Synagoga w Kole

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Synagoga w Kole
Ilustracja
Kolska synagoga
Państwo

 Polska

Miejscowość

Koło

Budulec

murowana

Data budowy

1860

Data likwidacji

1939

Data zburzenia

1946

Położenie na mapie Koła
Mapa konturowa Koła, w centrum znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Kole”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Kole”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Kole”
Położenie na mapie powiatu kolskiego
Mapa konturowa powiatu kolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Kole”
Ziemia52°11′38,6″N 18°37′46,8″E/52,194056 18,629667
Płonąca synagoga w Kole, 20 września 1939 roku
Pomnik w miejscu wyburzonej synagogi na Nowym Rynku

Synagoga w Kole – synagoga istniejąca niegdyś w Kole. Znajdowała się przy Nowym Rynku, który był zamieszkiwany głównie przez ludność żydowską.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o synagodze w Kole pochodzi z 1765 roku. Była to prawdopodobnie synagoga drewniana, położona przy Nowym Rynku, zwanym również Rynkiem Żydowskim[1]. Do 1860 roku rolę głównej synagogi pełniła synagoga mniejsza. Około 1854 roku żydowska społeczność Koła podjęła decyzję o wybudowaniu nowej synagogi. Do kwietnia 1855 roku zebrano na ten cel 5037 rubli, kosztorys całej budowy wyniósł ponad 15156 rubli. Nową synagogę oddano do użytku pięć lat później[2]. Był to budynek murowany, pokryty blachą[3]. Najprawdopodobniej posiadał dwie kondygnacje[4]. Powierzchnia synagogi (wraz z babińcem) wynosiła 666,36 metrów kwadratowych[5].

W okresie dwudziestolecia międzywojennego w synagodze odbywały się m.in. uroczystości patriotyczne[5]. Dwa dni po wkroczeniu Niemców do miasta podczas kampanii wrześniowej, 20 września 1939 roku, synagoga została podpalona przez żołnierzy niemieckich[6]. Niemcy nie pozwalali obecnym na miejscu mieszkańcom przystąpić do gaszenia pożaru. Gdy płomienie zaczęły zagrażać pobliskim budynkom, zmusili oni do tego Żydów[6][7]. O wywołanie pożaru oskarżono samych Żydów, a gminę żydowską obłożono kontrybucją[4].

Wiosną 1946 roku, decyzją Miejskiej Rady Narodowej w Kole, zarząd miejski zakupił ruiny spalonej synagogi. Cegły uzyskane z rozbiórki ruin planowano przeznaczyć na remont zniszczonych i opuszczonych budynków[8].

W 1989 roku na Nowym Rynku (usytuowany został pomnik – w pobliżu miejsca usytuowania dawnych synagog. Jego pomysłodawcą był, mieszkający w Szwecji, Żyd Eliasz Zajde. Treść napisu na pomniku w językach polskim i hebrajskim, brzmi: „Synagogę dużą hitlerowcy zburzyli w roku 1939, mniejszą zamienili na punkt wysiedleń. W latach 1939-1943 hitlerowcy wysiedlili ok. 7500 Żydów z miasta Koła i okolicy do obozów męki i zagłady. Cześć ich wiecznej pamięci.”[4][9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 70.
  2. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 71.
  3. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 80.
  4. ↑ a b c Synagoga w Kole (Nowy Rynek) [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2024-05-25].
  5. ↑ a b Nowicki 2019 ↓, s. 75.
  6. ↑ a b Nowicki 2019 ↓, s. 77.
  7. ↑ Witkowski 2012 ↓, s. 82-83.
  8. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 83-84.
  9. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 85.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Przemysław Nowicki, Synagogi, domy modlitwy i mykwa w Kole, Piotr Gołdyn (red.), „Polonia Maior Orientalis”, VI, 2019, ISSN 2392-0106.
  • Krzysztof Witkowski (red.), Z dziejów Żydów kolskich – w 70. rocznicę Zagłady w obozie zagłady Kulmhof, Koło: Urząd Miejski w Kole, 2012, ISBN 978-83-62485-66-6.
  • Józef Stanisław Mujta: 635 lat miasta Koła. Koło: Muzeum Technik Ceramicznych : Kolskie Towarzystwo Kulturalne, 1997. ISBN 83-86139-34-X.
  • Kazimierz Kasperkiewicz: Miejsca i obiekty walki i pamięci z lat wojny i okupacji 1939-1945 w Kole i powiecie kolskim. Koło: Towarzystwo Przyjaciół Miasta Koła, 2004. ISBN 83-909030-9-1.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Synagoga_w_Kole&oldid=73848883”