Rezerwat Biosfery Wyspy Książęcej
1°34′57,3″N 7°23′01,2″E/1,582583 7,383667 Plaża Caixão i namorzyny na zachodnim wybrzeżu Wyspy Książęcej (2016) | |
| rezerwat biosfery | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data utworzenia |
11 lipca 2012[1] |
| Powierzchnia |
71 592,56 ha[2] |
Położenie na mapie Wysp Świętego Tomasza i Książęcej  | |
Położenie na mapie Afryki  | |
| 1°34′57,3″N 7°23′01,2″E/1,582583 7,383667
| |
Rezerwat Biosfery Wyspy Książęcej[3] (port. Reserva da Biosfera da Ilha do Príncipe[4]) – rezerwat biosfery UNESCO MAB znajdujący się w Demokratycznej Republice Wysp Świętego Tomasza i Książęcej, obejmujący Wyspę Książęcą i okoliczne wysepki (Bom Bom, Boné de Jóquei, Mosteiros, Santana, Pedra da Galé, Tinhosa Grande oraz Tinhosa Pequena) wraz z otaczającymi je wodami Zatoki Gwinejskiej[5].
Od 2001 roku wyspy Pedras Tinhosas (Tinhosa Grande i Tinhosa Pequena) oraz lasy w południowej części Wyspy Książęcej stanowią ostoje ptaków IBA organizacji BirdLife International[6][7]; w 2006 roku wysepki Pedras Tinhosas zostały również uznane za obszar wodno-błotny o znaczeniu międzynarodowym konwencji ramsarskiej[8].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Rezerwat Biosfery Wyspy Książęcej został utworzony 11 lipca 2012 roku[1] na bazie parku przyrodniczego Obô do Príncipe (port. Parque Natural Obô do Príncipe)[9]. Zajmuje obszar o powierzchni 71 592,56 ha (w tym 13 989,07 ha obszaru lądowego i 57 603,49 ha obszaru morskiego[2]), który dzieli się na[5]:
- strefę centralną – o powierzchni 17 242,37 ha (w tym 6 043,82 ha obszaru lądowego i 11 198,55 ha obszaru morskiego),
- strefę buforową – o powierzchni 11 769,92 ha (w tym 1 446,74 ha obszaru lądowego i 10 323,18 ha obszaru morskiego),
- strefę przejściową – o powierzchni 42 580,27 ha (w tym 6 498,51 ha obszaru lądowego i 36 081,76 ha obszaru morskiego).
Wyspa Książęca charakteryzuje się łagodną rzeźbą terenu w części północnej, na południu zaś rozciągają się zbudowane z fonolitów góry, z których najwyższą jest Pico de Príncipe (948 m n.p.m.)[5][7]. Inne szczyty, których wysokość przekracza 500 m to Mesa (537 m n.p.m.), Pico Papagaio (680 m n.p.m.), Carriote (839 m n.p.m.) i Pico Mencorne (921 m n.p.m.)[7]. Teren poprzecinany jest głębokimi skalistymi dolinami pomiędzy wzniesieniami[7].
Obie części wyspy ze względu na odmienną geomorfologię różnią się topoklimatem i występującymi ekosystemami. W bardziej równinnej północnej części wyspy znajdują się ekosystemy wód stojących, zaś w południowej – ekosystemy wód płynących (lotycznych)[5]. Zarówno ekosystemy lądowe, jak i morskie charakteryzują się dużą różnorodnością biologiczną[5]. Strome górskie zbocza porastają tropikalne wilgotne lasy nizinne[7], które wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza nabierają cech lasów mglistych[5]. Wzdłuż cieków wodnych występują siedliska łęgowe, a wybrzeża porastają namorzyny oraz rozciągają się rafy koralowe[5].
Tinhosa Grande i Tinhosa Pequena tworzące niewielki archipelag o nazwie Pedras Tinhosas to skaliste, pozbawione roślinności wysepki położone ok. 22 km na południowy zachód od Wyspy Książęcej. Pierwsza z nich ma powierzchnię 20 ha i wystaje ponad poziom morza na wysokość 56 m, a druga zajmuje 3 ha i ma wysokość 65 m[8][6].
Fauna[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
(port. Ilhéu Bom Bom, 2015)
Fauna Wyspy Książęcej cechuje się wysokim poziomem endemizmu[7][9]. Wykazano tu występowanie 45 gatunków mięczaków (w tym 24 endemitów oraz zagrożonego Archachatina bicarinata)[9].
Spośród kręgowców najlepiej zbadaną grupą są ptaki[9]. Na wyspie potwierdzono obecność 90 gatunków ptaków, z których 8 to gatunki występujące wyłącznie na tym terenie. Należą do nich m.in. krytycznie zagrożony drozd falisty (Turdus xanthorhynchus), zagrożona żako większa (Psittacus erithacus) i szlarnik zatokowy (Zosterops ficedulinus), szlarnik srebrny (Zosterops leucophaeus) oraz bliski zagrożenia gołąb zatokowy (Columba malherbii)[9], a także zimorodek żółtobrzuchy (Corythornis cristatus nais), żabotnik (Horizorhinus dohrni), nektarnik brązowogrzbiety (Anabathmis hartlaubii), dziwogon widłosterny (Dicrurus modestus), błyszczak ozdobny (Lamprotornis ornatus) i wikłacz zatokowy (Ploceus princeps)[7]. Występuje również 7 endemicznych podgatunków ptaków[9][7].
_Principe.jpg)
Wyspy Pedras Tinhosas stanowią największą na obszarze Zatoki Gwinejskiej, obejmujacą nawet 300 tys. osobników[8], kolonię lęgową migrujących ptaków wodnych[6], m.in. głuptaka białobrzuchego, rybitwy czarnogrzbietej, rybołówki brunatnej i atolowej oraz faetona żółtodziobego[8]. Rybitwa brunatnogrzbieta i nawałnik białorzytny pojawiają się w pobliżu wysepek, jednak brak dowodów na ich rozmnażanie się w tym miejscu[6]. Okresowo zalatują tu fregata orla, głuptak maskowy i czerwononogi oraz faeton białosterny; prawdopodobnie z kolonii na Wyspie Wniebowstąpienia położonej 2500 km na południowy zachód od Wysp Świętego Tomasza i Książecej[6].
Ssaki Wyspy Książęcej reprezentowane są przez 5 gatunków rodzimych (w tym dwa endemity – zębiełka Crocidura fingui oraz jeden gatunek mroczka z rodzaju Neoromicia) oraz gatunki zawleczone przez człowieka, m.in. szczura śniadego i wędrownego, mysz domową oraz zwierzęta domowe i gospodarskie, w tym koczkodany rzeczne (Cercopithecus mona) sprowadzone na wyspę do celów łowieckich[9]. Endemitami Wyspy Książęcej oraz wysp Pedras Tinhosas są również 3 gatunki płazów (m.in. zagrożony wyginięciem Leptopelis palmatus[7]) oraz 9 gatunków gadów (m.in. Typhlops elegans i Feylinia polylepis[7])[9]. Na plażach gniazdują żółwie morskie, w tym żółw szylkretowy (Eretmochelys imbricata), żółw jadalny (Chelonia mydas), żółw skórzasty (Dermochelys coriacea) i żółw oliwkowy (Lepidochelys olivacea)[9]. W wodach otaczających archipelag pływają m.in. orki, butlonosy, kaszaloty, delfinki tropikalne oraz humbaki[9].
-
Zimorodek żółtobrzuchy -
Szlarnik srebrny -
Nektarnik brązowogrzbiety -
Błyszczak ozdobny
_2.jpg)
.jpg)
_male.jpg)
Flora[edytuj | edytuj kod]
Szacuje się, ze na Wyspie Książęcej występuje 58 endemicznych gatunków roślin. Od 2016 roku w ramach projektów prowadzonych przez Fundação Príncipe, Missouri Botanical Garden oraz Uniwersytet w Coimbrze badana jest różnorodność drzew na Wyspie Książęcej oraz ich rozmieszczenie, przedsięwzięcie ma również na celu ocenę stanu ochrony rzadkich oraz wciąż nieznanych gatunków[9].
Charakterystyka socjoekonomiczna[edytuj | edytuj kod]
Ludność zamieszkuje wyłącznie obszar strefy przejściowej rezerwatu na Wyspie Książęcej. Otaczające ją mniejsze wysepki są niezamieszkałe[5].
Mieszkańcy zajmują się głównie rybołówstwem, rolnictwem (uprawiane są kakaowce i kawa) oraz produkcją kopry. Powszechne jest wytwarzanie wina palmowego oraz rumu z trzciny cukrowej, zwanego cacharamba. W Santo António, głównym mieście Wyspy Książęcej, oraz na wyspie Bom Bom na niewielką skalę prowadzona jest również działalność turystyczna[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Glória Sousa, Ilha do Príncipe é Reserva da Biosfera mundial [online], dw.com, 12 lipca 2017 [dostęp 2024-04-07] (port.).
- ↑ a b UNESCO Man and the Biosphere Programme (MAB), Island of Principe [online], unesco.org/en/mab [dostęp 2024-04-07] (ang.).
- ↑ Polski egzonim uchwalony na 76. posiedzeniu Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP.
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Wyd. 2. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019, s. 553. ISBN 978-83-254-2578-4.
- ↑ a b c d e f g h i UNESCO, Island of Principe Biosphere Reserve, Sao Tome and Principe [online], unesco.org/biosphere, sierpień 2019 [dostęp 2024-04-07] [zarchiwizowane z adresu 2023-10-02] (ang.).
- ↑ a b c d e Tinhosas islands ST005 [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2024-04-07] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Príncipe forests ST004 [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2024-04-07] (ang.).
- ↑ a b c d Ilots Tinhosas – Ramsar Sites Information Service [online], rsis.ramsar.org, 21 sierpnia 2006 [dostęp 2024-04-07] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Ana Alice Pina i inni, Parque Natural do Príncipe (PNP) – Plano de Manejo 2022-2026, 2022, DOI: 10.13140/RG.2.2.11537.20322 [dostęp 2024-04-07] (port.).