Peleng-i Derya
 „Peleng-i Derya” w Southampton w 1896 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1889 |
| Wodowanie |
1890 |
 Imperium Osmańskie
| |
| Wejście do służby |
wrzesień 1896 |
| Zatopiony |
23 maja 1915 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 755 ton |
| Długość |
całkowita: 75,5 metra |
| Szerokość |
8,5 metra |
| Zanurzenie |
2,9 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe o łącznej mocy 4700 KM 4 kotły lokomotywowe, 2 śruby | |
| Prędkość |
18 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 2 działa kal. 105 mm (2 x I) 6 dział kal. 47 mm (6 x I) | |
| Wyrzutnie torpedowe |
3 × 356 mm (3 x I) |
| Załoga |
80 |
Peleng-i Derya – turecka kanonierka torpedowa z końca XIX wieku, jedyna ukończona z dwóch zamówionych w Niemczech jednostek typu Peleng-i Derya. Okręt został zwodowany w 1890 roku w stoczni Germaniawerft w Kilonii, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wszedł we wrześniu 1896 roku. Okręt wziął udział w wojnie grecko-tureckiej i I wojnie światowej, podczas której został zatopiony 23 maja 1915 roku przez brytyjski okręt podwodny HMS E11.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
W 1887 roku Imperium Osmańskie zamówiło w Niemczech dwie kanonierki torpedowe typu Peleng-i Derya[1]. Pierwszy z okrętów – „Peleng-i Derya” – zbudowany został w stoczni Germaniawerft w Kilonii[2][3]. Stępkę okrętu położono w 1889 roku, a zwodowany został w 1890 roku[4][5]. Nazwa jednostki symbolizowała morskiego tygrysa[6].
Podczas prób napędu przeprowadzanych w Eckernförde 22 maja 1895 roku nastąpiła eksplozja kotła, która spowodowała śmierć siedmiu osób i zniszczyła mostek, maszt i przedni komin[1]. 16 maja 1896 roku okręt pomyślnie przebył próby morskie, zaś w lipcu opuścił stocznię, udając się w rejs do Stambułu[1].
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręt był kanonierką torpedową z kadłubem wykonanym ze stali[2][7]. Długość całkowita wynosiła 75,5 metra (72 metry między pionami), szerokość 8,5 metra i zanurzenie 2,9 metra[2][4][a]. Wyporność normalna wynosiła 755 ton, zaś pełna 900 ton[2][4]. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania Germania o łącznej mocy 4700 KM, do których parę dostarczały cztery kotły lokomotywowe (także produkcji Germanii)[4][8][b]. Prędkość maksymalna napędzanego dwoma śrubami okrętu wynosiła 18 węzłów[1][9]. Okręt zabierał zapas 175 ton węgla[1][4].
Na uzbrojenie artyleryjskie jednostki składały się początkowo dwa pojedyncze działa kalibru 105 mm SK L/35 C/91 Kruppa oraz sześć pojedynczych dział kalibru 47 mm SK L/40 C/91 Kruppa[1][4][c]. Broń torpedową stanowiły trzy pojedyncze wyrzutnie kalibru 356 mm, w tym jedna stała na dziobie[1][4].
Załoga okrętu składała się z 9 oficerów, 11 podoficerów i 60 marynarzy[1][4][d].
Służba[edytuj | edytuj kod]
„Peleng-i Derya” został przyjęty w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego we wrześniu 1896 roku[1][4]. W marcu 1897 roku, tuż przed wybuchem wojny grecko-tureckiej, okręt znajdował się w składzie 2. eskadry floty osmańskiej[10]. Nieprzygotowane do działań wojennych osmańskie okręty przebywały przez cały okres działań wojennych w Dardanelach, do których wpłynęły 20 marca („Peleng-i Derya” musiała holować kilka torpedowców, które uległy uszkodzeniu)[11][12]. 15 maja kanonierka uczestniczyła w ćwiczeniach morskich, jako jeden z nielicznych okrętów zdolnych do wyjścia w morze[13].
W 1906 roku na okręcie dokonano modyfikacji uzbrojenia: zdemontowano oba działa kalibru 105 mm i sześć dział kalibru 47 mm, instalując w zamian dwa pojedyncze działa kalibru 120 mm SK L/40 C/97, dwa pojedyncze działa kalibru 88 mm SK L/30 C/89 i trzy pojedyncze karabiny maszynowe kalibru 7,9 mm L/79[1][4]. 10 października 1912 roku, tuż po wybuchu I wojny bałkańskiej, okręt przebywał w stoczni w Stambule[14]. W 1913 roku ze względu na stan techniczny okręt wycofano do rezerwy[1].
Po wybuchu I wojny światowej, we wrześniu 1914 roku „Peleng-i Derya” powróciła do służby[1]. Załoga okrętu została powiększona do 12 oficerów, 15 podoficerów i 83 marynarzy, a jednostka była w stanie osiągnąć prędkość 14 węzłów[1]. 14 grudnia kanonierka eskortowała w Dardanelach pancerniki „Barbaros Hayreddin” i „Turgut Reis”[15]. Na początku 1915 roku po raz kolejny dokonano modernizacji uzbrojenia jednostki: zdjęto wszystkie działa kalibru 120 i 88 mm oraz karabiny maszynowe, montując w zamian trzy pojedyncze działa kalibru 75 mm SK L/40 C/99 z łącznym zapasem 300 naboi i cztery pojedyncze działa kalibru 47 mm Nordenfelt QF L/42 z łącznym zapasem 600 naboi[1][4].
23 maja 1915 roku o godzinie 6:00 nieopodal Bakırköy „Peleng-i Derya” została z odległości 300 metrów storpedowana na płytkich wodach przez brytyjski okręt podwodny HMS E11[5][16]. Okręt zatonął natychmiast z przegłębieniem na dziób, wywracając się; na jego pokładzie zginęło dwóch członków załogi[16]. Przed zatonięciem udało mu się uszkodzić strzałem z działa peryskop E11, którego naprawa trwała do godziny 10:30[17].
W 1915 roku wrak okrętu podniesiono i przeholowano do Stambułu, po czym w 1920 roku złomowano[1][e].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 394 podaje, że długość okrętu wynosiła 70 metrów, szerokość 9,5 metra, a zanurzenie 5,02 metra.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 394 i Brassey 1896 ↓, s. 308 podają, że moc maszyn wynosiła 4500 KM, zaś Brassey 1912 ↓, s. 238 informuje, że 5000 KM.
- ↑ Gogin 2022 ↓ podaje ponadto, że na okręcie znajdowało się także pięć rewolwerowych pięciolufowych działek kalibru 37 mm L/30, zaś Brassey 1896 ↓, s. 308 i Brassey 1912 ↓, s. 238 podają, że na okręcie znajdowało się łącznie 16 sztuk broni małokalibrowej.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 394, Brassey 1896 ↓, s. 308 i Brassey 1912 ↓, s. 238 podają, że załoga okrętu liczyła 111 osób.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 390 podaje, że okręt został złomowany około 1922 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 158.
- ↑ a b c d Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 157.
- ↑ Brassey 1912 ↓, s. 238.
- ↑ a b c d e f g h i j k Gogin 2022 ↓.
- ↑ a b Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 390.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 198.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 394.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 157-158.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 194.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 296.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 8.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 9.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 195.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 32.
- ↑ a b Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 36, 158.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 36.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). New York: Mayflower Books Inc., 1979. ISBN 0-8317-0302-4. (ang.).
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: PELENG-İ DERYA torpedo gunboats (1896). Navypedia. [dostęp 2022-04-04]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
- The Naval Annual, 1896. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1896. (ang.).
- The Naval Annual, 1912. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1912. (ang.).
