” (Trójca). Cena zakupu wynosiła 270 000 maravedów (720 dukatów)[3]. Nieznana jest wcześniejsza historia statku, podobnie jak i pozostałych statków Magellana z wyjątkiem „Victorii”[2]. Statki były w większości stare, małe, ale w dobrym stanie[4]. Mierzący 23,46 metrów długości[5] „Trinidad”, choć nie największy z nich[a], był jednak najbardziej zdatnym do żeglugi i najbardziej odpowiednim do tego, aby stać się statkiem flagowym[4]. Jego załoga liczyła 61 osób[1][6]. Na pokładzie statku zaokrętowano między innymi sługę Magellana Enrique z Malakki, kartografa Estebana Gómeza, kronikarza Antonia Pigafettę, Ginesa de Mafrę późniejszego odkrywcę i podróżnika oraz Gonzala Espinosę[5].

„Trinidad”, wraz z pozostałymi statkami flotylli, opuścił port w Sewilli 10 sierpnia 1519 roku. Flotylla przybyła do Sanlúcar de Barrameda, gdzie zatrzymała się na pięć tygodni[7]. 20 września opuściła Hiszpanię. „Trinidad”, jako statek flagowy, płynął odtąd na czele wyprawy. Każdy statek musiał zbliżyć się do flagowego przed zapadnięciem zmroku, a następnie podążać za światłami zapalonymi na jego rufie. Okręt flagowy przy pomocy świateł sygnalizował, kiedy pozostałe statki mają zbliżać się lub płynąć. Każdy statek, z którego zauważono ląd, miał strzelać z armaty; co noc na każdym statku ustawiano trzech obserwatorów[8][9].

26 września flotylla zatrzymała się na Wyspach Kanaryjskich celem uzupełnienia zapasów[10]. 13 grudnia stanęła na kotwicy w pobliżu dzisiejszego Rio de Janeiro, gdzie ponownie uzupełniono zapasy[11]. Następnie pożeglowano wzdłuż wybrzeża Ameryki Południowej, zatrzymując się 8 stycznia 1520 roku przy Río de la Plata[12]. Gdy wyprawa szukała przejścia na morza leżące po drugiej stronie lądu amerykańskiego, u wybrzeży Argentyny została zaskoczona nadejściem zimy. Zimę odkrywcy spędzili w Patagonii[13].

Dalsza podróż została podjęta dopiero 24 sierpnia[14]. 28 listopada 1520 roku trzy statki wypłynęły na południowy Pacyfik. Dwa statki: „Santiago” i „San Antonio” zostały w międzyczasie utracone[b]. Od tej chwili największym statkiem był „Trinidad”[15]. Magellan nazwał te wody „Mar Pacifico” (Morze Spokojne) z racji jego spokojnych przez cały pierwszy etap podróży wód[16]. 15 marca 1521 roku żeglarzom ukazały się góry wyspy Samar (wschodnia część archipelagu filipińskiego). Magellan nie widział nigdzie dogodnego miejsca do przybicia, zmienił kurs na południe. 18 marca osiągnięto wyspę Homodon[17] i zatrzymano się tu na cały tydzień[18]. 7 kwietnia 1521 roku żeglarze dotarli do wyspy Cebu, gdzie Magellan zarządził dłuższy postój[19].

Wyprawa powrotna[edytuj | edytuj kod]

27 kwietnia, po śmierci Magellana kapitanem nad całą flotyllą został Duarte Barbosa, szwagier Magellana. Cieszył się on tą godnością zaledwie trzy dni[20]. Zginął podczas masakry 1 maja 1521 roku. Następnym kapitanem został João Carvalho[21]. Pozostałe przy życiu załogi statków były zbyt nieliczne, aby obsadzić wszystkie trzy statki, dlatego podjęto decyzję spalenia statku „Concepcion”[c] i odtąd tylko dwa statki kontynuowały podróż: „Victoria” i „Trinidad”. Oba, 8 listopada 1521 roku, dotarły do wyspy Tidore, w archipelagu Moluków, gdzie spędzono miesiąc na uzupełnianiu zapasów żywności[22]. W połowie grudnia, oba statki próbowały odpłynąć, ale oderwana kotwica spowodowała poważne uszkodzenia w statku „Trinidad” i ten zaczął przeciekać. Obawiano się, że gdyby całą załogę „Trinidad” zabrano na „Victorię”, to wszyscy umrą z głodu, zanim zdołają dotrzeć do Hiszpanii. Uzgodniono więc, że tylko „Victoria” odpłynie do Hiszpanii, natomiast „Trinidad” zostanie do czasu ukończenia wymaganych napraw[23].

6 kwietnia 1522 roku, gdy „Trinidad” został naprawiony, opuścił wyspę Tidore z ładunkiem 50 tunów[d] goździków[24] i załogą liczącą 54 marynarzy[25]. Dowódcą został Gonzalo Gomez de Espinosa. Według Bergreena był to "dobry żołnierz, ale kiepski żeglarz"[26]. Obrał kurs w kierunku Panamy[25]. W sierpniu „Trinidad” zawinął do jednej z wysp archipelagu Marianów, gdzie trzech mężczyzn zdezerterowało (Gonzalo de Vigo, Martín Genovés, Alonso Gonzáles)[e][27], następnie statek skierował się na północny wschód i osiągnął 43° długości geograficznej północnej. Wciąż wiały przeciwne wiatry, członkowie załogi ciężko chorowali, prowiant zaczął się kończyć, a w dodatku statek napotkał silny sztorm i uległ poważnemu uszkodzeniu (m.in. złamał się główny maszt). W tej sytuacji po pięciu miesiącach od wypłynięcia z Tidore dowódca kazał zawrócić i w dwa miesiące później statek rzucił kotwicę u brzegów wyspy Dui na północ od Halmahery w archipelagu Moluków[25]. Załoga liczyła już tylko dwadzieścia osób[27], gdyż większość zmarła na szkorbut lub inne choroby[28].

Utrata statku[edytuj | edytuj kod]

W maju 1522 roku flota siedmiu portugalskich statków pod dowództwem Antonia de Brita dotarła do Tidory w celu aresztowania floty Magellana[27][29]. Gdy Espinosa dowiedział się, że Portugalczycy są na Tidore, w desperacji wysłał posłańca z listem do portugalskiego dowódcy, prosząc go o pomoc, ale nie doczekał się odpowiedzi. Uszkodzony „Trinidad” z trudem popłynął do Benaconora na Halmaherze, gdzie został przejęty przez statki portugalskie, a załoga wzięta do niewoli. W Benaconora mocno uszkodzony statek i załogę bliską śmierci znalazł Antonio de Brito. „Trinidad” został przyholowany na Ternate, gdzie stanął na kotwicy. Ze statku zabrano wszystkie dokumenty, dzienniki okrętowe, żagle, liny i cenniejszy sprzęt, rozpoczęto też rozładunek goździków. Zerwał się silny szkwał, statek uderzył w brzeg i przełamał się[27][30]. Szczątki statku zostały wykorzystane przez Portugalczyków do budowy fortu i napraw własnych statków[31]. Powodem przechwycenia statku i aresztowania Hiszpanów było naruszenie ustaleń traktatu z Tordesillas[32].

Dalsze losy ocalałych uczestników wyprawy[edytuj | edytuj kod]

Tylko cztery osoby z załogi „Trinidad” wróciły do Europy. Juan Rodríguez uciekł na portugalskim statku. Komandor Espinosa, Ginés de Mafra, żeglarz i kronikarz wyprawy oraz norweski artylerzysta Hans Vargue przed wysłaniem do Lizbony spędzili dwa lata na robotach przymusowych, a kolejne lata spędzili w portugalskim więzieniu. Vargue zmarł w portugalskim więzieniu[33][34]. W 1527 roku Espinoza i de Mafra zostali zwolnieni z więzienia. Karol V przyznał Espinozie tytuł szlachecki[35]. Ponadto Gonzalo de Vigo, jeden z trzech który zdezerterował ze statku we sierpniu 1522 roku, został zabrany z Guam 5 września 1526 roku przez ekspedycję Loaísa, której celem była kolonizacja Wysp Korzennych. Dołączył do ekspedycji i pełnił w niej rolę tłumacza. Nie wiadomo, czy powrócił na Półwysep Iberyjski[36].

Relacje uczestników[edytuj | edytuj kod]

Wydanie kroniki Pigafetty z roku 1922.

Spośród zachowanych relacji z podróży najważniejszą jest kronika Pigafetty, opisuje podróż od sierpnia 1519 roku do września 1522 roku. Kronika została opublikowana w 1525 roku w Paryżu[37]. Pigafetta sporządził także mapy, są jednak niedokładne[38]. Ponadto zachowały się trzy inne relacje. Ginés de Mafra, marynarz, napisał częściową relację z podróży, podobnie jak galicyjski pilot Francisco Albo. Nie jest jasne, kto jest prawdziwym autorem trzeciej relacji, znanej jako „Roteiro”. Autorstwo przypisuje się „pilotowi z Genovese”. Należą one do nielicznych relacji wyprawy Magellana sporządzonych przez jej uczestników. Pomiędzy relacjami zachodzą czasem różnice co do dat, a przesunięcie wynosi jeden dzień[38].

Replika statku[edytuj | edytuj kod]

W 2018 roku wykonano replikę statku. Budowa trwała 14 miesięcy. Statek waży 200 ton, ma 95 stóp długości i 26 stóp szerokości, pięć pokładów, cztery maszty i pięć żagli. Pełni on rolę pływającego muzeum hiszpańskiej historii morskiej[39].

Lista kapitanów[edytuj | edytuj kod]

  • Ferdynand Magellan
  • Duarte Barbosa
  • João Carvalho
  • Gonzalo Gomez de Espinosa[2]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ „San Antonio” był nieco większy.
  2. ↑ „Santiago” rozbił się na rzece Santa Cruz w maju 1520 roku (Morris 1974, s. 374–375), „San Antonio” zawrócił do Hiszpanii w listopadzie 1520 roku (Morris 1974, s. 388).
  3. ↑ „Concepcion” był najmniejszym ze statków (Morris 1974, s. 405).
  4. ↑ Staroangielska miara ilości wina, oliwy lub miodu, równa zwykle 252 galonom (ok. 950 litrów), choć definiowano ją też jako ilość od 208 do 256 galonów
  5. ↑ Guillemard (1891) podaje, że dezercja miała miejsce w drodze powrotnej na jednej z wysp archipelagu Marianów (ale nie tej samej, którą odwiedzono poprzednio), a jej przyczyną był strach przed panującą na statku epidemią.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Castro 2018 ↓, s. 336.
  2. ↑ a b c Morison 1974 ↓, s. 342.
  3. ↑ Jostmann 2020 ↓, s. 121.
  4. ↑ a b Guillemard 1891 ↓, s. 142.
  5. ↑ a b Madrid 2023 ↓.
  6. ↑ Morison 1974 ↓, s. 353.
  7. ↑ Morison 1974 ↓, s. 348.
  8. ↑ Morison 1974 ↓, s. 356.
  9. ↑ Bergreen 2003 ↓, s. 71–72.
  10. ↑ Cameron 1974 ↓, s. 84.
  11. ↑ Morison 1974 ↓, s. 360.
  12. ↑ Morison 1974 ↓, s. 362.
  13. ↑ Morison 1974 ↓, s. 364–375.
  14. ↑ Bergreen 2003 ↓, s. 170.
  15. ↑ Morison 1974 ↓, s. 405.
  16. ↑ Morison 1974 ↓, s. 380.
  17. ↑ Morison 1974 ↓, s. 418.
  18. ↑ Morison 1974 ↓, s. 420.
  19. ↑ Morison 1974 ↓, s. 423.
  20. ↑ Morison 1974 ↓, s. 438.
  21. ↑ Morison 1974 ↓, s. 439.
  22. ↑ Cameron 1974 ↓, s. 197.
  23. ↑ Bergreen 2003 ↓, s. 363–365.
  24. ↑ Morison 1974 ↓, s. 454.
  25. ↑ a b c Guillemard 1891 ↓, s. 299–300.
  26. ↑ Bergreen 2003 ↓, s. 377.
  27. ↑ a b c d Morison 1974 ↓, s. 455.
  28. ↑ Guillemard 1891 ↓, s. 300–301.
  29. ↑ Bergreen 2003 ↓, s. 380-381.
  30. ↑ Guillemard 1891 ↓, s. 301–302.
  31. ↑ Guillemard 1891 ↓, s. 302.
  32. ↑ Bergreen 2003 ↓, s. 381.
  33. ↑ Kelsey 2016 ↓, s. 146.
  34. ↑ Morison 1974 ↓, s. 455–456.
  35. ↑ Morison 1974 ↓, s. 456.
  36. ↑ Ricart 2013 ↓.
  37. ↑ Morison 1974 ↓, s. 321.
  38. ↑ a b Morison 1974 ↓, s. 322.
  39. ↑ Magellan’s Ship, Trinidad, Sails into Fernandina ameliarivercruises (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Trinidad_(statek)&oldid=73154856”