Riebiņi

Riebiņi (pol. hist. Rybiniszki; dawniej Krewenmujża; ros. Рыбинишки) – miejscowość na Łotwie, w Łatgalii, siedziba administracyjna gminy Riebiņi (łot. Riebiņu novads), położona ok. 6 km na północny wschód od Preiļi, nad rzeką Feimanką, ok. 37 km na południowy zachód od Rzeżycy. W 2006 roku liczyła 951 mieszkańców, a w 2015 roku liczyła 850 mieszkańców^[1].

W połowie XVI wieku Hermistrz Pletenberg nadał tę ziemię Gerhardowi Rehbinderowi. Wnuk Rehbindera, Libert, w 1600 r. (za aprobatą króla Zygmunta III) przekazał te dobra dla Ernesta Korffa. W 1694 r. dobrami tymi władał wnuk Ernesta, Wilhelm Korff.

W 1716 r. wnuk Wilhelma, Gedeon Korff, zrzekł się Krewenmujży na rzecz Gotarda Ernesta Berka (von Berck) i jego żony Marii Korffówny. W 1746 r. majętności te przeszły na jedynego syna Gotarda – Jana Berk, skarbnika inflanckiego. Jan Berk cedował Rybiniszki na swojego teścia Franciszka Jodkę i jego syna Józefa. Jednakże Jodkowie tej darowizny nie przyjęli. Ostatecznie w 1758 r. Jan Berk sprzedał Rybiniszki swojemu zięciowi, pisarzowi grodzkiemu inflanckiemu Michałowi Weyssenhoffowi, który połączył okoliczne majątki w jeden klucz, obejmujący attynencje: Antoniszki, Tadehof, Weronikowo (Kokule), Strażwald, Stefanpol (Bodże), Frejmanpol (Łukaszyszki), wraz z folwarkami, zaściankami i wioskami; sam zaś Michał Weyssenhoff osiadł w Rybiniszkach.

Po roku 1804 (po śmierci Michała Weyssenhoffa) nastąpił rozpad klucza na odrębne majątki i folwarki, wśród nich było samo miasteczko Rybiniszki z kościołem parafialnym pod wezwaniem Piotra i Pawła (ufundowanym przez marszałka rzeżyckiego Michała Weyssenhoffa), pierwotnie filią kościoła fejmańskiego, a od 1816 r. samodzielną parafią. Znajdował się tam też pałac, budowę którego rozpoczęli jeszcze Berkowie, rozbudowany przez Michała Weyssenhoffa (1766) i dokończony (1796). Synem Michała był Alfons Jan Paweł Weyssenhoff (1758-1867), prezydent sądu w Rzeżycy, dziedzic dóbr Andzelmujża. Od 1828 roku jego żoną była Róża z Siellawów. Folwark Rybiniszki kupił w 1874 roku (wraz z niektórymi innymi dobrami dawnego klucza) generał Stanisław Kierbedź. Krewy pozostały w rękach Weyssenhoffów aż do 1877 roku, ale inne dobra – Antoniszki, Tadehof, Weronikowo, Strażwald i Bodże^[a]^[2] – trafiły w ręce różnych rodzin już wcześniej.

Na przełomie XIX i XX wieku Rybiniszki były odwiedzane przez artystów-malarzy, którzy przybywali tu na plenery (m.in. Stanisława Masłowskiego^[3], Henryka Grombeckiego^[4], i Mariana Trzebińskiego^[5], zob. ilustracja z lewej).

W ciągu wieku XIX w Rybiniszkach osiedlono sporą grupę Żydów, tak że stanowili oni tu znaczącą większość: w 1897 roku było ich tu 533 spośród 584 mieszkańców ogółem (91% populacji), a w 1920 wciąż jeszcze 386 z 446 (87%).

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Bodże i folwark Barszczewo ok. 1825 roku kupił Stefan Szczotkowski (pradziadek inżyniera górnika Zygmunta Szczotkowskiego) i nazwał te dobra Stefanpol. Wnukowie Stefana: Stefan-Wincenty i Jan-Mateusz Szczotkowscy odstąpili ten majątek gen. Kierbedziowi; Słownik geograficzny podaje, że nastąpiło to w 1874, ale Alfavitnyj poujezdnyj spisok zemlevladelcam Vitebskoj gubiernii kromie krestjan ([w:] Pamjatnaja Knizka Vitebskoj Gubiernii na 1878 god, Witebsk 1878) podaje, że synowa Stefana, Gryzelda Szczotkowska ze swoimi synami Stefanem i Janem mieszkała tam jeszcze w czasie, kiedy ów spis sporządzano, tj. około roku 1876. W archiwach rosyjskich natomiast zachowała się informacja o tym, że Stefan Szczotkowski wraz z matką Gryzeldą skazani zostali za udział w powstaniu styczniowym m.in. na utratę majątku.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Vietvārdu datubāze> [online], vietvardi.lgia.gov.lv [dostęp 2017-11-15] .
↑ Главное выкупное учреждение МФ, Ф. 577 Оп. 4 Д. 1189 (Изображение №: 83 из 104) – Стефанполь (Stefanpol)
↑ Zob.: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, Ossolineum, s. 214
↑ Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa, 1936, s. 74
↑ Zob.: "Marian Trzebiński: Pamiętnik malarza", Wrocław 1958, Ossolineum, ss. 167-168

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Rybiniszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 55 .
Aftanazy Roman: Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Cz. 1, Wielkie Księstwo Litewskie, Inflanty, Kurlandia. T. 3, Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inlanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie. 1992, s. 342-343.
jewishgen.org – Riebini – history
jewishgen.org – Riebini – community

[Bodże-2] Bodże i folwark Barszczewo ok. 1825 roku kupił Stefan Szczotkowski (pradziadek inżyniera górnika Zygmunta Szczotkowskiego) i nazwał te dobra Stefanpol. Wnukowie Stefana: Stefan-Wincenty i Jan-Mateusz Szczotkowscy odstąpili ten majątek gen. Kierbedziowi; Słownik geograficzny podaje, że nastąpiło to w 1874, ale Alfavitnyj poujezdnyj spisok zemlevladelcam Vitebskoj gubiernii kromie krestjan ([w:] Pamjatnaja Knizka Vitebskoj Gubiernii na 1878 god, Witebsk 1878) podaje, że synowa Stefana, Gryzelda Szczotkowska ze swoimi synami Stefanem i Janem mieszkała tam jeszcze w czasie, kiedy ów spis sporządzano, tj. około roku 1876. W archiwach rosyjskich natomiast zachowała się informacja o tym, że Stefan Szczotkowski wraz z matką Gryzeldą skazani zostali za udział w powstaniu styczniowym m.in. na utratę majątku.

[lgia-1] Vietvārdu datubāze> [online], vietvardi.lgia.gov.lv [dostęp 2017-11-15] .

[fgurgia-3] Главное выкупное учреждение МФ, Ф. 577 Оп. 4 Д. 1189 (Изображение №: 83 из 104) – Стефанполь (Stefanpol)

[SM-4] Zob.: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, Ossolineum, s. 214

[MM-5] Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa, 1936, s. 74

[MT-6] Zob.: "Marian Trzebiński: Pamiętnik malarza", Wrocław 1958, Ossolineum, ss. 167-168

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]