Kretoszczur olbrzymi

Kretoszczur olbrzymi
	Bathyergus suillus
	(Schreber, 1782)
	; Bathyergus suillus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
(bez rangi)	Phiomorpha
Rodzina	kretoszczurowate
Rodzaj	kretoszczur
Gatunek	kretoszczur olbrzymi
Synonimy
	Mus suillus Schreber, 1782; Mus maritimus Gmelin, 1788; Arctomis africana Lamarck, 1796; Bathyergus suillus intermedius Roberts, 1926;
	Mus suillus Schreber, 1782; Mus maritimus Gmelin, 1788; Arctomis africana Lamarck, 1796; Bathyergus suillus intermedius Roberts, 1926;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kretoszczur olbrzymi^[7] (Bathyergus suillus) – gatunek średniej wielkości gryzonia z rodziny kretoszczurowatych (Bathyergidae) występujący na południu Afryki – w Południowej Afryce, w Prowincji Przylądkowej Zachodniej od Knysna do Lamberts Bay^[8]. Typowa lokalizacja: Przylądek Dobrej Nadziei. Wiedzie samotniczy, podziemny tryb życia^[6]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Bathyergus suillus w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern)^[8]^[6].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1782 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Mus suillus^[2]. Holotyp pochodził z Przylądka Dobrej Nadziei, w Południowej Afryce^[9].

Analiza genetyczna z 2014 roku sugeruje, że do B. suillus należą dwa nieopisane gatunki^[10]^[11]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[11].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Bathyergus: gr. βαθυεργεω bathuergeō „pracować głęboko”^[12].
suillus: łac. suillus „świński”, od sus, suis „świnia”^[13].

Kariotyp[edytuj | edytuj kod]

Garnitur chromosomowy kretoszczura olbrzymiego tworzy 28 par (2n=56) chromosomów; FN=102^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kretoszczur olbrzymi jest gryzoniem o średniej wielkości i cylindrycznej budowie ciała. Gruba sierść jest w części grzbietowej wybarwiona na kolor cynamonowobrązowy. Włosy są ciemniejsze u nasady, a brązowe na końcach. W części brzusznej sierść jest szarawa. Ogon jest krótki. Głowa duża, z charakterystycznymi jasnymi obwódkami wokół małych oczu. Kończyny są krótkie, stopy różowe. Przednie łapy zakończone są długimi pazurami. Siekacze są długie, wystające z pyska. W konsekwencji przystosowania gatunku do życia pod powierzchnią ziemi B. suillus ma zredukowane oczy^[8].

**Wymiary anatomiczne** **B. suillus**
(R. Honeycutt, 2016)^[8]
Część ciała	wymiar (samce)	wymiar (samice)
tułów z głową	267,9–353,7 mm	279,9–329,9 mm
ogon	30,7–41,9 mm	28,3–39,3 mm
masa ciała	570–1300 g (max nawet 2000 g)	580–960 g

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Kretoszczury olbrzymie wiodą samotniczy i terytorialny tryb życia. Bronią swojego terytorium (obejmującego zwykle 0,14–0,35 ha, ze średnią 0,27 ha) przed członkami swojego gatunku i bywają w tym działaniu agresywne. Za pomocą mocnych pazurów przednich łap zwierzęta kopią nory^[8].

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Gody kretoszczurów olbrzymich przypadają w porze deszczowej w lipcu-październiku. Podczas zalotów zwierzęta tupią łapami o ziemię. Po ciąży trwającej 50–60 dni samica rodzi 1–6 młodych (ze średnią 3,3)^[8].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Kretoszczur olbrzymi występuje na południu Afryki – w Południowej Afryce, w Prowincji Przylądkowej Zachodniej od Knysna do Lamberts Bay. Typowa lokalizacja: Przylądek Dobrej Nadziei^[8]. Gatunek zazwyczaj występuje na terenach położonych poniżej 300 m n.p.m.^[6]

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Kretoszczur olbrzymi jest roślinożercą. 80% diety stanowią trawy, geofity oraz inne rośliny naziemne i podziemne. Zwierzęta nie piją stojącej wody, ale całe zapotrzebowanie na wodę zaspokajają ze zjadanych części roślin^[8].

Siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Piaszczyste gleby na sawannach i łąkach o umiarkowanym lub dobrze zrównoważonym zaopatrzeniu w wilgoć. Drążone nory mogą osiągać 50–420 m długości^[8].

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Bathyergus suillus w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern)^[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Bathyergus suillus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Affen und Fledenthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1792, s. 715. (niem.).
↑ J.F. Gmelin: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. T. 1. Cz. 1. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer., 1789, s. 140. (łac.).
↑ J.-B. de Lamarck: Explication des figures, Avec des notes descriptives et des renvois dans le corps de l’ouvrage. W: C.P. Thunberg: Voyages de C. P. Thunberg au Japon par le Cap de Bonne-Espérance, les îles de la Sonde. T. 4. Paris: Benoit Dandré, 1796, s. 348. (fr.).
↑ A. Roberts. Some new S. African mammals and some changes in nomenclature. „Annals of the Transvaal Museum”. 11 (4), s. 261, 1926. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Bathyergus suillus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k R. Honeycutt: Family Bathyergidae (African Mole-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 367. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Bathyergus suillus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-15].</
↑ J.H. Visser, N.C. Bennett & B. Jansen van Vuuren. Local and Regional Scale Genetic Variation in the Cape Dune Mole-Rat, Bathyergus suillus. „PLoS ONE”. 9 (9), s. e107226, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0107226. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 544–546. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 134, 1904. (ang.).
↑ Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 225, OCLC 637083062 (ang.).

[itis-1] Bathyergus suillus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Schreber-2] J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Affen und Fledenthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1792, s. 715. (niem.).

[Gmelin-3] J.F. Gmelin: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. T. 1. Cz. 1. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer., 1789, s. 140. (łac.).

[Lamarck-4] J.-B. de Lamarck: Explication des figures, Avec des notes descriptives et des renvois dans le corps de l’ouvrage. W: C.P. Thunberg: Voyages de C. P. Thunberg au Japon par le Cap de Bonne-Espérance, les îles de la Sonde. T. 4. Paris: Benoit Dandré, 1796, s. 348. (fr.).

[Roberts-5] A. Roberts. Some new S. African mammals and some changes in nomenclature. „Annals of the Transvaal Museum”. 11 (4), s. 261, 1926. (ang.).

[iucn-6] Bathyergus suillus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[miiz-7] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[hmw6-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k R. Honeycutt: Family Bathyergidae (African Mole-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 367. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[msw-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Bathyergus suillus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-15].</

[Visser&inni-10] J.H. Visser, N.C. Bennett & B. Jansen van Vuuren. Local and Regional Scale Genetic Variation in the Cape Dune Mole-Rat, Bathyergus suillus. „PLoS ONE”. 9 (9), s. e107226, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0107226. (ang.).

[Burgin&inni-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 544–546. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 134, 1904. (ang.).

[Jaeger-13] Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 225, OCLC 637083062 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]