Oblouk
 Łuk od strony południowej (brama) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
U oblouku |
| Typ budynku |
budynek wielofunkcyjny |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Vladimír Meduna |
| Rozpoczęcie budowy |
1952 |
| Ukończenie budowy |
1955 |
Położenie na mapie Ostrawy  | |
Położenie na mapie Czech  | |
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |
 49°49′22,52″N 18°10′25,98″E/49,822922 18,173883
| |
Oblouk (z cz. Łuk) – zespół wielofunkcyjnych (domy mieszkalne i pawilony handlowe) budynków w Porubie, dzielnicy Ostrawy (do 1957 osobne miasto).
Jego nazwa wzięła się od planu łuku na którym oparto bryłę całego budynku, jak i kształtu bramy pełniącej rolę wjazdu do całej dzielnicy.
Ze względu na swój rozmiar i elementy wykończenia (między innymi płaskorzeźby i sgraffiti), budynek jest charakterystycznym przykładem architektury socrealistycznej powojennych Czech. W 2008 został wpisany do rejestru pamiątek kulturowych Republiki Czeskiej[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1951 komunistyczne władze Czechosłowacji zatwierdziły plan budowy tzw. „Nowej Ostrawy” (cz. Nová Ostrava) na znacjonalizowanych posiadłościach rodziny Wilczków w okolicach rzeki Porubka. Według naczelnego architekta Vladimíra Meduny, nowe socjalistyczne miasto w swoich założeniach i kształcie miało przypominać podobne projekty w Związku Radzieckim (Magnitogorsk, Nowokuźnieck)[2].
W projektach urbanistów nową dzielnicę miał otwierać reprezentacyjny budynek z przypominającą antyczny łuk triumfalny bramą. Na początku lat 50. monumentalne, często nierealistyczne projekty (naśladujące proporcje w budownictwie stalinizmu) były przeskalowywane w dół; ostatecznie zdecydowano się na budowę kilkukondygnacyjnego zespołu budynków mieszkalnych z łukiem nad ulicą otwierającą wjazd do tzw. pierwszego (najstarszego) okręgu późniejszej Poruby.
Właściwa budowa według projektu Vladimíra Meduny i Evžena Šteflíčka rozpoczęła się w 1952. Pierwsi lokatorzy (głównie pracownicy kopalni OKD) zaczęli się wprowadzać do niego pod koniec roku 1954, jednak właściwe prace trwały jeszcze w kolejnym roku. Zrezygnowano z obecnego w projekcie obszernego placu i fontanny przed budynkiem, gdyż funkcję łącznika między „starą” a nową Ostrawą zaczęła pełnić ówczesna aleja Klementa Gottwalda (dziś 28. října), a reprezentacyjną aleją Poruby została Hlavní třída[3].
Po rozpadzie Czechosłowacji i stopniowej deindustrializacji dzielnicy porubski łuk był uważany za relikt komunizmu i długo zaniedbywany. We wrześniu 2022 zakończył się gruntowny remont budowli; kosztem 109 milionów koron czeskich wyremontowano skupowane przez władze dzielnicy mieszkania i piwnice, wymieniono dach oraz odświeżono fasadę budynku (w tym płaskorzeźby i 114 oryginalnych sgraffiti)[4].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Oblouk to budynek na planie łuku o długości około 250 metrów[5], wysoki na sześć kondygnacji. Od strony południowej na parterze znajdują się pawilony handlowe, resztę budowli (podzielonej na 12 modułów) zajmuje łącznie 225 lokali mieszkalnych[3].
,_sgraffito_v_tunelu.jpg)
Styl zewnętrznej fasady budynku łączy cechy socrealizmu i klasycyzmu. Jedną z inspiracji architektów miał być układ Placu Pałacowego w Sankt-Petersburgu z barokowym Pałacem Zimowym i gmachem Sztabu Głównego[6]. Ściany wokół okien na poddaszu i wnętrze głównego łuku od wewnątrz pokrywają sgraffiti (według sprawozdań z remontu jest ich 114), zaś cały budynek jest zwieńczony płaskorzeźbą przedstawiającą powrót robotników z pracy do domu (obok sylwetki w ubraniu roboczym widoczne są postaci rodziny z psem i rower).
Detale budynku zawierają elementy klasyczne (kolumny wewnątrz przejścia i pilastry na zewnątrz okien) i pochodzące ze stylu narodowego czeskiego renesansu. Krytyk architektury europejskiego komunizmu Owen Hatherley we wzorach sgraffiti i głębokich gzymsach porubskiej budowli dopatruje się nawiązań do praskiego pałacu Schwarzenbergów[7]. Wzory z renesansowych budynków w Pradze miały być masowo kopiowane i prefabrykowane, żeby ozdabiać nowe budowle w najstarszej części Poruby[6].
Oblouk i cała najstarsza zabudowa Poruby są świadectwem założeń architektów wczesnego socrealizmu. Budynki miały być użyteczne, jednak możliwie monumentalne i z zewnątrz misternie wykończone z licznymi nawiązaniami do klasycyzmu, a w tym przypadku dodatkowo z elementami lokalnych nurtów w architekturze i sztuce. Podobnie jak w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, odwilż i dojście do władzy Nikity Chruszczowa skutkowały odejściem od nadmiaru zewnętrznych detali (uznanych za „kosmopolityzm”) i powstawaniem mniejszych budynków o prostszej formie, nierzadko wykonanych z gorszych materiałów[8]. Mieszkania powstające w nowszych częściach Poruby w dalszych latach również były mniejsze niż te wydzielone wewnątrz porubskiego łuku[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Północna strona budynku -
Pawilony handlowe -
Lewa wieża budynku -
Oblouk nocą -
Nad tunelem
.JPG)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Dolní oblast Vítkovice – zrewitalizowana była huta w Witkowicach
- Hlavní třída – reprezentacyjna arteria Poruby, odpowiednik Alei Róż w Nowej Hucie
- Hotel International Prague – przykład architektury socrealistycznej w Pradze
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Národní památkový ústav: Soubor obytných domů zvaný "Oblouk". Památkový Katalog. [dostęp 2023-03-09]. (cz.).
- ↑ a b Eva Špačková. Vize socialistického města na příkladu Nové Ostravy. „Architektúra & urbanizmus”, s. 19-38, styczeń 2016. Ústav stavebníctva a architektúry SAV. ISSN 0044-8680. (cz.).
- ↑ a b Daniel Michalík: Bytový dům Oblouk jako brána do Nové Ostravy. Ondřej Jakubec (red.). Brno: Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Masaryka (praca dyplomowa), 2010. [dostęp 2023-03-09].
- ↑ ČT24 — Česká televize: Chlouba Poruby je v novém kabátě. Budovu s věžičkou se ale opravit nepodařilo. 15 września 2022. [dostęp 2023-03-09]. (cz.).
- ↑ Porubský Oblouk je po opravě, rekonstrukce připravila i připomínku současné doby. archiweb.cz, 15 września 2022. [dostęp 2023-03-09]. (cz.).
- ↑ a b Kimberly E. Zarecor, Manufacturing a Socialist Modernity. Housing in Czechoslovakia, 1945-1960, University of Pittsburgh Press, 2011, s. 159-172.
- ↑ Owen Hatherley, Landscapes of Communism: a History Through Buildings, The New Press, 2016, ISBN 978-1-62097-189-5, OCLC 948037913 [dostęp 2023-03-09].
- ↑ Andrzej Skalimowski, Sigalin: towarzysz odbudowy, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2018, ISBN 978-83-8049-779-5, OCLC 1129015723 [dostęp 2023-03-09].