Radif
Radif (pers. ردیف, oznaczający porządek, model, ciąg[1]) – repertuar irańskiej muzyki klasycznej oparty na melodiach tradycyjnych, przekazywany ustnie z pokolenia na pokolenie przez mistrzów, tzw. ostad (pers. استاد, nauczyciel, mistrz), uczniom sztuki muzycznej, podstawa dla improwizacji.
Repertuar obejmuje około 400 krótkich utworów[a], trwających od piętnastu sekund do dwóch minut[2], tzw. gusze (oznaczający róg), charakteryzujących się różną tonacją, melodią i motywami, zaaranżowanych w dwanaście systemów tonalnych tzw. dastgah (pers. دستگاه, oznaczający system)[3] – siedem systemów podstawowych: szur, segah, czahargah, mahur, homajun, nawa i rastpandżgah i pięć wtórnych, tzw. awaz, na bazie szur (abu’ata, daszti, bajat-e tork i afszari) i homajun (bajat-e esfahan)[4]. Każdy gusze ma swoją własną nazwę nawiązującą np. do jego miejsca w systemie, charakterystyki czy też do nazwiska muzyka[4].
Radif może być zarówno wokalny jak i instrumentalny – wykonywany na lutniach tar i setar, cytrze santur, skrzypcach kamancze czy flecie naj[5].
W 2009 roku radif został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Genezy radifu upatruje się w działalności Barbada – nadwornego muzyka i poety władcy Iranu z dynastii Sasanidów Chosroua II Parwiza (591–628)[6]. Barbad stworzył system muzyczny oparty na siedmiu skalach tzw. chosrawani, trzydziestu lahn i 360 melodii dastan na każdy dzień roku wykonywanych na przyjęciach królewskich[7].
Na rozwój i formę radifu wpływ miała religia islamu. Radif wykonywany był solo lub przez małe zespoły na dworach królewskich, w domach i ogrodach arystokracji, a także podczas spotkań bractw sufickich[8].
Podstawowym instrumentem do nauki radifu była czterostrunowa lutnia setar[8]. Radif nauczany był ze słuchu, bez zapisu nutowego, uczniowie uczyli się na pamięć[9]. Nauczyciel lub starszy stażem uczeń grał lub śpiewał określoną frazę a uczniowie ją powtarzali[9]. Uczniowie nie mogli występować przed publicznością bez pozwolenia nauczyciela[9].
W XX wieku irański muzykolog Ali-Naghi Waziri (1887–1979) opracował pierwszą nutową transkrypcję radifów Mirzy Abdollaha i Aghi Hosejn-Gholego[10]. Wersja ta była pierwotnie uznawana za zaginioną, odnalazła się u ucznia Waziriego, Musy Marufiego (1889–1965), który opracował materiał mistrza, dodając krótsze radify Darwisza Chana oraz zapisy Mahdi Gholego Hedajata[11]. Dzieło Marufiego zostało wydane przez irańskie Ministerstwo Kultury i Sztuki w 1963 roku[11].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Inne źródła podają liczby od 200 do 300, UNESCO: 250, Broughton: 200.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Mohammad Reza Azadehfar: Rhythmic structure in Iranian music. Azadehfar, 2006, s. 122. ISBN 978-964-6218-47-5. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ Simon Broughton, Mark Ellingham, Richard Trillo: World Music: Africa, Europe and the Middle East. Rough Guides, 1999, s. 358. ISBN 978-1-85828-635-8. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ Mohammad Reza Azadehfar: Rhythmic structure in Iranian music. Azadehfar, 2006, s. 123. ISBN 978-964-6218-47-5. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO ICH: Radif of Iranian music. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO ICH: Radif of Iranian music. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ Garland Encyclopedia of World Music: The Concise Garland Encyclopedia of World Music. Routledge, 2013, s. 881. ISBN 978-1-136-09602-0. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ Jean During, Zia Mirabdolbaghi, Dariush Safvat, Manuchehr Anvar: The Art of Persian Music. Mage Publishers, 1991, s. 39. ISBN 0-934211-22-1. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ a b Garland Encyclopedia of World Music: The Concise Garland Encyclopedia of World Music. Routledge, 2013, s. 882. ISBN 978-1-136-09602-0. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ a b c Garland Encyclopedia of World Music: The Concise Garland Encyclopedia of World Music. Routledge, 2013, s. 886. ISBN 978-1-136-09602-0. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ The Rouhollah Khaleghi Artistic Center: Alinaqi Vaziri. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ a b The Rouhollah Khaleghi Artistic Center: Moussa Maroufi. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- The Foundation for Iranian Studies: Roohollah Soliyman Afza (Tar): The Radif of the Tar by Musa Maroufi. [dostęp 2014-10-12]. (ang.).
- The Foundation for Iranian Studies: The Vocal Radif by Mahmud Karimi. [dostęp 2014-10-12]. (ang.).