Krytonosek siwy
| Scytalopus canus[1] | |||
| Chapman, 1915 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
krytonosek siwy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Krytonosek siwy[4] (Scytalopus canus) – gatunek małego ptaka z rodziny krytonosowatych (Rhinocryptidae). Występuje endemicznie w Andach w zachodniej Kolumbii. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański ornitolog Frank Michler Chapman w 1915 roku na łamach „The Auk”. Autor nadał mu nazwę Scytalopus canus, a jako miejsce typowe podał Paramillo w departamencie Antioquia w Kolumbii[5][2]. Krytonosek siwy jest gatunkiem monotypowym[6][7]. Dawniej bywał uznawany za podgatunek krytonoska magellańskiego (S. magellanicus)[8][9]. Później ponownie klasyfikowano go jako gatunek, zaś za jego podgatunek uznawany był krytonosek buszowy (S. opacus); w 2010 roku wykazano jednak, że taksony te znacząco różnią się wokalizacją i pod względem genetycznym (ponad 5% różnicy w mtDNA), i uznano je za osobne gatunki[9].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Scytalopus: gr. σκυταλη skutalē lub σκυταλον skutalon „kij, pałka”; πους pous, ποδος podos „stopa”[10].
- canus: łac. canus – „szary”[11].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały ptak, którego górna szczęka jest czarniawa, a żuchwa ciemnoszara. Nogi i stopy ciemne szarobrązowe. Tęczówki ciemnobrązowe. Występuje dymorfizm płciowy. Samiec jest cały szary. Szczyt głowy nieco ciemniejszy, podobnie ogon. Samice są jaśniejsze, mają brązowawy grzbiet, skrzydła, kuper i ogon, podobnie jak u krytonoska buszowego (Scytalopus opacus)[8]. Długość ciała około 10,5 cm, masa ciała 14,5 g[8].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Krytonosek siwy występuje tylko na obszarze masywów Nudo de Paramillo oraz Páramo de Frontino[8]. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 13 tys. km², występuje prawdopodobnie w nie więcej niż 100 lokalizacjach, występuje w zakresie wysokości od 3050 do 4000 m n.p.m.[12]
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Jego habitatem jest roślinność na obszarze przejściowym między lasami a formacją paramo, w tym zarośla, karłowate drzewa i zadrzewienia Polylepis. Brak informacji o diecie tego gatunku[8]. Długość pokolenia jest określona na 3,08 lat[12].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Nic nie wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku[8].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN krytonosek siwy jest uznawany za gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened)[3]. Wielkość populacji została oszacowana na 3,3–15,5 tys. dorosłych osobników, na podstawie szacunków dla analogicznych gatunków o podobnych wymaganiach jak krytonosek kolumbijski (Scytalopus stilesi) i krytonosek ekwadorski (Scytalopus robbinsi). Trend populacji jest określony jako spadkowy z powodu zmniejszania się, fragmentacji i degradacji naturalnego habitatu[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Scytalopus canus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Denis Lepage, Paramillo Tapaculo Scytalopus canus [online], Avibase [dostęp 2024-02-16] (ang.).
- ↑ a b Scytalopus canus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2020-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-16].
- ↑ Frank M. Chapman, The more northern species of the genus Scytalopus Gould, „The Auk”, 32, 1915, s. 412 (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-16].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-16]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Niels Krabbe, Thomas S. Schulenberg & Guy M. Kirwan: Paramillo Tapaculo Scytalopus canus, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-04-16]. (ang.).
- ↑ a b Niels Krabbe, Carlos Daniel Cadena, A taxonomic revision of the Paramo Tapaculo Scytalopus canus Chapman (Aves: Rhinocryptidae), with description of a new subspecies from Ecuador and Peru, „Zootaxa”, 2354, 2010, s. 56–66 (ang.).
- ↑ Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-15] (ang.).
- ↑ canus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-16] (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Scytalopus canus [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-16] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].