Pałacyk Wiskotta we Wrocławiu
 nr rej. 404/Wm z 28.06.1979[1]
| |
 Pałacyk Wiskotta | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Podwale 63 |
| Styl architektoniczny |
historyzm, neorenesans |
| Architekt |
Wilhelm Werdelmann |
| Inwestor |
Theodor Wiskott |
| Kondygnacje |
dwie |
| Powierzchnia użytkowa |
1450 m2 |
| Rozpoczęcie budowy |
1897 |
| Ukończenie budowy |
1898 |
| Ważniejsze przebudowy |
1901, 1910, 1928-1929, |
| Pierwszy właściciel |
Theodor Wiskott |
| Obecny właściciel |
9AND7 Sp. z o.o. |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,103463°N 17,039100°E/51,103463 17,039100 | |
Pałacyk Wiskotta – zabytkowa kamienica mieszczańska, wzniesiona w formie pałacyku, znajdująca się przy ulicy Podwale 63 we Wrocławiu.
Historia kamienicy[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Pierwsze zabudowania na obszarze rozciągającym się pomiędzy dzisiejszą ulicą Dworcową a ulicą Kołłątaja były wznoszone w latach 40. XIX wieku; teren rozparcelowano przed rokiem 1843. Wcześniej znajdowały się tu ogrody hrabiów Henckel von Donnersmarck. Do 1848 roku wzniesiono i zasiedlono osiem istniejących tu budynków, a na początku lat 50. wybudowano ostatni dom na rogu ul. Podwala i Dworcowej[2].
W 1897 roku powstał projekt nowego budynku przy parceli nr 63 autorstwa architekta Sixt z Wrocławia dla właściciela posesji, królewskiego radcy handlowego Theodora Wiskotta. Projekt nie został przyjęty, ale oddano go innemu projektantowi do przerobienia[3]. Tym projektantem był niemiecki architekt Wilhelm Werdelmann, który w tym samym roku wygrał konkurs na projekt kompleksu Łaźni Miejskiej we Wrocławiu. Theodor Wiskott był członkiem komitetu budowy łaźni i członkiem rady nadzorczej powstałego w tym celu Wrocławskiego Towarzystwa Akcyjnego Łaźni Miejskiej. Partycypował w powstaniu obiektu wykupując akcje łaźni, miał udział w wyborze i zakupie miejsca[4]. Wraz z bratem Maximilianem był właścicielem zakładów litograficznych produkujących barwiony papier oraz prowadził działalność wydawniczą – głównie wydawnictwo artystyczne. Współpracował m.in. z Towarzystwem Historii Sztuk Pięknych przy wydaniu pracy Roberta Beckera prezentującą rysunki Heinricha Mützela przedstawiające widoki Wrocławia, wydał katalog malarstwa Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych[5].
Po zatwierdzeniu projektu wyburzono stary budynek z lat 40. XIX wieku, a w jego miejsce wybudowano nową kamienicę nadając jej formę pałacyku[3].
W 1928 roku kamienica została zaadaptowana przez wrocławską spółkę architektoniczno-budowlaną Simon & Halfpaap. W budynku swoją siedzibę miało wówczas Stowarzyszenie Kupieckiego Union[6]. W 1937 roku kamienica została przekazana firmie Landwirtschaftlicher Treuhandverband Schlesien G.m.b.H. i urządzono w niej biura[3].
Opis architektoniczny[edytuj | edytuj kod]
Wzniesiona w 1898 roku kamienica była podpiwniczonym dwukondygnacyjnym budynkiem z użytkowym poddaszem[3] o trzyosiowej fasadzie frontowej wykonanej w całości z brązowego piaskowca, zakończona wysoką grzebieniastą attyką stanowiącą jej główny akcent[7]. Fasada w całości była gładka, a dla jej kontrastu zaprojektowano bogato zdobione obramienia okienne, portal wejściowy i balkon w osi środkowej[7]. W przyziemiu znajdował się boniowany cokół. Portal wpisany w prostokątne pole nad cokołem budynku był przesklepiony łukiem pełnym ozdobionym dekoracją roślinną[3]. Powyżej parteru elewacja przybierała formę bardziej symetryczną. Prostokątne okna umieszczono w ozdobnych opaskach; okna pierwszego piętra ustawiono na gzymsie opartym wolutowymi wspornikami na gzymsie międzykondygnacyjnym, dodatkowo ozdobionym balustradą[3]. Nad oknami umieszczono trójkątne obdasznice w postaci frontonów z tympanonami ozdobionymi dekoracją roślinną, heraldyczną i zwierzętami morskimi[6][3]. Piętro wieńczy wysunięty gzyms koronujący z kroksztynami, pomiędzy którymi umieszczono małe okienka poddasza. Nad nim znajduje się ażurowa attyka z palmetami między sterczynami[3]. Wygląd elewacji frontowej nie uległ zmianie do czasów obecnych.
Elewacja tylna była gładko otynkowana, zaakcentowana na wysokości przyziemia i parteru silnym ryzalitem. Na piętrze znajdował się balkon połączony z loggią przez całą szerokość budynku i podparty czterema toskańskimi kolumnami. W części dachowej znajdowały się trzy facjatki[3]. Z tyłu budynku rozciągał się duży ogród[6].
Wnętrza budynku[edytuj | edytuj kod]
Wnętrza kamienicy przed remontem w XX wieku miały układ trzytraktowy o trzech osiach wnętrz. Od strony zachodniej znajdowała się sień przelotowa z wewnętrznymi, wyrównującymi ceglanymi schodami prowadzącymi na wysoki parter oblicowanym białym marmurem. Na parterze, w trakcie środkowym, znajdował się rozległy hol oświetlony przez witraż w dachu i z trzybiegowymi drewnianymi schodami na belkach stalowych prowadzących na piętro[3][6]. Z tyłu budynku znajdował się taras z podwójnymi schodami na podwórze[3]. Nad sienią znajdowało się sklepienie kolebkowe ceglane, a nad częścią holu sklepienie kolebkowe z lunetami[3].
Budynek został wyposażony w najnowsze rozwiązania: urządzenia sanitarne na każdym piętrze, w łazienki przy sypialniach, windę kuchenną i centralne ogrzewanie[4].
W 1901 roku wykonano drewniane stropy na piętrze. W 1910 miał miejsce pierwszy remont budynku. Kolejne miały miejsce na przełomie lat 1928–1929[3].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
W 1946 roku budynek został wyremontowany, wykonano nowe poszycie dachu i wyremontowano pomieszczenia wnętrz. W latach 1945–1971 budynek był siedzibą różnych podmiotów gospodarczych, a na piętrze i parterze znajdowały się mieszkania[3]. W 1971 po zmianie najemcy budynek został wyremontowany. Od 1971 roku w budynku znajdowała się siedziba Inspekcji Nasiennej, a pomieszczenia były przeznaczone na biura i laboratoria. W pomieszczeniach parterowych znajdowało się wydawnictwo prasowe[3]. Od 1993 roku do pierwszej dekady XXI wieku w budynku mieścił się oddział Banku Rozwoju Eksportu, którego wnętrza zaprojektowała firma Point Co. Ltd. Pracownia Projektowa[8][9]. Od 2022 roku właścicielem kamienicy jest 9AND7 Sp. z o.o. – Spółka nieruchomościowa zajmująca się obrotem i rewitalizacją zabytków. W budynku od 2023 roku mieści się siedziba Spółki.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024.
- ↑ Gromadzka 1995 ↓, s. 221.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Zbigniew Łabędzki, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Podwale 63. zabytek.pl, 2014-11. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
- ↑ a b Smolak 2003 ↓, s. 271.
- ↑ Smolak 2003 ↓, s. 270.
- ↑ a b c d Eysymontt 2011 ↓, s. 609.
- ↑ a b Dobesz 1995 ↓, s. 274.
- ↑ Point Co. Ltd
- ↑ Wejście z szyldem banku
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jolanta Gromadzka, Ewa Jóźwik: "Powstanie i rozwój wrocławskiego Podwala w XIX wieku" w: Architektura Wrocławia Tom I Dom. Wrocław: Instytut Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, 1995.
- Janusz Dobesz: "Ozdoba kamienicy mieszczańskiej w XIX i XX wieku" w: Architektura Wrocławia Tom I Dom. Wrocław: Instytut Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, 1995.
- Marzena Smolak: "Maximilian i Theodor Wiskottowie - wrocławscy przemysłowcy i wydawcy" w: Mieszczaństwo wrocławskie. Wrocław: Muzeum Miejskie Wrocławia, 2003.