Sanktuarium Arantzazu (Oñati)
Sanktuarium Arantzazu/Aránzazu | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość |
Oñate |
Wyznanie |
rzymskokatolickie |
Rodzaj |
sanktuarium |
Wezwanie |
Matka Boża |
Historia | |
Data budowy |
1950 |
Data poświęcenia |
1969 |
Dane świątyni | |
Architekt |
Francisco Javier Sáenz de Oiza, Luis Laorga |
Budulec |
kamień, drewno, kute żelazo |
Położenie na mapie Hiszpanii | |
42°58′44″N 2°23′55″W/42,978889 -2,398611 | |
Strona internetowa |
Sanktuarium Matki Bożej z Arantzazu to sanktuarium katolickie znajdujące się w gminie Oñati (kast. Oñate) w prowincji Gipuzkoa we wspólnocie autonomicznej Kraju Basków (Hiszpania). Sanktuarium powstało jako upamiętnienie objawienia się Maryi w tym miejscu w 1468. Zlokalizowane jest w niezwykłej scenerii górskiej, na zboczu doliny na wysokości 750 m n.p.m. Sanktuarium jest częścią Szlaku Trzech Świątyń Ziemi Ignacjańskiej (Ruta de los Tres Templos de Tierra Ignaciana), do którego należą także Sanktuarium Loyola oraz pustelnia La Antigua w gminie Zumarraga.
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Słowo arantzazu (nazwa w jęz. baskijskim i oficjalna)/aránzazu (nazwa w jęz. kastylijskim) oznacza obfitość cierni (bask. arantza – cierń, -zu – obfitość[1]) i odnosi się do charakteru pobliskiej roślinności[2].
Legenda[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza połowa XV w. była czasem wojen lokalnych panów o dominację nad regionem; co więcej, kraj pustoszyła susza, którą interpretowano jako karę za wojny. Najstarsze źródło opisujące objawienie, Compendio historial de las Chrónicas y universal historia de todos los Reynos d'España, wydane w 1571, zawiera dwie wersje historii. W jednej Maryja objawiła się dziewczynie, w drugiej – bardziej rozpowszechnionej – pasterzowi. Pasterz miał odkryć niewielki obrazek przedstawiający Maryję, ukryty w cierniach obok krowiego dzwonka. Widząc go miał zakrzyknąć: Arantzan zu? (W cierniach ty?). Pasterz miał zejść od miasta i napotkawszy ludzi modlących się o deszcz powiedzieć, że powinni udać się do miejsca, gdzie odnalazł wizerunek. Gdy miejscowi dotarli tam z procesją, zaczęło padać[3]. Wersja legendy z 1648 wspomina, że święty wizerunek został znaleziony w głogu. Głóg w ludowej pobożności baskijskiej kojarzony jest z Matką Bożą, gdyż według miejscowej historii, miała się ona kiedyś, wraz z Dzieciątkiem Jezus, schronić przed głogiem podczas nawałnicy. Dlatego też Baskowie traktowali głóg jako naturalny piorunochron i zasadzali go przy swoich domach[4]. Na legendzie oparto herb sanktuarium: gwiazda wyrastająca z ciernia poraża swoim blaskiem smoka, zrzucając go w otchłań, a wokół napis „Arantzan zu”.
Dziewica z Aránzazu[edytuj | edytuj kod]
La Virgen de Aránzazu (Dziewica z Aránzazu). Wizerunek maryjny, czczony w sanktuarium, to prosta rzeźba gotycka wykonana w kamieniu. Maryja w prawej ręce trzyma kulę, symbol kuli ziemskiej, zaś w lewej – siedzącego Syna. Sylwetka Syna nie jest tak dopracowana jak sylwetka Maryi, aczkolwiek widać w nim wpływy bizantyńskie. Zazwyczaj para przedstawiana jest na pniu głogu z krowim dzwonkiem przy boku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dokładna historia sanktuarium nie jest znana, gdyż w swojej historii płonęło trzykronie, a po każdym pożarze właściwie trzeba było je budować od nowa. Wkrótce po ustaniu suszy, co miało być wynikiem odnalezienia cudownego wizerunku, powstało Bractwo Aránzazu, do którego należała szlachta z Oñate. W miejscu objawienia zbudowano pustelnię, a wkrótce także schronisko dla pielgrzymów. Szybko pojawili się tu mercedariusze, którzy w 1493 zatwierdzili swoją wspólnotę w tym miejscu. Wkrótce jednak zakon opuścił to miejsce i po przejściowej przynależności do dominikanów (1508-14) miejsce to stało się własnością franciszkanów, w których rękach pozostaje do dziś.
Pierwszy pożar i odbudowa[edytuj | edytuj kod]
Do 1553 wszystkie obiekty klasztorne zostały wykończone, lecz w tym samym roku wybuchł pożar, który strawił je doszczętnie. Prowincjał franciszkanów w liście wysłanym do Ignacego Loyoli pisał, że z pożaru cudownie ocalał jedynie kościół. Przepadły jednak archiwa i wota wdzięczności pielgrzymów, oba przechowywane w krużgankach klasztornych. Dzięki hojnym datkom okolicznych mieszkańców, w tym szlachty, nowy klasztor, jeszcze większy od poprzedniego, zbudowano w imponująco krótkim czasie – tak, że w 1567 można było się zająć pracami nad renowacją kościoła. Ten został ukończony w 1621, a z okazji tego wydarzenia władze kościelne w Rzymie ogłosiły specjalny jubileusz. Bogaty program liturgiczny przyciągał pielgrzymów z terenów baskijskich; celebracje odbywały się zarówno po baskijsku, jak i kastylijsku[5].
Drugi pożar i odbudowa[edytuj | edytuj kod]
Jednak już rok później (1622) kościół stanął w płomieniach. Wizerunek Maryi został ocalony, lecz cała reszta wyposażenia została zniszczona. Odbudowa postępowała szybko, ponownie dzięki hojnym datkom okolicznych mieszkańców. Powstał wtedy kościół dwupoziomowy, w którym wizerunek Dziewicy z Aránzazu przechowywano w kaplicy górnej. Przy kościele zbudowano liczne obiekty towarzyszące, w tym zajazd dla pielgrzymów. Podczas okupacji napoleońskiej król Józef Bonaparte podpisał w 1809 dekret o rozwiązaniu wspólnot klasztornych i konfiskacie ich mienia. W efekcie w 1810 wizerunek Matki Boskiej z Aránzazu został przeniesiony do kościoła św. Michała w Oñate, gdzie pozostał do zakończenia wojny o niepodległość (1814).
Trzeci pożar i odbudowa[edytuj | edytuj kod]
W czasie pierwszej wojny karlistowskiej oddziały wojsk liberalnych (krystynosów, wspierających królową Izabelę), zważywszy na fakt, że zakonnicy stawali w obronie absolutyzmu Ferdynanda VII, zniszczyły obiekty klasztorne i samo sanktuarium paląc je (1834). W tym samym roku rozwiązano Bractwo Aránzazu, istniejące właściwie od początków kultu maryjnego w tym miejscu. W 1840 rozwiązano także miejscową wspólnotę franciszkanów. Prace restauracyjne kościoła odbyły się w latach 1844-46, zaś w 1878 zezwolono na odtworzenie wspólnoty franciszkańskiej. Nowy budynek klasztorny oddano do użytku w 1884. W czerwcu 1886 przeprowadzono koronację Dziewicy z Aránzazu – pierwszą kanoniczną koronację w Kraju Basków, przesuniętą względem planowanej daty prawie o rok z powodu epidemii cholery. W 1918 Dziewica z Aránzazu została patronką prowincji Gipuzkoa.
Nowa bazylika[edytuj | edytuj kod]
W 1950 uznano za konieczne wzniesienie nowej bazyliki. Ogłoszono więc konkurs, który wygrała pracownia z Madrytu. Zwycięski projekt zakładał, że integralną częścią bazyliki jest naturalna sceneria Aránzazu, bogata w roślinność i niezwykłą grę światła i cieni w szorstkich skałach i imponujących wąwozach. Nowa bazylika miała nosić cechy solidności i prostoty ludu baskijskiego, bez idei akademickich i romantyzmu: miała być solidna i dzika, z kamieni ostrych jak głóg. Projekt odrzucał użycie cennych materiałów ozdobnych (marmur czy brąz), a skupiał się na surowcach typowo górskich (kamień, drewno, kute żelazo)[6]. Pierwsza msza święta została odprawiona latem 1955, choć miesiąc wcześniej kuria biskupia wstrzymała prace twierdząc, że podejście artystyczne nie uwzględnia nakazów Kościoła Świętego w sprawach sztuki sakralnej. Architekci zostali oskarżeni o „zwiedzenie przez prądy modernistyczne”. Prace zostały zawieszone, a śmierć architekta odpowiedzialnego za absydę (1962) stanowiła pretekst do ogłoszenia nowego konkursu. Śmiałość projektu artystów biorących udział w budowie bazyliki doprowadziła do jego paraliżu na prawie 15 lat. Projekt został dokończony dzięki zmianom, jakie zaszły w Kościele Katolickim w wyniku II soboru watykańskiego. Ostateczna inauguracja kompleksu z konsekracją bazyliki miała miejsce w 1969, z okazji pięćsetlecia objawienia Matki Boskiej w tym miejscu. Krypta była jednak wykańczana do lat 80. XX w.
Bazylika[edytuj | edytuj kod]
Bazylika jest przykładem dwudziestowiecznej architektury religijnej. Powstała na miejscu poprzedniego kościoła, zniszczonego przez pożar w 1834; zachowuje plan tego kościoła oraz jego pozostałości, tworzące obecnie kryptę. W głównej fasadzie wzrok przyciąga charakterystyczne rzeźbienie w formie diamentu; kształt ten ma symbolizować ciernie głogu. Na fasadzie znajduje się także fryz apostołów, a w samym centrum wizerunek Matki Boskiej Bolesnej, otoczony pustą ścianą, wyrażającą jej osamotnienie. Doświetlenie wnętrza jest skromne, co ma ułatwiać skupienie. Absyda bazyliki bywa nazywana Kaplicą Sykstyńską XX wieku[7][8]. Umieszczony w niej mały wizerunek Matki Boskiej oprawiony jest w alegorię potężnej Natury. Ściany krypty pokrywają malowidła ścienne, nad którymi prace trwały od 1952; artysta jednak wszedł w konflikt z zakonnikami, przez co mógł je ukończyć dopiero w 1984. Ostateczne porozumienie między franciszkanami a malarzem zostało osiągnięte w 2009 i wtedy malowidła zostały odsłonięte[9]. Na ścianach łącznie przedstawione jest osiemnaście scen, jednak wchodzącego do krypty uderza przede wszystkim wizerunek Zmartwychwstałego.
Położenie sanktuarium na trasie szlaków pielgrzymkowych[edytuj | edytuj kod]
Szlak Trzech Świątyń Ziemi Ignacjańskiej (Ruta de los Tres Templos de Tierra Ignaciana). Szlak oznaczany jest symbolem GR-286. Szlak rozpoczyna się w Donostia-San Sebastián, stolicy prowincji Gipuzkoa. Pierwszą stacją jest Sanktuarium Loyola, położone między miejscowościami Azpeitia i Azkotia. Drugą pustelnia Santa María (la Antigua) w miejscowości Zumarraga. Trzecią i ostatnią – sanktuarium Arantzazu w Oñati[10].
Camino Ignaciano. Szlak oznaczany jest symbolem GR-120. Szlak pielgrzymkowy wytyczony drogą, jaką przeszedł po swoim nawróceniu św. Ignacy Loyola od swego domu w Loyola do sanktuarium Matki Bożej na Montserrat, a następnie do Manresy[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ekiten Taldea , Hiztegia bi mila : euskara-espainiera, espainiera-euskara = vasco-español, español-vasco, Donostia: Elkar, 1995, ISBN 84-7529-983-0, OCLC 1244797631 [dostęp 2022-06-02] .
- ↑ EODA - Búsqueda - EODA [online], www.euskaltzaindia.eus [dostęp 2022-06-02] .
- ↑ Esteban de Garibay y Zamalloa , Los XL libros d'el compendio historial de las chronicas y vniuersal historia de todos los reynos de España, Impresso en Anueres: por Christophoro Plantino ... ,a costa d'el autor, 1571 [dostęp 2022-06-02] .
- ↑ Jorge Ruiz Lardizábal , Mity, wierzenia i obyczaje Basków, wyd. II, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2018, ISBN 978-83-8122-002-6, OCLC 1034638765 [dostęp 2022-06-02] .
- ↑ Pedro de Anasagasti , Aranzazu : Paisaje, historia, tradición, basílica., wyd. [2a. ed.], Aranzazu (Vizcaya): Edit. Franciscana, 1975, ISBN 84-7240-086-7, OCLC 431209208 [dostęp 2022-06-02] .
- ↑ * de Anasagasti, Fray Pedro (23 de septiembre de 1950). ««Cómo va a ser la nueva Basílica. Los arquitectos premiados nos hablan de su proyecto»». La Voz de España.
- ↑ Arantzazu, más allá de la devoción [online], El Diario Vasco, 8 września 2012 [dostęp 2022-06-02] (hiszp.).
- ↑ Visita el santuario de Aránzazu, icono religioso de Guipúzcoa [online], Barceló Experiences [dostęp 2022-06-02] (hiszp.).
- ↑ Un día para «gozar de Arantzazu» y reinaugurar la Cripta que Néstor Basterretxea terminó hace 25 años [online], El Diario Vasco, 4 listopada 2009 [dostęp 2022-06-02] (hiszp.).
- ↑ Super User , La Ruta de los Tres Templos a pie [online], Tierra Ignaciana [dostęp 2022-06-02] (hiszp.).
- ↑ Camino Ignaciano – Camino Ignaciano [online] [dostęp 2022-06-02] (ang.).