Som (1899)
 Okręt między 1902 a 1903 rokiem | |
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
jesień 1898 |
| Wodowanie |
27 lipca 1899 |
 MW Imperium Rosyjskiego
| |
| Nazwa |
„Som” → „Bojewoj” (od 1902) |
| Wejście do służby |
marzec 1900 |
| Zatopiony |
samozatopiony 2 stycznia 1905 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 350 ton |
| Długość | |
| Szerokość |
6,55 metra |
| Zanurzenie |
2,92 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania 4 kotły moc 6000 KM, 2 śruby | |
| Prędkość |
27,5 węzła |
| Zasięg |
1578 Mm przy prędkości 15 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 75 mm 5 dział kal. 47 mm (5 × I) | |
| Wyrzutnie torpedowe |
2 × 381 mm (2 × I) |
| Załoga |
62 |
Som (ros. Сом) – rosyjski niszczyciel z przełomu XIX i XX wieku. Okręt został zwodowany 27 lipca 1899 roku w brytyjskiej stoczni Cammell Laird w Birkenhead, a do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego został wcielony w marcu 1900 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Bojewoj” (ros. „Боевой”). Niszczyciel został przerzucony na Daleki Wschód, gdzie wszedł w skład Eskadry Oceanu Spokojnego. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej jednostka została samozatopiona w styczniu 1905 roku w Port Artur, by uniknąć przejęcia przez Japończyków.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
„Som” został zamówiony i zbudowany w Wielkiej Brytanii, a jego projekt bazował na jednostkach tej klasy budowanych w brytyjskich stoczniach[1][2]. Okręt zbudowany został w stoczni Cammell Laird w Birkenhead (numer stoczniowy 637)[1][2]. Stępkę jednostki położono jesienią 1898 roku, a zwodowany został 27 lipca 1899 roku[2].
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręt był niewielkim, czterokominowym niszczycielem[1][2]. Długość na wodnicy wynosiła 64,92 metra, szerokość 6,55 metra i maksymalne zanurzenie 2,92 metra[1][2][a]. Wyporność normalna wynosiła 350 ton, zaś pełna 412 ton[1][2][b]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 6000 KM, do których parę dostarczały cztery kotły Laird[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 27,5 węzła[1][2][c]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg 1578 Mm przy prędkości 15 węzłów[1][2].
Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły umieszczone na dziobie pojedyncze działo kalibru 75 mm L/48 Canet oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych Hotchkiss M1885 L/40 kalibru 47 mm[1][2]. Jednostka wyposażona była w dwie pojedyncze obracalne nadwodne wyrzutnie torped kalibru 381 mm, umieszczone na pokładzie za drugim i czwartym kominem[1][2].
Załoga okrętu liczyła 62 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][3].
Służba[edytuj | edytuj kod]
„Som” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w marcu 1900 roku[2]. Jednostka weszła w skład Floty Bałtyckiej[4]. W marcu 1902 roku nazwę okrętu zmieniono na „Bojewoj” (ros. „Боевой”)[2]. Między 1902 a 1903 rokiem niszczyciel został przerzucony na Daleki Wschód[4][5].
W momencie wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej jednostka wchodziła w skład 1. Flotylli Niszczycieli I Eskadry Oceanu Spokojnego, stacjonując w Port Artur[6][7]. Między 30 stycznia?/12 lutego a 2 lutego?/15 lutego 1904 roku podczas sztormowej pogody na redzie Port Artur uszkodzeń w kolizjach doznały niszczyciele „Bojewoj”, „Stierieguszczij”, „Rastoropnyj” i „Skoryj”[8]. Wieczorem 30 marca?/12 kwietnia niszczyciele „Bojewoj”, „Biesszumnyj”, „Wynosliwyj”, „Grozowoj”, „Storożewoj”, „Rastoropnyj”, „Strasznyj” i „Smiełyj” wyszły z misją rozpoznawczą w rejon Wysp Elliota, a powracając starły się rankiem następnego dnia z okrętami japońskimi osłaniającymi operację minowania redy Port Artur (bez utraconego „Strasznyja”)[9]. Następnie niszczyciele dołączyły do wychodzącego w morze zespołu z pancernikiem „Pietropawłowsk” z dowódcą I Eskadry admirałem Stiepanem Makarowem na pokładzie, który wkrótce zatonął z większością załogi na postawionej przez Japończyków minie[10]. W nocy z 10 lipca?/23 lipca na 11 lipca?/24 lipca w zatoce Tahe doszło do bitwy między rosyjskimi niszczycielami „Bojewoj”, „Lejtienant Burakow” i „Grozowoj” a japońskimi torpedowcami z 14 dywizjonu wspartymi dwoma pomocniczymi kanonierkami[11]. W trakcie walki rosyjskie okręty zostały zaatakowane od strony lądu przez pokładowe kutry parowe z pancerników „Mikasa” i „Fuji”, które z odległości 400 metrów wystrzeliły cztery torpedy, trafiając w śródokręcie „Lejtnanta Burakowa” (który zatonął mimo holowania przez „Grozowoja”) i w „Bojewoja”[11][12]. Niszczyciel otrzymał trafienie na wysokości kotłowni dziobowej, jednak utrzymał się na wodzie i w dzień został przeholowany do Port Artur[13]. Uszkodzenia jednostki okazały się poważne i nie zdążono ich naprawić przed upadkiem twierdzy[14].
Jednostka została samozatopiona w Port Artur poprzez odpalenie głowic torped w nocy z 19 grudnia?/1 stycznia na 20 grudnia?/2 stycznia 1905 roku, by uniknąć przejęcia przez Japończyków[1][15].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Olender 2012 ↓, s. 247 podaje, że zanurzenie wynosiło 1,9 metra.
- ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286, Brassey 1903 ↓, s. 343 i Jane 1900 ↓, s. 201 podają, że wyporność wynosiła 370 ton.
- ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286 i Brassey 1903 ↓, s. 343 podają, że okręt był napędzany jedną śrubą, a jego prędkość maksymalna wynosiła 28 węzłów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 206.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Gogin 2022 ↓.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 328.
- ↑ a b Brassey 1902 ↓, s. 286.
- ↑ Brassey 1903 ↓, s. 343.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 15.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 37.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 67-68.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 99-100.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 100-101.
- ↑ a b Dyskant 1996 ↓, s. 148.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 375.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 148-149.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 149.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 308-309.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Józef Wiesław Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517X.
- Ivan Gogin: SOM torpedo boat (1900). Navypedia. [dostęp 2022-01-07]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
- Jane’s Fighting Ships 1900. Fred T. Jane (red.). London: Sampson Low, Marston & Co., 1900. (ang.).
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 1: Port Artur. Sandomierz: Stratus, 2011. ISBN 978-83-61421-55-9.
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 2: Bitwa pod Cuszimą. Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-56-6.
- The Naval Annual, 1902. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.).
- The Naval Annual, 1903. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1903. (ang.).