Synagoga w Bańskiej Szczawnicy

Synagoga w Bańskiej Szczawnicy (przed rekonstrukcją)

Synagóga v Banske Štiavnice

Front synagogi
Państwo	Słowacja
Miejscowość	Bańska Szczawnica
Budulec	murowana
Data budowy	1893
Tradycja	ortodoksyjna
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego Synagoga w Bańskiej Szczawnicy (przed rekonstrukcją)
Położenie na mapie Słowacji Synagoga w Bańskiej Szczawnicy (przed rekonstrukcją)
48°27′30″N 18°53′36″E

Synagoga w bańskiej Szczawnicy po rekonstrukcji

Synagoga w Bańskiej Szczawnicy (słow. Synagóga v Banske Štiavnice) – dawna synagoga żydowska, znajdująca się w Bańskiej Szczawnicy na Słowacji. Obecnie własność prywatna, po rekonstrukcji z początku pierwszej dekady XXI w. jej pomieszczenia wykorzystuje miejscowy browar ERB.

Położenie

Budowla znajduje się w historycznym centrum miasta (adres: Novozámocká 5). Wznosi się na wąskiej, mocno nachylonej działce u zbiegu ulic Striebornej i Novozámockej, w obrębie miejskiego rezerwatu zabytkowego. Podlega ochronie jako narodowy zabytek kultury (słow. národná kultúrna pamiatka).

Historia

Prawie do końca XIX w. na działce zajmowanej dziś przez synagogę stał późnorenesansowy, murowany, trójtraktowy, dwukondygnacyjny dom mieszkalny, wzniesiony na planie nieforemnego trapezu na znacznie starszych (średniowiecznych) podstawach. Rozbudowany w połowie XIX w. został następnie wykupiony przez miejscową gminę żydowską i w l. 1891-1893 przebudowany jej staraniem na miejsce kultu. Rozpoczęcie eksterminacji ludności żydowskiej przez państwo słowackie spowodowało rozpad miejscowej żydowskiej gminy wyznaniowej. W 1941 r. budowla przestała pełnić rolę bożnicy, choć szczęśliwie nie została unicestwiona przez faszystów. Po wojnie w l. 50. XX w. umieszczono w niej warsztat blacharski, później mieściła się w niej siedziba ośrodka szkolenia kierowców. Wykupiony przez prywatnego inwestora budynek został pod nadzorem służb konserwatorskich w l. 2013–2014 gruntownie restaurowany, a jego wnętrza przeznaczono na pomieszczenia technologiczne, biurowe i laboratorium miejscowego browaru ERB.

Architektura

Wnętrze dawnej synagogi było dostępne dwoma niezależnymi wejściami od ulicy Novozámockej: niżej usytuowanym – główna, sklepiona sala, wyżej usytuowanym – empora obiegająca tę salę z trzech stron (południowej, zachodniej i północnej), przeznaczona dla kobiet. Trójosiowa, dwukondygnacyjna fasada zamknięta została wydatnym gzymsem i zwieńczona trójkątnym, łukowato zakończonym szczytem. Całość nakryta została dachem dwuspadowym. Całe wnętrze było pokryte malowidłami z motywami luster, ośmioramiennych gwiazd i wici roślinnych, które jednak wkrótce zostały ponownie przemalowane.

W roku 1949 wnętrze przebudowano pod kątem nowego przeznaczenia budynku, m.in. przedzielono salę nowym stropem (na poziomie empor) na dwie kondygnacje, podzielono je drewnianymi ścianami na mniejsze pomieszczenia, wymieniono okna i drzwi.

Podczas restauracji rozbudowano budynek, dostawiając „tylną” część w miejsce dawnego skrzydła i nakrywając ją dachem wspólnym z częścią frontową. Na fasadzie wyróżniają się trzy półokrągło zamknięte okna drugiej kondygnacji, a nad nimi wykonany złoconymi literami hebrajski cytat z Biblii. We wnętrzach wyeksponowane zostały zachowane elementy konstrukcyjne, jak bima, filary empor dla kobiet, oryginalny portal i in.

Boczne wejście do synagogi (przed rekonstrukcją)

Bibliografia

• Informacja o rekonstrukcji synagogi na portalu archinfo [1]