Telegram Riegnera
Telegram Riegnera – depesza wysłana 8 sierpnia 1942 z Berna przez Gerharta Riegnera na temat planu masowego mordowania ludności żydowskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Informację o planowanej zagładzie Żydów Gerhard Riegner, przedstawiciel i prawnik Światowego Kongresu Żydów, uzyskał latem 1942 od niemieckiego przemysłowca Eduarda Schultego[1]. Wieści te przekazał 8 sierpnia 1942[2] z Berna kanałami dyplomatycznymi[1] do rabbiego Stephena Wise’a, prezesa Światowego Kongresu Żydów w Nowym Jorku, oraz do Samuela Sydneya Silvermana, członka brytyjskiego parlamentu i przewodniczącego brytyjskiej sekcji Światowego Kongresu Żydów[3][1].
Otrzymaliśmy alarmujący raport, że Kwatera Główna Führera omawia i rozważa plan, według którego wszyscy Żydzi w krajach okupowanych i rządzonych przez Niemcy, w liczbie 3,5–4 milionów będą po deportacji i koncentracji na Wschodzie eksterminowani za jednym zamachem, tak aby raz na zawsze rozwiązać kwestię żydowską w Europie [stop] Akcja o której mowa, planowana jest na jesień, metody dyskutowane, włączając kwas pruski [stop] Przekazujemy informację z konieczną rezerwą, bo ich ścisłość nie może być potwierdzona [stop] Informator stwierdza bliskie powiązania z najwyższymi władzami niemieckimi, a jego raport, ogólnie mówiąc jest wiarygodny[4].
Urzędnicy i politycy zarówno brytyjscy, jak i amerykańscy wstrzymywali lub utrudniali przekazanie komunikatu Stephenowi Wise’owi[5][6]. Dostał on tę wiadomość dopiero 28 sierpnia 1942, z zastrzeżeniem jej ujawnienia do czasu aż zostanie ona potwierdzona z innych źródeł[7]. Stephen Wise ujawnił treść telegramu 24 listopada 1942 na konferencji prasowej[8].
Telegram uznaje się za pierwszy dokument informujący aliantów o holokauście[9]. Dokument zwrócił uwagę na temat totalnej zagłady Żydów, jednak został przyjęty sceptycznie[10]. Chociaż istniały wcześniejsze doniesienia o masowych mordowaniach Żydów, nie pochodziły one z niemieckiego źródła[11].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Szuchta i Trojański 2012 ↓, s. 252.
- ↑ Bryant 2013 ↓, s. 186.
- ↑ Gontarek 2022 ↓, s. 149.
- ↑ Szuchta i Trojański 2012 ↓, s. 253.
- ↑ Bryant 2013 ↓, s. 188.
- ↑ Żbikowski 2011 ↓.
- ↑ Bryant 2013 ↓, s. 189.
- ↑ Bryant 2013 ↓, s. 193.
- ↑ Grudzińska-Gross 2017 ↓, s. 4.
- ↑ Bukowski i Noga 1998 ↓, s. 65.
- ↑ Dickerman 2017 ↓, s. 538-539.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Elizabeth Bryant, RABBI STEPHEN S. WISE’S ACTIONS UPON RECEIPT OF THE RIEGNER TELEGRAM: WHAT MORE COULD HE HAVE DONE?, „STUDIA HISTORYCZNE”, LVI (Z. 2), 2013, ISSN 0025-1429.
- Waldemar Bukowski, Zdzisław Noga, Żydzi w Polsce: swoi czy obcy?, katalog wystawy, 1998.
- Michael Dickerman, Riegner Telegram, [w:] Paul R. Bartrop, Michael Dickerman (red.), The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection, 2017, s. 538-539, ISBN 1-4408-4084-9, ISBN 978-1-4408-4084-5.
- Alicja Gontarek, Dyplomacja polska a pomoc udzielana Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką w latach 1939–1943 – stan badań, [w:] Tomasz Domański, Alicja Gontarek (red.), Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką, Warszawa-Kielce: IPN, 2022, ISBN 978-83-8229-542-9.
- Irena Grudzińska-Gross, Praktyki polskości, „Sprawy Narodowościowe” (49), 2017 (Seria nowa), s. 4, DOI: 10.11649/sn.989.
- Robert Szuchta, Piotr Trojański, Zrozumieć Holokaust, Warszawa 2012, s. 252, ISBN 978-83-62360-41-3, ISBN 978-83-7704-053-9.
- Andrzej Żbikowski, Co Alianci wiedzieli o zagładzie polskich Żydów [online], muzhp.pl, 26 stycznia 2011 [dostęp 2022-09-05].