Okręgi wyborcze do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
Okręgi wyborcze do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej – jednostki podziału terytorialnego Polski utworzone w celu przeprowadzenia wyborów powszechnych do Sejmu RP. Obecną liczbę – 41 – i kształt okręgów wyborczych reguluje Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2011 r. nr 21, poz. 113 z późn. zm.). Wszystkie okręgi są wielomandatowe – wybiera się w nich od 7 do 20 posłów. Mandaty poselskie są rozdzielane między poszczególne listy okręgowe kandydatów. Nad przeprowadzaniem wyborów w poszczególnych okręgach czuwają okręgowe komisje wyborcze.
Zasady tworzenia okręgów[edytuj | edytuj kod]
Okręgi wyborcze do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej obejmują obszar całości lub części województwa, przy czym ich granice nie mogą naruszać granic powiatów wchodzących w ich skład. Ustaleniu podziału terytorium kraju na okręgi wyborcze i liczby wybieranych w nich posłów służy norma przedstawicielstwa – iloraz liczby ludności Polski przez liczbę wszystkich posłów do Sejmu (na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej z 4 sierpnia 2011 wynosi ona 82 133 mieszkańców)[1]. W każdym okręgu wyborczym obsadzanych jest co najmniej 7 mandatów.
Na terenie gmin wchodzących w skład poszczególnych okręgów wyborczych tworzone są obwody głosowania. Ponadto tworzone mogą być obwody dla:
- obywateli polskich przebywających poza granicami kraju (siedziby odpowiednich komisji obwodowych określa minister spraw zagranicznych); przynależą one do okręgu wyborczego nr 19 (Warszawa);
- wyborców przebywających na polskich statkach morskich, które znajdują się w podróży w okresie obejmującym dzień wyborów, jeżeli przebywa na nich co najmniej 15 wyborców (tworzy je minister infrastruktury); przynależą one do okręgu wyborczego właściwego dla siedziby armatora.
Państwowa Komisja Wyborcza ma prawo przedkładania Sejmowi wniosków dotyczących propozycji zmian w podziale Polski na okręgi wyborcze i liczby posłów w nich wybieranych, jeżeli konieczność taka wynika ze zmian w zasadniczym podziale terytorialnym państwa lub ze zmiany liczby mieszkańców w okręgu wyborczym lub w kraju. Dokonywanie zmian granic powiatów pociągających za sobą zmiany granic okręgów wyborczych jest zakazane w okresie 12 miesięcy poprzedzających upływ kadencji Sejmu oraz po skróceniu kadencji Sejmu. Zmian w podziale na okręgi wyborcze można dokonać nie później niż na 3 miesiące przed dniem upływu terminu zarządzenia wyborów do Sejmu.
Ustalenie wyniku wyborów w okręgach[edytuj | edytuj kod]
Mandaty w poszczególnych okręgach wyborczych przydzielane są według systemu proporcjonalnego między poszczególne listy okręgowe. Wystawiane są one przez komitety wyborcze partii politycznych i wyborców biorące udział w wyborach. Po zakończeniu głosowania, na podstawie protokołów w obwodach okręgowe komisje wyborcze ustalają wyniki głosowania na poszczególne listy okręgowe i sporządzają protokoły wyników głosowania w okręgu wyborczym. Następnie są one weryfikowane przez Państwową Komisję Wyborczą, która na podstawie wyników zbiorczych informuje o tym, które komitety wyborcze są uprawnione do udziału w podziale mandatów, czyli przekroczyły 5-procentowy próg wyborczy (z warunku tego wyłączone są komitety wyborcze organizacji mniejszości narodowych).
Podział mandatów w okręgach wyborczych między poszczególne listy okręgowe dokonywany jest przy pomocy metody d’Hondta. Mandaty przypadające danej liście uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów. Jeżeli dwóch lub więcej kandydatów otrzymało równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu z danej listy, o pierwszeństwie rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów uzyskał więcej głosów, a przy dalszej równości, przeprowadzane jest przez przewodniczącego okręgowej komisji wyborczej losowanie.
Wykaz okręgów[edytuj | edytuj kod]
Według danych Państwowej Komisji Wyborczej z 4 sierpnia 2011[1] najwięcej mieszkańców – 1 603 233 – zamieszkiwało obszar okręgu wyborczego nr 19 z siedzibą w Warszawie; wybierana jest tam również największa liczba posłów – 20 (przy czym liczba wyborców za granicą kraju nie wpływa na liczbę obsadzanych w okręgu mandatów). Najmniej mieszkańców – 600 225 – zamieszkiwało teren okręgu nr 28 z siedzibą w Częstochowie, gdzie wybiera się tylko 7 posłów. Najwięcej osób przypadało na mandat w okręgu nr 37 (Konin) – 85 970, zaś najmniej w okręgu nr 32 (Sosnowiec) – 77 804.
W poszczególnych województwach wybiera się następującą liczbę posłów:
|
|
OKW – okręgowa komisja wyborcza.
LM – liczba mieszkańców w okręgu według danych z 4 sierpnia 2011[1].
M – liczba mandatów obsadzanych w okręgu.
LM:M – liczba mieszkańców przypadająca na mandat w okręgu według danych z 4 sierpnia 2011[1].
Nr | Siedziba OKW | Obszar | LM | M | LM:M |
---|---|---|---|---|---|
1 | Legnica | powiaty: bolesławiecki, głogowski, jaworski, karkonoski, kamiennogórski, legnicki, lubański, lubiński, lwówecki, polkowicki, zgorzelecki i złotoryjski; miasta na prawach powiatu: Jelenia Góra i Legnica | 986 879 | 12 | 82 240 |
2 | Wałbrzych | powiaty: dzierżoniowski, kłodzki, świdnicki, wałbrzyski i ząbkowicki; miasto na prawach powiatu: Wałbrzych | 675 332 | 8 | 84 417 |
3 | Wrocław | powiaty: górowski, milicki, oleśnicki, oławski, strzeliński, średzki, trzebnicki, wołowski i wrocławski; miasto na prawach powiatu: Wrocław | 1 177 802 | 14 | 84 129 |
4 | Bydgoszcz | powiaty: bydgoski, inowrocławski, mogileński, nakielski, sępoleński, świecki, tucholski i żniński; miasto na prawach powiatu: Bydgoszcz | 1 003 261 | 12 | 83 605 |
5 | Toruń | powiaty: aleksandrowski, brodnicki, chełmiński, golubsko-dobrzyński, grudziądzki, lipnowski, radziejowski, rypiński, toruński, wąbrzeski i włocławski; miasta na prawach powiatu: Grudziądz, Toruń i Włocławek | 1 046 849 | 13 | 80 527 |
6 | Lublin | powiaty: janowski, kraśnicki, lubartowski, lubelski, łęczyński, łukowski, opolski, puławski, rycki i świdnicki; miasto na prawach powiatu: Lublin | 1 199 999 | 15 | 80 000 |
7 | Chełm | powiaty: bialski, biłgorajski, chełmski, hrubieszowski, krasnostawski, parczewski, radzyński, tomaszowski, włodawski i zamojski; miasta na prawach powiatu: Biała Podlaska, Chełm i Zamość | 974 707 | 12 | 81 226 |
8 | Zielona Góra | województwo lubuskie | 1 003 220 | 12 | 83 602 |
9 | Łódź | powiaty: brzeziński i łódzki wschodni; miasto na prawach powiatu: Łódź | 794 636 | 10 | 79 464 |
10 | Piotrków Trybunalski | powiaty: bełchatowski, opoczyński, piotrkowski, radomszczański, rawski, skierniewicki i tomaszowski; miasta na prawach powiatu: Piotrków Trybunalski i Skierniewice | 737 045 | 9 | 81 894 |
11 | Sieradz | powiaty: kutnowski, łaski, łęczycki, łowicki, pabianicki, pajęczański, poddębicki, sieradzki, wieluński, wieruszowski, zduńskowolski i zgierski | 972 481 | 12 | 81 040 |
12 | Chrzanów | powiaty: chrzanowski, myślenicki, oświęcimski, suski i wadowicki | 642 662 | 8 | 80 333 |
13 | Kraków | powiaty: krakowski, miechowski i olkuski; miasto na prawach powiatu: Kraków | 1 120 711 | 14 | 80 051 |
14 | Nowy Sącz | powiaty: gorlicki, limanowski, nowosądecki, nowotarski i tatrzański; miasto na prawach powiatu: Nowy Sącz | 784 316 | 10 | 78 432 |
15 | Tarnów | powiaty: bocheński, brzeski, dąbrowski, proszowicki, tarnowski i wielicki; miasto na prawach powiatu: Tarnów | 719 037 | 9 | 79 893 |
16 | Płock | powiaty: ciechanowski, gostyniński, mławski, płocki, płoński, przasnyski, sierpecki, sochaczewski, żuromiński i żyrardowski; miasto na prawach powiatu: Płock | 842 976 | 10 | 84 298 |
17 | Radom | powiaty: białobrzeski, grójecki, kozienicki, lipski, przysuski, radomski, szydłowiecki i zwoleński; miasto na prawach powiatu: Radom | 724 756 | 9 | 80 528 |
18 | Siedlce | powiaty: garwoliński, łosicki, makowski, miński, ostrołęcki, ostrowski, pułtuski, siedlecki, sokołowski, węgrowski i wyszkowski; miasta na prawach powiatu: Ostrołęka i Siedlce | 960 655 | 12 | 80 055 |
19 | Warszawa | miasto na prawach powiatu: Warszawa, zagranica, statki | 1 603 233 | 20 | 80 055 |
20 | Warszawa | powiaty: grodziski, legionowski, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, warszawski zachodni i wołomiński | 986 074 | 12 | 82 173 |
21 | Opole | województwo opolskie | 1 001 827 | 12 | 83 486 |
22 | Krosno | powiaty: bieszczadzki, brzozowski, jarosławski, jasielski, krośnieński, leski, lubaczowski, przemyski, przeworski i sanocki; miasta na prawach powiatu: Krosno i Przemyśl | 893 055 | 11 | 81 187 |
23 | Rzeszów | powiaty: dębicki, kolbuszowski, leżajski, łańcucki, mielecki, niżański, ropczycko-sędziszowski, rzeszowski, stalowowolski, strzyżowski i tarnobrzeski; miasta na prawach powiatu: Rzeszów i Tarnobrzeg | 1 233 497 | 15 | 82 233 |
24 | Białystok | województwo podlaskie | 1 190 510 | 14 | 85 036 |
25 | Gdańsk | powiaty: gdański, kwidzyński, malborski, nowodworski, starogardzki, sztumski i tczewski; miasta na prawach powiatu: Gdańsk i Sopot | 1 026 157 | 12 | 85 513 |
26 | Słupsk | powiaty: bytowski, chojnicki, człuchowski, kartuski, kościerski, lęborski, pucki, słupski i wejherowski; miasta na prawach powiatu: Gdynia i Słupsk | 1 178 950 | 14 | 84 211 |
27 | Bielsko-Biała | powiaty: bielski, cieszyński, pszczyński i żywiecki; miasto na prawach powiatu: Bielsko-Biała | 756 208 | 9 | 84 023 |
28 | Częstochowa | powiaty: częstochowski, kłobucki, lubliniecki i myszkowski; miasto na prawach powiatu: Częstochowa | 600 225 | 7 | 85 746 |
29 | Gliwice | powiaty: gliwicki i tarnogórski; miasta na prawach powiatu: Bytom, Gliwice i Zabrze | 771 169 | 9 | 85 685 |
30 | Rybnik | powiaty: mikołowski, raciborski, rybnicki i wodzisławski; miasta na prawach powiatu: Jastrzębie-Zdrój, Rybnik i Żory | 718 360 | 9 | 79 818 |
31 | Katowice | powiat bieruńsko-lędziński; miasta na prawach powiatu: Chorzów, Katowice, Mysłowice, Piekary Śląskie, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Świętochłowice i Tychy | 980 996 | 12 | 81 750 |
32 | Sosnowiec | powiaty: będziński i zawierciański; miasta na prawach powiatu: Dąbrowa Górnicza, Jaworzno i Sosnowiec | 700 234 | 9 | 77 804 |
33 | Kielce | województwo świętokrzyskie | 1 283 669 | 16 | 80 229 |
34 | Elbląg | powiaty: bartoszycki, braniewski, działdowski, elbląski, iławski, lidzbarski, nowomiejski i ostródzki; miasto na prawach powiatu: Elbląg | 641 373 | 8 | 80 172 |
35 | Olsztyn | powiaty: ełcki, giżycki, gołdapski, kętrzyński, mrągowski, nidzicki, olecki, olsztyński, piski, szczycieński i węgorzewski; miasto na prawach powiatu: Olsztyn | 797 764 | 10 | 79 776 |
36 | Kalisz | powiaty: gostyński, jarociński, kaliski, kępiński, kościański, krotoszyński, leszczyński, ostrowski, ostrzeszowski, pleszewski i rawicki; miasta na prawach powiatu: Kalisz i Leszno | 999 418 | 12 | 83 285 |
37 | Konin | powiaty: gnieźnieński, kolski, koniński, słupecki, średzki, śremski, turecki i wrzesiński; miasto na prawach powiatu: Konin | 773 727 | 9 | 85 970 |
38 | Piła | powiaty: chodzieski, czarnkowsko-trzcianecki, grodziski, międzychodzki, nowotomyski, obornicki, pilski, szamotulski, wągrowiecki, wolsztyński i złotowski | 772 319 | 9 | 85 813 |
39 | Poznań | powiat poznański; miasto na prawach powiatu: Poznań | 834 183 | 10 | 83 418 |
40 | Koszalin | powiaty: białogardzki, choszczeński, drawski, kołobrzeski, koszaliński, sławieński, szczecinecki, świdwiński i wałecki; miasto na prawach powiatu: Koszalin | 644 377 | 8 | 80 547 |
41 | Szczecin | powiaty: goleniowski, gryficki, gryfiński, kamieński, łobeski, myśliborski, policki, pyrzycki i stargardzki; miasta na prawach powiatu: Szczecin i Świnoujście | 1 026 640 | 12 | 85 553 |
Wybory na podstawie poprzednich ordynacji[edytuj | edytuj kod]
Wybory 1919[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
- Osobny artykuł:
Wybory 1922[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Wybory 1928[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Wybory 1930[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Wybory 1935, 1938[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
- Osobny artykuł:
Wybory 1947[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Wybory 1952[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów w 67 okręgach wyborczych[2].
Wybory 1957[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów w 116 okręgach wyborczych[3].
Wybory 1961[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Wybory 1965[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Wybory 1969[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Wybory 1972[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Wybory 1976[edytuj | edytuj kod]
W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów w 71 okręgach wyborczych[4].
Wybory 1980[edytuj | edytuj kod]
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,
Wybory 1985[edytuj | edytuj kod]
W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów w 74 okręgach wyborczych[4].
Wybory 1989[edytuj | edytuj kod]
W wyborach do Sejmu wybierano 460 posłów, w tym 425 w 108 okręgach wyborczych, a 35 z tzw. listy krajowej[5]. W okręgu wyborczym wybierano od 2 do 5 posłów, ich granice nie mogły przekraczać granic województw[6].
Wybory 1991[edytuj | edytuj kod]
W wyborach w 1991 roku terytorium kraju podzielono na 37 okręgów wyborczych, gdzie wybierano 391 posłów. Istniała lista krajowa, z której wybierano 69 posłów. Obowiązująca metodą podziału głosów była metoda Hare’a – Niemeyera, nie istniał próg wyborczy[7].
- Osobny artykuł:
Wybory 1993, 1997[edytuj | edytuj kod]
W wyborach w 1993 i 1997 roku terytorium kraju podzielono na 52 okręgi wyborcze, gdzie wybierano 391 posłów. Istniała lista krajowa, z której wybierano 69 posłów[7]. Okręg wyborczy obejmował obszar pojedynczego województwa, jedynie w województwach warszawskim i katowickim utworzono więcej niż jeden okręg wyborczy; granice okręgów nie mogły przekraczać granic gmin[8]. Obowiązująca metodą podziału głosów była metoda d’Hondta, istniał próg wyborczy 5%, dla komitetów koalicyjnych 8%, a dla listy krajowej 7%[7].
- Osobny artykuł:
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Wybory 2011 do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Państwowa Komisja Wyborcza. [dostęp 2011-08-16].
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 72, poz. 1154.
- ↑ M.P. z 1956 r. nr 86, poz. 996.
- ↑ a b M.P. z 1985 r. nr 14, poz. 107.
- ↑ Dz.U. z 1989 r. nr 19, poz. 102.
- ↑ Dz.U. z 1989 r. nr 21, poz. 110.
- ↑ a b c System partyjny Rzeczypospolitej Polskiej. tylkodobreoceny.phorum.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- ↑ Art. 45 ustawy z dnia 28 maja 1993 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.