Stanisław Mańkowski (oficer)
Stanisław Mańkowski (ur. 12 marca 1882 w Górze, zm. 2 lipca 1945 w Warszawie) – podpułkownik korpusu kontrolerów Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, doktor praw.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w 12 marca 1882 w Górze, w ówczesnym powiecie inowrocławskim Prowincji Poznańskiej, jako trzecie z jedenaściorga dzieci Jana i Józefy z Krasińskich[1][2][3]. Był starszym bratem Leona (1884–1916), kaprala 5 pułku piechoty Legionów Polskich[4], pośmiertnie odznaczonego Orderem Virtuti Militari i Krzyżem Niepodległości. Gdy miał 4 lata, jego rodzina, ze względu na prześladowania ludności polskiej, wyemigrowała do Galicji[5], gdzie jego ojciec objął posadę organisty w parafii św. Wojciecha i Matki Bożej Bolesnej w Modlnicy koło Krakowa. Ukończył szkołę powszechną w Krakowie i kontynuował naukę w Gimnazjum św Anny, a następnie w Gimnazjum im króla Jana Sobieskiego, w którym w 1903 zdał maturę. Później ukończył roczny kurs dla abiturientów przy Szkole Handlowej w Krakowie[6], a następnie rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie uzyskał absolutorium 21 maja 1907 roku. Podjął studia doktoranckie na tymże wydziale, uzyskując tytuł doktora prawa 1 maja 1914 roku[7]. Od 1908 roku pracował jako urzędnik prywatny w Towarzystwie Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, a następnie w filii w Czerniowcach na Bukowinie[5][8]. Należał wówczas do stowarzyszeń polskich - Ognisko, a od 1910 do Sokoła, gdzie brał udział w ćwiczeniach polowych drużyn sokolich[5].
W sierpniu 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich, początkowo do Legionu Wschodniego, a po jego rozwiązaniu do nowo utworzonego 1 Pułku Artylerii w Przegorzałach[5]. W lutym 1915 objął dowództwo 2 plutonu. 14 marca tego roku został mianowany chorążym[9]. W maju i czerwcu pełnił w zastępstwie obowiązki dowódcy baterii. Bateria druga (zwana później górską) wyruszyła na front w marcu i brała udział w walkach pod Tłomaczem, Niżnowem i Rarańczą[10]. 9 października 1915 awansował na podporucznika[9]. Od kwietnia 1916 do września 1917 dowodził 1 baterią haubic. Urlopowany celem objęcia służby w sądownictwie cywilnym, gdzie pracował jako podprokurator przy sądzie okręgowym w Piotrkowie[5].
26 sierpnia 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego z byłych Legionów Polskich, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia kapitana, zaliczony do rezerwy armii z równoczesnym powołaniem do służby czynnej na czas wojny i przydzielony do 1 Pułku Artylerii Polowej Legionów[11]. Początkowo dowodził 8. baterią, a podczas wyprawy kijowskiej 1 dywizjonem do 14 maja 1920. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w artylerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. Był wówczas odkomenderowany do Oddziału VI Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych[12].
23 września 1920 został przeniesiony do 3 pułku artylerii ciężkiej na stanowisko dowódcy baterii zapasowej[13][14]. W 1921 został przeniesiony do 4 Pułku Artylerii Ciężkiej w Łodzi na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[15][16]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 45. lokatą w korpusie oficerów artylerii[17], a 31 marca 1924 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1923 i 27. lokatą w korpusie oficerów artylerii[18]. Od 6 lutego do 14 kwietnia oraz od 21 listopada do 4 grudnia 1925 pełnił w zastępstwie obowiązki dowódcy pułku[19]. W maju 1927 został przeniesiony do 2 Pułku Artylerii Polowej Legionów w Kielcach na stanowisko dowódcy pułku[20][21]. W grudniu 1929 został przeniesiony do korpusu oficerów kontrolerów z równoczesnym przeniesieniem do Korpusu Kontrolerów i zachowaniem dotychczasowego dodatku służbowego[22][23]. Z dniem 30 czerwca 1934 został przeniesiony w stan spoczynku[24].
Zmarł 2 lipca 1945 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu parafialnym w Modlnicy[25].
Był żonaty, miał syna Przemysława (ur. 13 października 1916)[6].
Ordery i oznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7526 – 17 maja 1922[26]
- Krzyż Niepodległości – 6 czerwca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[27][28]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Walecznych czterokrotnie[29][30][31]
- Złoty Krzyż Zasługi – 10 listopada 1928 „w uznaniu zasług położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”[32][33]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[30]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[30]
- łotewski Medal Pamiątkowy 1918-1928 – 6 sierpnia 1929[34][30]
- austro-węgierski Srebrny Medal Waleczności
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ Akta stanu cywilnego - pierwopisy, [w:] Urząd Stanu Cywilnego Łojewo , Geburts - Hauptregister nr 1-163, genealogiawarchiwach.pl, 28 sierpnia 2015 [dostęp 2023-04-30] (pol.).
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-12]..
- ↑ Mańkowski Leon - Żołnierze Niepodległości [online], zolnierze-niepodleglosci.pl [dostęp 2023-05-03] .
- ↑ a b c d e Kolekcja ↓, s. 4.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ Janusz Cisek , Ewa Kozłowska , Łukasz Wieczorek , Słownik Legionistów Polskich 1914–1918 [online], Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku [dostęp 2023-05-01] (pol.).
- ↑ Album TWU w Krakowie ↓, s. 7.
- ↑ a b Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 37.
- ↑ Lewicki Roman , Zarys historji wojennej 1-go pułku artylerii polowej legionów, „PAN Biblioteka Kórnicka”, 1929 [dostęp 2023-05-05] .
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 88 z 12 września 1919, poz. 3158.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 29 z 4 sierpnia 1920, s. 678.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 39 z 13 października 1920, s. 1037.
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 310.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 785, 815.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 704, 738.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 189.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 167.
- ↑ Kuprianis 2010 ↓, s. 157.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927, s. 147.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 376, 450.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929, s. 380.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 293, 433.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 145.
- ↑ billiongraves.com [online] [dostęp 2023-04-30] .
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 30 grudnia 1922, s. 946.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 362.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 293.
- ↑ a b c d Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-12]..
- ↑ Monitor Polski nr 260, poz. 634. 1928-11-10. [dostęp 2023-05-12].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 404.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 6 sierpnia 1929, s. 238.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mańkowski Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.13-828 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-12].
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Artur Kuprianis: Łódzka 4 Grupa Artylerii w latach 1929–1939. Łódź: Wydawnictwo Ibidem, 2010. ISBN 978-83-62331-00-0.
- Romuald Niedźwiecki: Album zbiorowe personelu Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie. Kraków: Związek Koleżeński TWU w Krakowie, 1911.
- Absolwenci Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Członkowie Polowych Drużyn Sokolich
- Członkowie Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Oficerowie 2 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów
- Oficerowie 4 Pułku Artylerii Ciężkiej (II RP)
- Oficerowie artylerii Legionów Polskich 1914–1918
- Podpułkownicy artylerii II Rzeczypospolitej
- Podpułkownicy korpusu kontrolerów II Rzeczypospolitej
- Polacy odznaczeni Medalem 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Urodzeni w 1882
- Zmarli w 1945
- Żołnierze Legionu Wschodniego