Paweł Sacewicz
podporucznik | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1940–1947 |
Siły zbrojne |
Kadra Polski Niepodległej |
Jednostki |
34 pułk piechoty AK |
Stanowiska |
dowódca drużyny |
Główne wojny i bitwy | |
Późniejsza praca |
Inspektor w Urzędzie Morskim |
Odznaczenia | |
Paweł Sacewicz ps. „Kropka” (ur. 25 lipca 1920 w Połoskach, zm. 28 sierpnia 1991 w Warszawie) – sierżant Armii Krajowej, podporucznik Zrzeszenia WiN, naczelnik gminy Krasnosielc i Rzekuń.[1]
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Paweł Sacewicz, syn Pawła i Kazimiery z domu Makaruk, urodził się i dorastał w miejscowości Połoski, gmina Piszczac. W wieku 9 lat, po śmierci ojca, wraz z matką przeprowadził się do jej rodziny w Łomazach, gmina Łomazy. W 1934 ukończył Szkołę Powszechną w Łomazach.[1] Pracował w lokalnym warsztacie ślusarsko-kowalskim. W 1937 r. rozpoczął naukę w Szkole Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Bydgoszczy. Wraz ze szkołą na początku 1938 roku przeniósł się do Krosna. Wybuch drugiej wojny światowej zastał go na Wyższym Kursie Pilotażu w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Ułężu koło Ryk, gdzie odbywał szkolenie na samolotach myśliwskich. Wybuch wojny przerwał naukę w szkole na miesiąc przed jej ukończeniem.[1][2]
Wojna[edytuj | edytuj kod]
Wraz z jednostką ewakuował się w rejon Krzemieńca na Wołyniu. Młodzi adepci lotnictwa zostali pojmani i rozbrojeniu w Dubnie, a następnie osadzeniu w miejscowych koszarach. Zbiegł z niewoli sowieckiej i udał się do rodzinnych Łomaz.[1] W okresie od sierpnia 1940 roku do sierpnia 1941 brał udział w pracy konspiracyjnej w ramach Kadry Polski Niepodległej[3], organizowanej w tym rejonie przez księdza proboszcza parafii w Rossoszu, Stanisława Forysia. Następnie został członkiem ZWZ, potem AK. W okresie konspiracji był dowódcą oddziału Kedywu w rejonie VI (Łomazy) obwodu Biała Podlaska.[4] Od początku 1944 r. uczestniczył w tworzeniu oddziału specjalnego Kedywu na terenie obwodu Biała Podlaska kapitana Stanisława Chmielarskiego „Lecha”. Od kwietnia tego roku został dowódcą drużyny w ww. oddziale, a od lipca, w okresie dynamicznego rozwoju oddziału, dowódcą plutonu.[5] Brał udział m.in. w wykonywaniu likwidacji agentów Gestapo[6][7] (akcja „Kośba”), akcjach bojowych, dywersyjnych, a także odbiorze zrzutów zaopatrzenia od aliantów.[8] Jako dowódca jednego z plutonów 34 pułku, 9 Podlaskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej wziął udział w akcji „Burza”.[9][10] W ramach akcji w dniach 20.07 – 26.07.1944 r. brał czynny udział w atakach na broniące i wycofujące się oddziały niemieckie na południe od Białej Podlaskiej. 22 lipca oddział pod dowództwem Sacewicza zaatakował oddział osłony torów, składający się z własowców, który rekwirował furmanki w Jaźwinach.[10] 24 lipca wziął udział w zasadzce na niemieckie tabory jadące z rejonu Aleksandrówki i Burwina w kierunku Janówki.[11] 25 lipca brał udział w ataku na niemiecką baterię haubic na grobli pod Jaźwinami.[12][13]
Węgrzy bardzo szybko, bez udziału w walce, zrejterowali do pobliskiego lasu. Natomiast Niemcy, zaskoczeni seriami broni maszynowej i palbą karabinową, nie stawiając większego oporu, rzucili się do panicznej ucieczki. Wówczas do bezpośredniego ataku poderwał swoją drużynę kpt. „Lech”, a za nią obie zalegające dotychczas na stanowiskach pozostałe grupy. Raptem atakujące znaleźli się przez krótki moment w bardzo krytycznej sytuacji. Oto jeden z bardziej odważnych frontowych żołnierzy oparł się na lawecie jednej z haubic karabin maszynowy i zamierzał koszącymi seriami razić atakujących i celnymi strzałami przygnieść ich do ziemi. Miał przed sobą dość szerokie pole ostrzału i mógł skutecznie wstrzymać ogniem swego km-u rozwiniętych w tyralierę partyzantów, znajdujących się na odkrytej przestrzeni. Jednak w samą porę bodajże w ostatnim momencie, niemieckiego żołnierza z karabinem maszynowym dostrzegł plut. Paweł Sacewicz ps. Kropka. Kilkoma długimi susami – skokami /był mężczyzną wysokim i zwinnym/ dopadając do Niemca, skosił go celną serią swego stena. Wiele się nie zastanawiając skierował gotowy do strzelania karabin maszynowy w stronę uciekających i ostrzeliwujących się niemieckich żołnierzy.
Po akcji „Burza” wraz z większością II batalionu 9 Dywizji ukrył broń i wrócił do codziennego życia. Jesienią 1944 roku uniknął aresztowania przez NKWD. Po okresie ukrywania się, powrócił do organizacji AK. W okresie od kwietnia 1945 r. do września 1945 r. był dowódcą pierwszej drużyny, a następnie plutonu, w oddziale podporucznika Stanisława Bogdanowicza „Toma", o kryptonimie KD-121.[1][14] Brał udział m.in. w ataku na więzienie w Białej Podlaskiej 21 maja, który poskutkował uwolnieniem 5 więźniów - żołnierzy podziemia antykomunistycznego.[14] 20 lipca 1945 r. ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Konspiracji.[14] Po utworzeniu przez Bogdanowicza nowego rejonu działania oddziału w Międzyrzeczu we wrześniu 1945 roku, Sacewicz został dowódcą oddziału pozostawionego na miejscu, służącego do ochrony Inspektoratu Północ.[15][14] Następnie został dowódcą patrolu bojowego WiN działającej w rejonie miejscowości Łomazy, Dubów.[16] Ostatnie akcje patrolu były wykonane w styczniu 1947 r.[17]
1 kwietnia 1947 r. ujawnił się w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa w Białej Podlaskiej. Służbę w konspiracji zakończył w stopniu podporucznika.[18][19]
Po wojnie[edytuj | edytuj kod]
Po ujawnieniu powrócił do edukacji. W 1947 r. uzyskał świadectwo dojrzałości w Liceum Ogólnokształcącym dla dorosłych w Białej Podlaskiej. W tym samym roku rozpoczął studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego na kierunku leśnictwo. Studia ukończył w czerwcu 1951 r., stopniem inżyniera leśnictwa i magistra nauk agrotechnicznych, broniąc pracę magisterską pod tytułem „Gleby lasów sosnowo-dębowych i dębowo-sosnowych uroczyska Łopień”.[19]
W trakcie studiów pracował jako laborant w Zakładzie Inżynierii Leśnej i Geodezji SGGW oraz odbywał praktykę w Nadleśnictwie w Chotyłowie, w okolicach Białej Podlaskiej. Po studiach pracował w Szczecińskim Urzędzie Morskim, a następnie w Gdańskim Przedsiębiorstwie Produkcji Leśnej „Las” oraz w Warszawskim Przedsiębiorstwie Produkcji Leśnej „Las”. Od 1973 r. był naczelnikiem gminy Krasnosielc[20], a następnie sprawował taką samą funkcję w gminie Rzekuń, do przejścia na emeryturę w 1988 r.[19]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Udział w walce z okupantami upamiętniają dwie tablice w Białej Podlaskiej: na murze kościoła św. Anny i w epitafium przy kościele św. Antoniego.[19]
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
4 września 1948 r. zawarł związek małżeński z Barbarą Roczkowską. Mieli 4 synów. Zmarł w Warszawie 28 sierpnia 1991 r. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Ostrołęce.[19]
Po ujawnieniu się on i jego rodzina byli inwigilowani przez Służbę Bezpieczeństwa.[21]
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Paweł Sacewicz był odznaczony:[19]
- Krzyżem Walecznych.
- Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
- Złotym Krzyżem Zasługi.
- Krzyżem Partyzanckim.
- Medalem Wojska.
- Złotą Odznaką „Za Zasługi dla Województwa Ostrołęckiego”.
- Złotą Odznaką „Za Zasługi dla Województwa Warszawskiego”.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Hordejuk 2016 ↓, s. 11.
- ↑ Hasiński 1993 ↓, s. 27.
- ↑ Jan Kukawski , Powstanie i działalność podlaskiej organizacji Konfederacji Polski Niepodległej, „Podlaski Kwartalnik Kulturalny” (4/2017), Biała Podlaska, s. 37 .
- ↑ Szudejko 2022 ↓, s. 265.
- ↑ Sroka 1995 ↓, s. 334.
- ↑ Czesław Bujnik , Wspomnienia z czasów okupacji. Konfidentka (opowiadanie), „Rodzina. Tygodnik katolicki” (31), 2 sierpnia 1981, s. 11 .
- ↑ Sroka 1995 ↓, s. 70.
- ↑ Sroka 1995 ↓, s. 68.
- ↑ Sroka 1995 ↓, s. 111.
- ↑ a b Kempa 2008 ↓, s. 244.
- ↑ Kempa 2008 ↓, s. 246.
- ↑ Sroka 1995 ↓, s. 116.
- ↑ Kempa 2008 ↓, s. 249,250.
- ↑ a b c d Szudejko 2022 ↓, s. 280.
- ↑ Jobda 2000 ↓, s. 150.
- ↑ Kopiński 1998 ↓, s. 172, 174.
- ↑ Szudejko 2022 ↓, s. 497.
- ↑ Szudejko 2022 ↓, s. 283.
- ↑ a b c d e f Hordejuk 2016 ↓, s. 12.
- ↑ Tadeusz Kruk , Ochotnicza Straż Pożarna w Drążdżewie (od powstania do roku 1980), Sławomir Rutkowski (red.), „Krasnosielcki Zeszyt Historyczny” (12), Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Krasnosielckiej, październik 2012, s. 56 [dostęp 2023-11-16] .
- ↑ Jobda 2000 ↓, s. 168.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sławomir Hordejuk. Paweł Sacewicz (1920-1991). Wspomnienie w 25. rocznicę śmierci. „Biuletyn mieszkańców gminy Piszczac”. 1000 (1), s. 11-12, 2016-03-31. Piszczac: Gminne Centrum Kultury i Sportu, Gminna Biblioteka Publiczna.
- Jerzy Sroka: 9 Podlaska Dywizja Piechoty AK. Biała Podlaska: 1995, s. 43, 68, 114, 116, 118-119, 212, 227 301, 334.
- Romuald Szudejko: Monografia Gminy Łomazy. Biała Podlaska: 2022, s. 265, 267-268, 280-283, 497, 503-504. ISBN 978-83-953002-0-2.
- Mieczysław Hasiński: Encyklopedia Szkoła Podoficerów Lotnictwa. Poznań: SPLdM, 1993, s. 27. ISBN 83-902541-0-7.
- Zdzisław Jobda: Biała w mojej pamięci. Biała Podlaska: 2000, s. 150, 155, 168. ISBN 83-913353-0-5.
- Wojciech Kempa: Na przedpolu Warszawy. Siemianowice Śląskie: 2008, s. 244, 246, 249-250. ISBN 978-83-901561-6-3.
- Leszek Pietrzak, Sławomir Poleszak, Rafał Wnuk, Mariusz Zajączkowski: Rok pierwszy. Powstanie i działalność Aparatu Bezpieczeństwa Publicznego na Lubelszczyźnie (lipiec 1944 – czerwiec 1945). Warszawa: 2004, s. 206, 382-383, seria: Dokumenty. ISBN 83-89078-52-X.
- Rafał Wnuk, Tomasz Balbus: Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956. Warszawa: 2007, s. 138-139. ISBN 978-83-60464-45-8.
- Andrzej Tłomacki: Akcja "Wisła" w powiecie bialskim na tle walki politycznej i zbrojnej w latach 1944-1947. Biała Podlaska, Warszawa: 2003, s. 82, 84, 89. ISBN 83-919090-0-X.
- Jarosław Kopiński: Konspiracja akowska i poakowska na terenie Inspektoratu "Radzyń Podlaski" w latach 1944-1956. Biała Podlaska, Warszawa: 1998, s. 172, 174.