Owocożer żółtooki
| Ptilinopus arcanus[1] | |
| Ripley & Rabor, 1955 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
owocożer żółtooki |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Owocożer żółtooki[3] (Ptilinopus arcanus) – gatunek małego ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Od momentu odkrycia na filipińskiej wyspie Negros w 1953 nie miała miejsce pewna obserwacja. Uznany za krytycznie zagrożonego.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisali Sidney Dillon Ripley i D. S. Rabor w 1953. Opis ukazał się na łamach Postilla. Holotypem była dorosła samica odstrzelona na wulkanicznej górze Kanlaon na wyspie Negros (Filipiny). Autorzy nadali mu nazwę Ptilinopus arcanus[4]. Nazwa ta jest obecnie (2020) podtrzymywana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny[5]. Prócz samicy postrzelono również drugiego, towarzyszącego jej ptaka, prawdopodobnie samca; ptak niefortunnie zniknął w podszycie i badacze nie mogli go odnaleźć[4]. Po odkryciu już nigdy nie widziano żadnego przedstawiciela tego gatunku[6]. W 2013 żyła jedynie jedna osoba, która widziała na żywo ten gatunek. Był to Angel Alcala, który mając 24 lata dołączył do wyprawy Ripleya i Rabora. Wspomina, że drugi ptak prawdopodobnie został ranny, jednak nie zabity i zniknął w podszycie[7]. Pokrewieństwo owocożera żółtookiego nie jest jasne. Zasugerowano, że może to być karłowaty owocożer barwny (Ptilinopus occipitalis); w ocenie mogłoby pomóc pozyskanie drugiego okazu[8].
Epitet gatunkowy arcanus oznacza „skryty, ukryty”. Holotyp znajduje się w Yale Peabody Museum of Natural History pod numerem YPM 23535[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Oszacowana długość ciała holotypu to 16,5 cm. Czyniłoby to przedstawicieli tego gatunku jednymi z najmniejszych ptaków Ptilinopus, których przeciętna długość ciała to 25 cm; podobnie małe rozmiary osiągają jedynie owocożery karłowate (Ptilinopus nainus)[7]. Wymiary szczegółowe samicy: długość skrzydła – 100 mm, dzioba – 13 mm, ogona – 54 mm[4]. Nie wiadomo jaki kolor ma tęczówka i rogowe części u żywego ptaka; Alcala nie był w stanie przypomnieć sobie tej informacji[7].
Poniższy opis dotyczy holotypu. Czoło szare, nad okiem pióra przechodzą w kolor jabłkowej zieleni. Podobny jaskrawy kolor cechuje pióra pozostałych części wierzchu i spodu ciała. Na pierwszej lotce występuje mocna emarginacja. Lotki pierwszego rzędu czarniawe, II i III lśniące, szmaragdowe z zielonymi krawędziami tworzącymi żółty pasek skrzydłowy. Środkowa para sterówek zielona, pozostałe 4 pary mają szaroczarne chorągiewki wewnętrzne i słabo zarysowane białe plamy przed końcem ogona. Gardło białawe, płynnie przechodzi w zieloną barwę spodu ciała. U spreparowanego już ptaka dziób czarny, stopy fioletowoczerwone, naga skóra wokół oka żółtawa[4].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Jedyna pewna obserwacja miała miejsce przy odkryciu gatunku. Według jednej niepotwierdzonej informacji od byłego myśliwego z Valencia miał on zastrzelić dwa ptaki w regionie wyspy znanym jako Mantiquill (9°10,2′N 123°03,0′E/9,170000 123,050000)[7].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Holotyp odstrzelono na wysokości około 1100 m n.p.m. (3600 stóp); ptak przebywał na wysokim, owocującym drzewie[4]. Odstrzelenie ptaka, możliwe że przedstawiciela P. arcanus, w 2008 miało miejsce na wysokości 784 m n.p.m.[7]
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje owocożera żółtookiego za krytycznie zagrożonego wyginięciem (CR, Critically Endangered) nieprzerwanie od 1988. Od czasu odłowienia holotypu w 1953 nie pozyskano innego okazu, nie miała również miejsca żadna pewna obserwacja; istnieją jedynie doniesienia o dwóch odstrzeleniach gatunku[6].
Według René Vendioli, myśliwego z miasta Valencia, miał on ostatni raz widzieć tego ptaka w 1985. Wskazał również lokalizację; w 2010 została ona zbadana i okazało się, że rosną tam lasy, które potencjalnie mogłyby być wybrane na środowisko życia przez owocożery żółtookie. W lutym 2008 pewien lokalny przewodnik doniósł o myśliwym, który zastrzelił zielonego gołębia z żółtą obrączką; przewodnik twierdził, że choć mieszka na tej wyspie od dzieciństwa, nigdy takiego ptaka nie widział[7].
Prawdopodobnie kłusownictwo i wycinka drzew stanowią główne zagrożenie dla tych ptaków. W 1988 jedynie 4% powierzchni Negros było zalesione[6]. Możliwe, że owocożery żółtookie występują nadal na wyspie ze względu na dostępne jeszcze na niej lasy z dużą ilością drzew figowych. W 2005 okazało się, że papugi kusogonki (Bolbopsittacus lunulatus) nie są wcale rzadkie, a jedynie bardzo skryte i tak naprawdę to pospolity gatunek[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ptilinopus arcanus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Ptilinopus arcanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Raphinae Wetmore, 1930 (1835) - trerony (wersja: 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-09].
- ↑ a b c d e Sidney Dillon Ripley & D. S. Rabor. A new fruit pigeon from the Philippine. „Postilla”. 25, s. 1–2, 1953.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pigeons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-09]. (ang.).
- ↑ a b c Negros Fruit-dove Ptilinopus arcanus. BirdLife International. [dostęp 2016-04-10].
- ↑ a b c d e f g h N. J. Collar & F. R. Lambert. The elusive Negros Fruit Dove Ptilinopus arcanus sixty years on. „BirdingASIA”. 19, s. 38–41, 2013.
- ↑ Baptista, L.F., Trail, P.W., Horblit, H.M. & Sharpe, C.J.: Negros Fruit-dove (Ptilinopus arcanus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (10 kwietnia 2016)].