Paula Wężyk
Data i miejsce urodzenia |
11 kwietnia 1876 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
27 kwietnia 1963 |
Zawód, zajęcie |
poetka, publicystka, działaczka społeczna |
Odznaczenia | |
Paula (Paulina Rozalia) Wężyk, używała także formy Wężykówna, ps. "P.W." (ur. 11 kwietnia 1876 w Kępnie, zm. 27 kwietnia 1963 w Śremie) – polska poetka, publicystka i działaczka społeczna, odznaczona Srebrnym Wawrzynem Akademickim[1] przez Polską Akademię Literatury.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Była przedstawicielką myjomickiej linii rodu Wężyków z Osin herbu Wąż, którego początki sięgają pierwszej połowy XV w[2]. Była córką Pawła Bolesława Wężyka (1829–1893) i Eleonory Ewy Kamockiej (1844 -1919) z Niewierszyna. Paweł i Eleonora pobrali się 15 maja 1860 r. w kościele parafialnym w Dąbrowie nad Czarną w powiecie opoczyńskim w Królestwie Polskim. Eleonora wniosła Pawłowi Wężykowi w posagu połowę wsi Niewierszyn z folwarkami Wymysłów i Taraska oraz włości Ostrów, Kamocka Wola i Kawęczyn. Kiedy w styczniu 1863 r. w Królestwie Polskim wybuchło powstanie przeciwko rosyjskiemu zaborcy, Wężykowie od samego początku wspomagali powstańców[3]. W wyniku represji, a także obciążeń hipotecznych Paweł Wężyk zmuszony został do sprzedaży w kwietniu 1869 r. wsi Kawęczyn, a później także Niewierszyna. Eleonora Wężyk z trzema córkami opuściła Niewierszyn 1 lipca 1870 r. Przez rok mieszkała w Warszawie, w której Wężykowie mieli kamienicę, a następnie zamieszkała w Kępnie. Paweł Wężyk, na zlecenie brata Władysława, administrował jego majątkiem w Myjomicach.
Paula Wężyk miała pięć sióstr: Maria (1862-1903) wyszła za mąż za Celestyna Przyłuskiego (1854-1896), Zofia (1863-1898) poślubiła pochodzącego ze Śremu Zygmunta Tadrzyńskiego (1857-1901), Felicja (1865-1928) była żoną Antoniego Grabskiego herbu Pomian (1857-1917) , Aniela (1870-1948) wyszła za mąż za Władysława Tomaszewskiego (1865-1914)[4], Józefa (1871-) poślubiła pochodzącego z Mechlina koło Śremu Kazimierza Chrzanowskiego (1856-1909), po jego śmierci wyszła za mąż powtórnie za Bernarda Chrzanowskiego (1861-1944) herbu Nowina. Siostry Pauli były bardzo zaangażowane społecznie i udzielały się w różnych organizacjach kobiecych.
Lata 1876-1902[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze lata życia spędziła w Kępnie. W 1882 roku Wężykowie zamieszkali w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie Paula poszła do szkoły, co skutkowało traumatycznymi przeżyciami[5]. Dla jej edukacji ważne były pobyty w majątku stryja Adolfa Wężyka w Karminie pod Pleszewem, gdzie uczyła się razem z kuzynkami Józefą, Stanisławą i Wandą. Panienki uczono języka polskiego, historii ojczystej, geografii i języka francuskiego. Już jako dziecko pisywała powinszowania dla rodzeństwa i rodziców[6]. Czytała również ówczesne czasopisma dla dzieci zwłaszcza "Wieczory Rodzinne". W 1889 roku czasopismo to ogłosiło konkurs, w którym wzięła udział wysyłając swój wiersz pt. Litościwa Bronisia, który podpisała pseudonimem Mimoza. Wiersz został doceniony i w nagrodę opublikowany jako "Powiastka konkursowa" w "Wieczorach Rodzinnych" nr 26 z czerwca 1889 roku.[7]
W grudniu 1889 roku lub w styczniu 1890 Eleonora i Paweł Wężykowie wraz z Paulą przenieśli się do Kalisza, gdzie Paula kontynuowała naukę. W ówczesnym Kaliszu ważną rolę w życiu oświatowym odgrywali Stefan Giller (1834-1918) oraz Melania Parczewska (1850-1920). W jubileuszowym artykule z 1929 roku podkreślano ich wpływ na intelektualny rozwój Pauli[6].
25 stycznia 1893 roku zmarł Paweł Wężyk. W końcu 1901 roku Eleonora Wężykowa z Paulą podjęły decyzję o opuszczeniu Kalisza i zamieszkaniu w Poznaniu.
Lata 1902-1921[edytuj | edytuj kod]
Poznań będący centrum polskiego życia społecznego i kulturalnego dawał Pauli Wężyk możliwości zapewnienia godnego życia sobie i matce. Zadebiutowała w marcu 1903 roku na łamach "Dziennika Poznańskiego" skromnym wierszem zadedykowanym solenizantom - Józefom[8]. W 1904 roku opublikowała wiersz Zaduszki[9] oraz wiersz Na wiec, który nawiązywał do odbywającego się w tym czasie w Poznaniu wiecu kobiet[10]. W tym samym, roku nawiązała współpracę z ks. Józefem Kłosem[11] i kierowanym przez niego "Przewodnikiem Katolickim", pisała do dodatku dla dzieci pod nazwą "Opiekun Dziatek"[12]. Z czasem jej wiersze zaczęły ukazywać się na pierwszej stronie tygodnika. Utwory nawiązywały tematyką do świąt kościelnych, przyrody, obyczajów ludowych i problemów społecznych. Wiersz Nad polską wioską (1907, nr 42) był jej głosem w sprawie noweli osadniczej z 1904 roku i postawy walczącego o prawo do wybudowania domu Michała Drzymały. W Poznaniu Paula Wężyk szybko włączyła się w działalność charytatywną[13]. W 1907 roku zadebiutowała w tygodniku "Praca" wierszem napisanym z okazji "Złotego wesela" hr. Mieczysława (1833-1918) i Marii (1837-1924) Kwileckich z Oporowa koło Szamotuł[14]. W 1909 roku Paula Wężyk pisała do wychodzącego w Poznaniu dwutygodnika "Gazeta dla Kobiet"[15]. Od maja 1910 roku na łamach "Pracy" ukazywał się skierowany do dzieci "Nasz kącik", którego redagowanie powierzono Pauli Wężyk. W Kąciku m.in. edukowała dzieci (pozbawione w szkole możliwości nauki języka polskiego) w zakresie poprawnego posługiwania się językiem ojczystym. Pisała do Kącika wiersze, opowiastki, legendy, zagadki historyczne, porady, relacjonowała swoje podróże i wpajała zasady dobrego zachowania. Korespondowała z czytelnikami, zachęcała dzieci do pisania listów i odpowiadała na nie w Kąciku podpisując się jako "Kochająca przyjaciółka". W swoich utworach odnosiła się do ważnych rocznic i bieżących wydarzeń, po śmierci Elizy Orzeszkowej[16], a później Marii Konopnickiej[17] opublikowała upamiętniające obie pisarki wierze. Angażowała się w działalność społeczną i zachęcała do tego dzieci, m.in. prowadziła zbiórkę darów które przekazywała na potrzeby Towarzystwa św. Wincentego à Paulo. W 1912 roku włączyła się akcję Komitetu Polek dla Sprawy Kanonizacji Królowej Jadwigi. Pisała o tym w Kąciku i zachęcała dzieci do zbierania podpisów pod odezwą. Za tę działalność otrzymała podziękowania od bpa diecezji lwowskiej ks. Władysława Bandurskiego (1855-1932)[18]. Współpracowała z księdzem Antonim Ludwiczakiem (1878-1942) i wspierała swoimi utworami wydawane przez niego pisemko "Przyjaciel dzieci". Paula Wężyk interesowała się metodami pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym. Współpracowała z działającą wówczas w Poznaniu Walerią Puffke (1852-1915)[19] znaną i cenioną nauczycielką specjalizującą się w zakresie teorii i praktyki wychowania przedszkolnego[20]. Wspierała działalność organizacji i czasopism abstynenckich w tym "Przyjaciela Trzeźwości" i "Naszego Przewodnika"[21].
Od pierwszych dni wojny w "Naszym Kąciku" uspokajała dzieci, pocieszała i radziła, aby mimo trwającej wojny nie zaniedbywały nauki. Redagowała Kącik do końca 1915 roku. Od marca 1916 roku do wychodzącego w Poznaniu "Przewodnika Gospodarskiego" dołączany był dodatek "Gospodyni Wiejska" w którym Paula Wężyk prowadziła rubrykę "Trzy słówka"[22]. Prawdopodobnie w styczniu 1917 roku rozpoczęła współpracę z ukazującym się w Poznaniu "Głosem Wielkopolanek", w którym redagowała stronę kierowaną dla dzieci również pod nazwą "Nasz Kącik". W latach wojny aktywnie angażowała się w działalność dobroczynną, apelowała o pomoc dla cierpiących, ogłaszała zbiórki darów i sama dostarczała je potrzebującym rodzinom. Od połowy 1919 roku w związku z chorobą matki Paula Wężyk ograniczała swoją aktywność w Kąciku. W listopadzie 1919 roku opublikowała wiersz pt. Kiedyś nam Polskę powrócił Boże[23] w którym wyrażała troskę o przyszłość wolnej Ojczyzny.
Eleonora Wężykowa zmarła 30 listopada 1919 roku. Przeżycia związane z chorobą matki i jej śmiercią nadwyrężyły zdrowie Puli Wężyk. Dla podratowania zdrowia wyjeżdżała do Myjomic. Pracę przerwała aż do 1922 roku.
Lata 1922–1939[edytuj | edytuj kod]
Do redagowania Kącika powróciła w 1922 roku[24]. Kącik podzieliła i prowadziła na przemian, dla dzieci wieku 7-15 lat i starszych. W każdym numerze publikowała wiersze, obrazki sceniczne i pogadanki wychowawcze oraz odpowiedzi na listy. W maju 1923 roku Paula Wężyk opuściła Poznań i przyjechała do Śremu, gdzie jesienią podjęła pracę wychowawczyni w ochronce dla dzieci. Pracowała w Śremie do 1924 roku. Wróciła do Poznania wezwana przez księdza Józefa Kłosa, który powrócił do kierowania redakcją "Przewodnika Katolickiego". W kwietniu 1924 roku do "Przewodnika Katolickiego" dołączono pierwszy numer "Opiekuna Dziatek" w którym zamieszczono wiersz Pauli Wężyk pt. Jak witają Opiekuna![25]. Współpracę z "Przewodnikiem Katolickim" kontynuowała przez kolejnych piętnaście lat pisząc do jego kolejnych dodatków dla dzieci: "Naszej Przyszłości" (1927-1930)[26], a następnie "Małego Przewodnika". W 1927 roku wznowiono w Poznaniu pismo "Przyjaciel Trzeźwości". W latach 1927-1930 Paula Wężyk współpracowała z jego redaktorem ks. Tadeuszem Gałdyńskim(1891-1941)[27] bezinteresownie wspierając wydawnictwo swoimi wierszami, opowiastkami i małymi utworami scenicznymi. W następnych latach kontynuowała współpracę z kolejnymi redaktorami m.in. księdzem Józefem Janiszewskim (1880-1940)[28]. W tym czasie pisała również do "Małego Światka" redagowanego przez księdza Henryka Szumana (1882-1939). Zamieszczała tam przede wszystkim wiersze religijne i patriotyczne. Paula Wężyk była oddana idei organizowania katolickich misji w Afryce i Azji. Wspierała zgromadzenia misyjne, a zwłaszcza Zgromadzenie Słowa Bożego oraz Sodalicję św. Piotra Klawera dla Katolickich Misji Afrykańskich, dochód z drukowanych przez oba zgromadzenia utworów przeznaczała na potrzeby pracy na misjach i wśród polskiej emigracji. Była miłośniczką polskiej pieśni i muzyki, a temat ten poruszała w swoich wierszach. W czasach zaborów, w celu zachowania polskości, zachęcała do śpiewania dzieci i młodzież. Napisała m.in. słowa pieśni dla Miejskiego Katolickiego Gimnazjum Żeńskiego w Bydgoszczy[29] oraz słowa do Mszy D-dur ks. kanonika Kazimierza Kleina[30][31]. Do jej utworów muzykę pisali Feliks Nowowiejski (1877-1946)[32], Otton Mieczysław Żukowski (1867-1942)[33] i Jan Edmund Reszke (1909-1950)[34]. W 1929 roku podczas odbywającej się w Poznaiu Powszechnej Wystawy Krajowej w pawilonie Związku Ziemianek i Włościanek pokazano osiągnięcia jego członkiń, twórczość Pauli Wężyk znalazła miejsce wśród pisarek takich jak Maria Rodziewiczówna, Zofia Kossak-Szczucka czy Maria Zamoyska[35]. W tym czasie Paula Wężyk była także aktywną działaczką poznańskiej Sodalicji Pań pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny[36][37], Towarzystwa "Pielgrzym" w Poznaniu[38] oraz Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych i Stacji Sanitarnych "Stella"[39].
W grudniu 1929 roku obchodziła jubileusz pracy literackiej z tej okazji ukazało się w prasie wiele okolicznościowych artykułów. O poetce pisały: "Kurier Poznański"[40], "Przewodnik katolicki"[41], "Nasza Przyszłość"[42], "Przegląd Oświatowy"[43] oraz "Przyjaciel Trzeźwości"[44]. W 1936 roku otrzymała Srebrny Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury "za krzewienie czytelnictwa"[45].
Informacje na temat jej losów na początku wojny są sprzeczne. Opuściła Poznań pod koniec 1939 roku lub na początku 1940 i znalazła schronienie w Pleszewie.
Lata 1940-1963[edytuj | edytuj kod]
W czasie pobytu w Pleszewie przebywała w Zgromadzeniu Sióstr Służebniczek Niepokalanie Poczętej Najświętszej Maryi Panny[46]. Zgromadzenie prowadziło Dom Opieki dla Dorosłych, w maju 1940 roku Niemcy zakazali służebniczkom prowadzenia tej działalności, a grudniu 1941 roku zajęli ich dom generalny na szpital wojskowy. Zakonnice szukały schronienia w okolicy, a Paula Wężyk przyjechała do Śremu, gdzie początkowo zamieszkała w domu Heleny i Marcelego Mieloszyńskich[47]. Utrzymywała kontakty z dziećmi i przygotowywała je do pierwszej Komunii św., ofiarowując w prezencie swoje wiersze, niektóre z nich znajdują się w zbiorach Muzeum Śremskiego[48]. W kwietniu 1945 roku otwarto w Śremie ponownie Zakład dla Ubogich[49], po koniecznych remontach Paula Wężyk otrzymała tam samodzielny pokój na poddaszu. W październiku 1946 roku śremskie parafie wizytował abp metropolita poznański Walenty Dymek (1888-1956) wśród śremian przyjmujących dostojnego gościa była także Paula Wężyk. Wzięła także udział w spotkaniu arcybiskupa z uczniami Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Śremie. Paula Wężyk nawiązała trwałe relacje ze śremianami, którzy odwiedzali ją w tzw. "klasztorku". Miłe kontakty miała także ze śremskimi harcerzami. W 1945 roku nakładem Powiatowego Komitetu Opieki Społecznej w Śremie ukazał się tomik na podstawie rękopisu poematu Pauli Wężyk pt. O mój Jezu, kocham Cię[50].
Zmarła 27 kwietnia 1963 roku a pogrzeb odbył się 30 kwietnia[51].Kondukt żałobny w asyście księży prowadził biskup Franciszek Jedwabski (1895-1975). Mszę św. pogrzebową odprawił ksiądz Kazimierz Tadrzyński (1891-1980)[52], siostrzeniec poetki. W pogrzebie tłumnie uczestniczyli mieszkańcy Śremu. Poetka spoczęła w grobowcu 'Familii Tadrzyńskich" na cmentarzu przy śremskiej farze.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Książki[edytuj | edytuj kod]
- O dzieciach dla dzieci, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1905.
- Westchnienia i uśmiechy, Nakładem i drukiem „Pracy”, Poznań 1909.
- Rok w powiastkach i wierszykach dla dzieci, [Okładka i ilustracje Jan Wroniecki], Nakładem i czcionkami Drukarni „Pracy”, Poznań 1912.
- Rok w powiastkach i wierszykach dla dzieci, [Okładka i ilustracje Jan Wroniecki], Nakładem i czcionkami Drukarni „Pracy”, Poznań 1913 [wznowienie].
- Zbudzenie śpiących rycerzy, Baśń fantastyczna w 3 odsłonach, Czcionkami Drukarni „Dziennika Poznańskiego”, Poznań 1918/1919.
- Zbudzenie śpiących rycerzy, Baśń fantastyczna w 3 odsłonach, Czcionkami Drukarni „Dziennika Poznańskiego”, Poznań 1922 [drugie wydanie].
- Święte powołanie, Misyjny obrazek sceniczny w 3 odsłonach, Nakładem Zakładu Misyjnego św. Józefa w Górnej Grupie 1926.
- Dziewczęce dusze, Misyjny obrazek sceniczny w dwóch odsłonach, Nakładem Zakładu Misyjnego św. Józefa w Górnej Grupie 1927.
- Kochajmy ptaszki i zwierzęta, Fiszer i Majewski Księgarnia Uniwersytecka, Poznań 1929.
- Droga do Nieba, Zbiór pięknych wierszyków o Dzieciątku Jezus dla dzieci. Nakładem drukarni „Powściągliwość i Praca”, Kraków 1929.
- Nasz wróg, Zbiór wierszy, powiastek i obrazek sceniczny. Katolicki Związek Abstynentów, Poznań 1929.
- Powiastki i opowiadania, Nakładem Wydawnictwa „Małego Misjonarza” w Górnej Grupie pod Grudziądzem 1929: Tom 1: Promyczek Boży. Tom 2: Bez opieki. Tom 3: Laleczka.
- Droga do Nieba, Zbiór pięknych wierszyków o Dzieciątku Jezus dla dzieci. [Okładka i ilustracje Michalina Janoszanka]. Nakładem drukarni „Powściągliwośći Praca”, Kraków 1930. [ponowny druk].
- Jak trwoga to do Boga, czyli jak biały zamienił się w murzyna. Obrazek z życia misyjnego w 1. akcie. Z francuskiego uzupełniła i przerobiła P[aula] W[ężyk], Sodalicja św. Piotra Klawera, Kraków 1931.
- Kwiat polskiej ziemi, Obrazek ludowy sceniczny w 5 odsłonach ze śpiewami układu ks. Franciszka Walczyńskiego. Nakład i własność Urzędu Parafialnego w Zabawie. Tarnów 1931.
- Błogosławieni którzy chwalą Pana, Sztuka w trzech aktach. Czcionkami i nakładem Misjonarzy Słowa Bożego, Górna Grupa 1933.
- Ja o Was nigdy nie zapomnę! Obraz sceniczny w sześciu odsłonach. Rzecz dzieje się w kolonii polskiej „Orzeł Biały” w Brazylii w roku 1932-32. Nakładem Seminarium Zagranicznego, Potulice 1935.
- Dla Boga i Ojczyzny, Obraz sceniczny w czterech aktach, Nakładem Seminarium Zagranicznego, Potulice 1935.
- Jone-K. Misyjny obrazek sceniczny w trzech aktach. Józef Świętek, [opracowanie Paula Wężykówna], Nakład i druk Wydawnictwa Misjonarzy Słowa Bożego w Górnej Grupie 1936.
- Dla ministrantów, Powinszowania, deklamacje, obrazki sceniczne, hymny, Nakładem Księży Proboszczów Poznańskich, [Poznań] 1935.
- Nawrócony, Misyjny obrazek sceniczny w 4 odsłonach. Nakładem i drukarnią Księży Misjonarzy Słowa Bożego, Górna Grupa 1937.
- Feluś i inne pobożne dzieci, Fragmenciki z ich życia. Nakładem i drukarnią Księży Misjonarzy Słowa Bożego, Górna Grupa 1938.
- O mój Jezu, kocham Cię, Wierszyki religijne dla dzieci. Nakładem Powiatowego Komitetu Opieki Społecznej w Śremie, Śrem 1945.
- Jak się bawią nasze dzieci, Książeczka z obrazkami dla najmłodszych, Paula Wężyk, Janina Jellaczyc, Zofia Sokołowska. [Okładka Czesław Kuryatto; ilustracje Wanda Świdowa]. Nakładem Księgarni św. Jacka w Katowicach, Katowice 1946.
- Syn Niemki, Pulaski, Wis. [USA], Wydawnictwo OO. Franciszkanów, 1954.
Pieśni z nutami[edytuj | edytuj kod]
- Hymn ministrantów, Muzyka Jan Edmund Reszke; słowa Paula Wężykówna, Poznań 1934.
- Królowa Panieńska, Pieśń uczennic Miejsk[iego] Katol[ickiego] Gimn[azjum] Żeńskiegow Bydgoszczy: śpiew [i] fortepian lub harmonium. Muzykę skomponował prof. [Leon] Fengler; słowa napisała Paula Wężyk, Bydgoszcz 1924 [druk].
- Tryumfalna msza polska, Na chór mieszany: op. 13, tenor, bas. Muzyka Kazimierz Klein; słowa Pauly[!] Wężykównej [!], Poznań: K.T. Barwicki, 1948.
- Tryumfalna msza polska, Na chór mieszany z tow[arzyszeniem] organów. Op.13. ułożył Kazimierz Klein; słowa Pauly[!]Wężykówny [!], Poznań: K.T. Barwicki, 1949.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Spoczywa w grobowcu Familii Tadrzyńskich na cmentarzu parafialnym przy śremskiej farze[53]. Na ścianie grobowca umieszczono tablicę ufundowaną przez członków poznańskiego oddziału Związku Literatów Polskich. Decyzję o ofiarowaniu pamiątkowej tablicy podjęto podczas walnego zebrania sprawozdawczo–wyborczego 12 listopada 1963 r. Przewodniczył zebraniu poeta – Edwin Herbert (1910–1974)[54]. Paula Wężyk ma swój biogram w Archiwum Historii Kobiet[55]. O Pauli Wężyk pisywał Sławomir Leitgeber (1921-2010)[56] wnuk jej siostry Anieli. Jest on także autorem biogramu poetki w zamieszczonego Wielkopolskim słowniku biograficznym[57]. Fragment wiersza Kocham Śrem[58] opublikował w 1990 roku Adam Podsiadły w miesięczniku "Głos Śremski"[59]. W Kępnie przypominał poetkę regionalista Henryk Tyszkiewicz[60]. Cenny wkład w upamiętnienie dorobku Pauli Wężyk ma Muzeum Śremskie, w którym organizowane były spotkania i wieczory wspomnieniowe z udziałem m.in. Sławomira Leitgebera i Józefa Drążkiewicza (1944-2017)[61]. Popularyzatorkami twórczości poetki są też Danuta Płygawko[62] i Barbara Nowicka, autorka biogramu zamieszczonego w Słowniku biograficznym Śremu[63] wydanym przez Bibliotekę Publiczną w Śremie. W 2022 roku w serii "Śrem w małych monografiach" ukazała się książka Danuty Płygawko i Ewy Bąk pt. Paula Wężyk (1876-1963). Poetka, która pokochała Śrem, której wydawcą jest Biblioteka Publiczna w Śremie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rocznik Polskiej Akademii Literatury 1933/1936 – Śląska Biblioteka Cyfrowa [online], sbc.org.pl [dostęp 2022-11-20] (pol.).
- ↑ Marek Makieła , Wężykowie Osińscy z ziemi ostrzeszowskiej cz. I, „Gens”, 2013–2014 .
- ↑ Antoni Szymborski , Burzliwe fortuny obroty. Mój pamiętnik (1831–1881), Kraków 2000 .
- ↑ Maciej Krzyżański , Zielone Puszczykowo: Człowiek, który wymyślił letnisko w Puszczykówku [online], Zielone Puszczykowo, 24 czerwca 2013 [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ Paula Wężyk , Wspomnienia z dzieciństwa, „Głos Wielkopolanek” (35), 2 września 1923 .
- ↑ a b Bogu, Polsce i dzieciom. W dwudziestopięciolecie pisarskiej pracy Pauli Wężykówny, „Przewodnik Katolicki” (50), 15 grudnia 1929 .
- ↑ Sprawozdanie z zadania konkursowego, „Wieczory Rodzinne” (25), 10 czerwca 1889, s. 194-195 .
- ↑ P.W., Józefom, „Dziennik Poznański” (63), 18 marca 1903 .
- ↑ Paula Wężyk , Zaduszki, „Dziennik Poznański” (251), 1 listopada 1904 .
- ↑ Na wiec, „Dziennik Poznański” (250), 30 października 1904 .
- ↑ Kłos Józef Albin, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ Opiekun Dziatek [online] [dostęp 2022-12-27] (pol.).
- ↑ Przedstawienie amatorskie na cel dobroczynny, „"Postęp"” (89), 1906 .
- ↑ P. Wężyk , Złote gody, „Praca” (41), 13 października 1907 .
- ↑ Ignacy (1877-1941) Red Czechowski , Gazeta dla Kobiet : dwutygodnik poświęcony sprawom kobiet pracujących : organ „Związku Stowarzyszeń Kobiet Pracujących” z siedzibą w Poznaniu. 1909 [całość], Związek Stowarzyszeń Kobiet Pracujących, 1909 [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ P. Wężyk , Śp. Elizie Orzeszkowej, „Praca” (22), 29 maja 1910 .
- ↑ P. Wężyk , Marya Konopnicka, „Praca” (42), 16 października 1910 .
- ↑ List bpa Wł. Bandurskiego do P. Wężyk, Lwów 5.10.1912, „Praca” (42), 20 października 1912 .
- ↑ W. Karolczak , Z dziejów szkółki i seminarium freblowskiego Walerii Puffke w Poznaniu w latach 1892-1915 [online], bazhum.pl [dostęp 2022-12-04] .
- ↑ Listy od przyjaciół. Waleria Puffke do redakcji, Poznań 27.12.1909, „Praca” (1), 2 stycznia 1910 .
- ↑ Izabela Krasińska , Wizerunek działacza antyalkoholowego w przekazie „Przyjaciela Trzeźwości” (1927–1939), s. 205-224, DOI: 10.26142/STGD-2019-013 [dostęp 2023-02-05] .
- ↑ P. Wężyk , Orędzie do Matek, „Gospodyni Wiejska” (1), 31 marca 1916 .
- ↑ P. Wężyk , Kiedyś nam Polskę powrócił Boże, „Głos Wielkopolanek” (48), 29 listopada 1919 .
- ↑ P. Wężyk , Powitanie, „Głos Wielkopolanek” (1), styczeń 1922 .
- ↑ P. Wężyk , Jak witają Opiekuna!, „Opiekun Dziatek” (1), 6 kwietnia 1924 .
- ↑ Kochane dzieci! Droga Młodzieży!, „Nasza Przyszłość” (1), 2 stycznia 1927 .
- ↑ Tadeusz Gałdyński - Wielkopolscy Księża od XVIII do XX wieku [online], wtg-gniazdo.org [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ Towarzystwo Przyjaciół Lasek - Poeta w sutannie. Twórczość księdza Józefa Janiszewskiego (1880-1940) [online], tpl-lukus.kepno.pl [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ Królowa Pańieńska, Paula Wężyk, Leon Fengler (muz.), Pieśń uczennic Miejskiego Katolickiego Gimnazjum Żeńskiego w Bydgoszczy; śpiew i fortepian, Bydgoszcz 1924 .
- ↑ Korespondencja parafian, „Orędownik Śląski” (30), 30 marca 1921 .
- ↑ Kazimierz Klein - Wielkopolscy Księża od XVIII do XX wieku [online], wtg-gniazdo.org [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ F Nowowiejski , Śpiewnik szkolny. 12 kanonów polskich na chór czterogłosowy, op. 23, nr 1, Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Muzyki Polskiej, s. 26-31 .
- ↑ O.M. Żukowski , Pieśni Marjańskie w układzie na chór mieszany lub na jeden głos z towarzyszeniem organów,, op.80. Zeszyt 1, Kraków 1930, s. 17 .
- ↑ P. Wężyk , Cześć Matkom naszym, cześć, „Mały Przewodnik” (20), 19 maja 1935 .
- ↑ Pawilon ziemianek i włościanek na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu 1929 r., Warszawa 1930, s. 40-41 .
- ↑ Sprawozdanie Sodalicji Pań w Poznaniu pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny rok 1924, Poznań 1925 .
- ↑ Sodalicje Mariańskie w I połowie XX wieku :: Sodalicja Mariańska [online], sodalicja-marianska.manifo.com [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ Z Tow. "Pielgrzym" w Poznaniu, „Kurier Poznański” (90), 25 lutego 1931 .
- ↑ Na Gwiazdkę "Stelli", „Kurier Poznański” (35), 22 stycznia 1933 .
- ↑ W. Brzeska , Laureatka literatury dziecięcej..., „Kurier Poznański” (256), 30 listopada 1929 .
- ↑ Bogu, Polsce i dzieciom. W dwudziestopięciolecie pisarskiej pracy Pauli Węzykówny, „Przewodnik Katolicki” (50), 15 grudnia 1929 .
- ↑ Przyjaciółka dziatwy, „Nasza Przyszłość” (50), 15 grudnia 1929 .
- ↑ ., Zasłużony jubileusz pracy pisarskiej, „Przegląd Oświatowy” (1), styczeń 1930 .
- ↑ Cześć zasłudze, „Przyjaciel Trzeźwości” (2), kwiecień 1930 .
- ↑ M.P. 1936 nr 261 poz. 461 "za krzewienie czytelnictwa"
- ↑ Zgromadzenie Sióstr Służebniczek w Pleszewie [online], sluzebniczki-pleszew.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ D. Płygawko , E. Bąk , Paula Wężyk (1876-1963). Poetka, która pokochała Śrem., Śrem 2022 .
- ↑ P. Wężyk , O mój Jezu Kocham Cię!, Muzeum Śemskie, Archiwum. syg. 1546, Śrem 1950 .
- ↑ Śrem - Klasztorek - zespół klasztorny klarysek (2 poł. XVIII, XIX w.). Atrakcje turystyczne Śremu. Ciekawe miejsca Śremu [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ P. Wężykówna , O mój Jezu, kocham Cię. Wierszyki religijne dla dzieci., Śrem 1945 .
- ↑ Nekrolog, „Głos Wielkopolski” (101), 30 kwietnia 1963 .
- ↑ Kazimierz Tadrzyński - Wielkopolscy Księża od XVIII do XX wieku [online], wtg-gniazdo.org [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ Parafia Śrem Cmentarz Parafialny - szukaj grobów swoich bliskich. [online], sremfara.pl [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ T. Kraszewski (red.), Pięćdziesiąt lat Poznańskiego Oddziału Związku Literatów Polskich 1921–1971. Księga Jubileuszowa, Poznań 1971, s. 46 .
- ↑ Kobiety » Paula Wężyk [online], herstorie.pl [dostęp 2022-11-26] .
- ↑ Maciej Krzyżański , Sławomir Leitgeber - kronikarz Puszczykowa [online], Blog dla Puszczykowa, 12 września 2016 [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ Sławomir Leitgeber , Wężyk Paulina (1976-1963), [w:] A. Gąsiorowski, J. Topolski (red.), Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, s. 181 .
- ↑ Adam Podsiadły , Noty biograficzne [Paula Wężyk], „Głos Śremski”, luty 1990 .
- ↑ Gostomski i inni, Głos Śremski 1990.02 R.7 Nr2(68) [online], luty 1990 [dostęp 2022-12-27] (pol.).
- ↑ Kępno: Zmarł Henryk Tyszkiewicz [online], Serwis Samorządowy PAP [dostęp 2022-12-27] (pol.).
- ↑ Hanna Kabat , Wężykówna, „Gazeta Śremska”, kwiecień 2003 .
- ↑ Danuta Płygawko , Literatka Paula Wężykówna (1876-1963), „Gazeta Śremska”, marzec 2013 .
- ↑ Barbara Nowicka , Paula Wężykówna, [w:] Danuta Płygawko, Adam Posiadły (red.), Słownik biograficzny Śremu, Śrem 2008 .
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Płygawko D., Bąk E. Paula Wężyk (1876-1963). Poetka, która pokochała Śrem, Śrem 2022