Krążowniki typu Reina Regente

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krążowniki typu Reina Regente
Ilustracja
„Reina Regente” (pierwsza)
Kraj budowy

 Wielka Brytania
 Hiszpania

Użytkownicy

 Armada Española

Stocznia

James & George Thomson w Clydebank
Arsenał w Ferrolu
Arsenał w Kartagenie

Wejście do służby

1888

Wycofanie

1912

Zbudowane okręty

3 + 1 ulepszony

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 4664 t

Długość

97,3 m

Szerokość

15,43 m

Zanurzenie

5,9 m

Napęd

2 maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy 11 500 KM,
kotły parowe, 2 śruby

Prędkość

20,4 węzła

Załoga

440

Uzbrojenie

• oryginalne:
4 działa 240 mm (4 × I)
6 dział 120 mm (6 × I)
6 dział 57 mm (6 × I)
1 działo 42 mm
5 wt

Opancerzenie

pokład do 121 mm,
artyleria 76 mm

Multimedia w Wikimedia Commons

Krążowniki typu Reina Regente – typ trzech hiszpańskich krążowników pancernopokładowych z końca XIX wieku, budowanych według projektu brytyjskiego.

Główny okręt „Reina Regente” zbudowany był w Wielkiej Brytanii i wszedł do służby w 1888 roku, lecz zatonął w 1895 roku. Dwie dalsze jednostki zbudowane w Hiszpanii okazały się nieudane i były wykorzystywane w ograniczony sposób. Cała seria została wycofana do 1912 roku i nie brała udziału w działaniach wojennych. Nazwę „Reina Regente” otrzymał następnie pojedynczy krążownik ulepszonego typu.

Wyporność okrętów wynosiła około 5000 ton, a uzbrojenie główne według pierwotnego projektu składało się z czterech armat kalibru 240 mm i sześciu armat kalibru 120 mm. Napędzały je maszyny parowe, pozwalające na osiąganie według projektu prędkości ponad 20 węzłów.

Historia powstania[edytuj | edytuj kod]

Marynarka Hiszpańska pod koniec XIX wieku rozwijała okręty klasy krążowników dla potrzeb pozostającego jej imperium kolonialnego, zredukowanego już w tym czasie do przede wszystkim Kuby i Filipin[1]. Na początku lat 80. XIX wieku rozpoczęto w Hiszpanii budowę serii trzech nieopancerzonych krążowników własnej konstrukcji typu Alfonso XII (lub Reina Cristina), która jednak znacznie się przeciągała i wodowano je dopiero po kilku latach, w 1887 roku[2]. W dziesięcioletnim programie rozbudowy floty z kwietnia 1884 roku przewidziano budowę siedmiu nowych dużych krążowników I klasy, głównie dla służby w koloniach[1]. Jeszcze w trakcie budowy okrętów typu Alfonso XII stało się jasne, że stały się one przestarzałe, wobec pojawienia się na świecie szybkich silnie uzbrojonych krążowników pancernopokładowych, budowanych przez angielską stocznię Armstronga w Elswick (tzw. elswickich krążowników), poczynając od chilijskiej „Esmeraldy”[3]. W celu uzyskania odpowiednio nowoczesnych okrętów, po raz pierwszy rząd hiszpański zdecydował zamówić zaprojektowanie i budowę krążownika za granicą[3].

W sierpniu 1885 roku rząd ogłosił konkurs na projekt i budowę szybkiego krążownika pancernopokładowego o wyporności 4300 ton, silnym uzbrojeniu i zasięgu wystarczającym na dotarcie do Filipin[1]. Zaproszenia wysłano do dziesięciu przodujących w świecie stoczni brytyjskich, trzech francuskich, niemieckiej i austro-węgierskiej[4]. Do finału wybrano trzy projekty, a ostatecznie w konkursie zwyciężyła szkocka stocznia James & George Thomson w Clydebank[4]. Wśród pokonanych była m.in. stocznia Armstronga, która następnie zbudowała okręt bazujący na odrzuconym projekcie, z czterema działami głównego kalibru na sponsonach burtowych, dla USA (USS „Baltimore”)[5]. Umowę ze stocznią Thomson podpisano 24 maja 1886 roku[4]. Głównym konstruktorem był John Harvard Biles[4][6][a]. Stocznia zgodziła się po obliczeniach zastosować cięższe armaty kalibru 240 mm niż pierwotnie przewidziane (200 mm) oraz podnieść je wyżej dla uzyskania lepszych warunków ich użycia, co pogorszyło jednak stateczność okrętu[4]. Cena kontraktowa bez uzbrojenia wynosiła 243 000 funtów szterlingów (6,075 mln peset; równowartość ok. 1770 kg złota)[4]. Z uzbrojeniem koszt budowy wynosił ok. 9,325 mln peset[7]. W publikacjach z epoki podkreślano, że „Reina Regente” była największym krążownikiem pancernopokładowym zbudowanym do tamtej pory w Wielkiej Brytanii[8].

Stępkę pod budowę zamówionego okrętu nazwanego „Reina Regente” (Królowa Regentka) położono w Clydebank 20 lipca 1886 roku[4]. Budowa szła bardzo szybko i okręt wodowano już po siedmiu miesiącach – 24 lutego 1887 roku[4], a 10 października 1887 roku rozpoczął próby morskie[8]. W kolejnym 1888 roku został ukończony i oddany do służby hiszpańskiej[4]. Równolegle rozpoczęto budowę dwóch dalszych okrętów tego typu w Hiszpanii, w stoczniach w Ferrolu i Kartagenie, lecz w odróżnieniu od prototypu przeciągnęła się ona na ponad 10 lat i ostatecznie nie doprowadziła do powstania satysfakcjonujących okrętów[6]. „Alfonso XIII” został wodowany w 1891 roku, a „Lepanto” w 1893 roku, lecz weszły do służby w ograniczonym zakresie dopiero w 1896 i 1899 roku[6].

Oryginalny projekt brytyjski oceniano jako stosunkowo udany, mieszczący silne uzbrojenie, dobre opancerzenie i duży zapas węgla w kadłubie o umiarkowanej wyporności, a przy tym rozwijający wysoką prędkość[6][9]. W chwili wejścia do służby i jeszcze przez kilka lat prototypowa „Reina Regente” była jednym z najszybszych krążowników[10]. Wiązało się to jednak z pewnymi kompromisami konstrukcyjnymi, a okręty były przeładowane uzbrojeniem i miały niską wolną burtę na dziobie, co pogarszało dzielność morską[6]. W toku służby „Reina Regente” okazało się, że ma on niewystarczającą stateczność, a 10 marca 1895 roku najprawdopodobniej z tego powodu zatonął podczas sztormu[11]. Pozostałe dwa okręty z powodu obaw o stateczność otrzymały lżejsze uzbrojenie[12]. Ich jakość wykonania w stoczniach hiszpańskich okazała się jednak niższa, co przełożyło się przede wszystkim na znacznie niższą prędkość[13].

Po katastrofie pierwszej „Reina Regente” zdecydowano zbudować w Hiszpanii drugi krążownik o tej nazwie[14]. Jego stępkę położono w grudniu 1895 roku, a wodowano w 1906 roku[15]. Został on jednak przeprojektowany i powiększony i faktycznie stanowił nowy typ[2].

Okręty typu Reina Regente
Nazwa położenie stępki wodowanie wejście do służby los
Reina Regente 20.07.1886 24.02.1887 3.06.1888 zatonął 10.03.1895[16]
Alfonso XIII 21.08.1887[6] 31.08.1891[15] 1896[17] wycofany 18.05.1900[18]
Lepanto 1.10.1886[6] 16.11.1893[6] 1899[6] wycofany 1912[14]
Typ ulepszony
Reina Regente (II) 12.1895 20.09.1906 1910 wycofany 31.12.1926[19]

Opis[edytuj | edytuj kod]

Rysunek krążownika „Reina Regente” z „The railroad and engineering journal” z 1887 roku

Kadłub i konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Okręty miały gładkopokładowy kadłub, z taranową dziobnicą i nawisającą rufą[20]. Działa najcięższego kalibru były umieszczone parami na pokładzie dziobowym i rufowym na podwyższonych o 1,2 m platformach, między którymi ciągnęły się nadburcia[20]. Nadbudówka z mostkiem za dziobową parą dział była zredukowana do minimum[21]. Sylwetkę uzupełniały dwa pochyłe kominy na śródokręciu i dwa również pochylone maszty palowe[21]. Na marsach bojowych masztów ustawiano po dwa działka małokalibrowe[7].

Kadłub wykonany był ze stali i posiadał dno podwójne na całej długości sięgające na burty w rejonie linii wodnej[7]. Z roczników flot z epoki wynikało, że okręty budowy hiszpańskiej mają 13 głównych poprzecznych przedziałów wodoszczelnych[22]. Ogółem w prototypowym krążowniku grodzie poprzeczne i wzdłużne wydzielały 156 przedziałów wodoszczelnych, z tego 73 pod pokładem pancernym, natomiast okręty budowane w Hiszpanii miały mniejszą liczbę tych przedziałów[7]. Większość przedziałów tworzyła koferdamy nad pokładem pancernym, z zasobniami węglowymi i magazynami[7]. Od wewnątrz na wysokości linii wodnej był też pas celulozy, która w założeniu miała po namoknięciu puchnąć i zatykać przebicia[7]. W osobnych przedziałach wodoszczelnych znajdowały się cztery kotły[7]. Osobne przedziały miały również maszyny[8].

Wyporność normalna w przypadku „Reina Regente” podawana jest w literaturze jako 4664 ton[23] lub 4725 ton angielskich[2]. W źródłach z epoki wskazywano wyporność 5000 ton z zapasem 500 ton węgla[8]. Wyporność pełna podawana jest na 5600 ton, a dla okrętów budowy hiszpańskiej 5400 ton[23][b]. Długość całkowita „Reina Regente” wynosiła 102,18 m, a na linii wodnej 97,6 m[c]. Dla krążowników budowy hiszpańskiej podawana jest mniejsza długość na linii wodnej 95,33 m[23], a w rocznikach floty długość całkowita 328 stóp (100 m)[22]. Spotykana w publikacjach jest również długość okrętów 96,62 m między pionami[2]. Szerokość okrętów wynosiła 15,43 m, a zanurzenie 5,9 m[23].

Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]

„Reina Regente” w 1893 roku – widoczne działa dziobowe

Oryginalne uzbrojenie główne według projektu, zastosowane tylko na prototypowej „Reina Regente”, stanowiły cztery działa kalibru 240 mm i sześć dział kalibru 120 mm, wszystkie systemu Hontoria o długości lufy 35 kalibrów (L/35)[23]. Pojedyncze działa 240 mm ustawione były po dwa obok siebie na pokładzie na dziobie i rufie[2]. We wszystkich kierunkach ogień mogły prowadzić przynajmniej dwa działa. Ważyły one po 20,7 tony i strzelały pociskami o masie 195 kg[24]. Działa kalibru 120 mm umieszczone były na pokładzie górnym, po trzy na każdej z burt na śródokręciu[12]. Dziobowe i rufowe pary umieszczone były na sponsonach i miały kąt ostrzału 150°, a środkowa para – 120°[12]. Ważyły one po 2,6 tony i strzelały pociskami o masie 25 kg[23].

Krążownik „Alfonso XIII” zamiast dział 240 mm otrzymał cztery działa kalibru 200 mm systemu Hontoria[12]. Miały długość lufy również L/35, ważyły 11,5 tony i strzelały pociskami o masie 135 kg[24]. Według roczników floty z epoki, „Lepanto” miał cztery działa kalibru 160 mm Hontoria (6,4 cala)[22][d]. Działa 160 mm Hontoria, o długości lufy L/35, strzelały pociskami o masie 60 kg[24].

Artylerię uzupełniało sześć dział szybkostrzelnych kalibru 57 mm Nordenfelt (6-funtowych) oraz, na „Reina Regente”: działo kalibru 42 mm Nordenfelt, sześć działek kalibru 37 mm Hotchkiss i dwie kartaczownice[12]. Działa były umieszczone między innymi w dwóch parach kazamat w burtach: przed działami dziobowymi i blisko rufy[21]. Na krążownikach budowy hiszpańskiej działa małokalibrowe zostały zamienione na cztery działa kalibru 37 mm Hotchkiss (w burtach), dwa działa wielolufowe Hotchkiss kalibru 37 mm i dwa działa kalibru 70 mm dla oddziałów desantowych[12].

Broń podwodną stanowiło pięć stałych nadwodnych wyrzutni torped, w tym dwie na dziobie i po jednej w każdej z burt i na rufie[e]. Według rysunku z epoki (powyżej), wyloty dziobowych wyrzutni torped skierowanych do przodu znajdowały się na dziobie po obu burtach tuż nad linią wodną. „Lepanto” był uzbrojony już tylko w dwie wyrzutnie torped[22].

Opancerzenie[edytuj | edytuj kod]

Opancerzenie okrętu obejmowało przede wszystkim typowy dla krążowników pancernopokładowych wewnętrzny pokład pancerny z bocznymi skosami. W środkowej poziomej części, znajdującej się nad linią wodną, miał on na większości długości grubość 51 mm (lub według innych danych 25 mm)[9]. Skosy pokładu schodziły do burt, na 1,8 m poniżej linii wodnej i miały na większości długości grubość 76 mm[9]. Jedynie nad maszynownią i być może kotłowniami pokład był grubszy i miał 90 mm w płaskiej części (lub według innych danych 76 mm), a na skosach 120 mm[f]. Okręty budowane w Hiszpanii miały pancerz do 110 mm[9].

Działa kalibru 240 mm miały maski pancerne grubości 76 mm, a działa 120 mm miały maski grubości 25 mm[9]. Opancerzone były również szyby amunicji największego kalibru[9].

Napęd[edytuj | edytuj kod]

Napęd według projektu stanowiły dwie poziome maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy projektowej 12 000 KM, pozwalające na osiąganie prędkości 20,5 węzła, napędzające dwie śruby[25]. Prototypowa „Reina Regente” miała maszyny produkcji firmy Thompson z Glasgow, z cylindrami o średnicy 1016 mm, 1524 mm i 2337 mm (40, 60 i 92 cale) i skoku tłoka 1143 mm (45 cali)[7]. Moc maksymalna była osiągana przy ciągu wymuszonym w paleniskach[2]. Na próbach uzyskano prędkość 20,33 węzła przy mocy indykowanej 11 500 KM, a przy normalnym ciągu 18,75 węzła przy mocy indykowanej 7500 KM[23]. Parę dostarczały cztery dwustronne kotły cylindryczne, posiadające po osiem palenisk, o największym ciśnieniu ok. 9,3 at[7]. Normalny zapas węgla wynosił 500 t, a maksymalny 1285 t, z którym zasięg wynosił ok. 13 tysięcy mil morskich[13]. Z tego, tylko 160 t węgla było pod pokładem pancernym[8].

Okręty budowy hiszpańskiej miały maszyny produkcji zakładów Maquinista Terrestre y Marítima w Barcelonie, lecz z uwagi na znacznie gorsze wykonanie nie osiągały one mocy kontraktowej 11 500 KM i w praktyce nie przekraczały prędkości 14 węzłów[13]. Być może niewłaściwie dobrane mogły być również śruby[6]. Maksymalny zapas węgla ograniczono na nich do 1080 ton[13].

Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]

Powyżej pokładu pancernego były dwa kotły zasilające mechanizmy pomocnicze[7]. Okręty były wyposażone w dwa reflektory do walk nocnych o średnicy 70 cm[12].

Łodzie okrętowe i środki ratunkowe obejmowały trzy kutry parowe i 10 szalup wiosłowych[g].

Skrót służby[edytuj | edytuj kod]

„Alfonso XIII”

Prototypowa „Reina Regente” weszła do służby 3 czerwca 1888 roku[26]. W marcu–kwietniu 1893 roku popłynęła przez Hawanę do USA, biorąc udział w paradzie morskiej 27 kwietnia w Nowym Jorku, po czym powróciła do Hiszpanii[27]. 10 marca 1895 roku krążownik wypłynął z Tangeru do Kadyksu, po czym trafił na wyjątkowo silny sztorm i zatonął w nieznanych okolicznościach z całą 412-osobową załogą[26]. Jako prawdopodobną przyczynę utraty okrętu komisja dochodzeniowa wskazała nabieranie wody przez otwory wentylacyjne i dziobowe kazamaty lekkich dział, co przy zwiększaniu się ilości wody na górnych pokładach prowadziło do większych przechyłów, a następnie wywrócenia się[28].

Pozostałe dwa okręty budowy hiszpańskiej były znacznie gorzej wykonane od brytyjskiego prototypu i nie zdołały osiągnąć prędkości nawet zbliżonej do projektowej, przez co ich wykorzystanie przez marynarkę było bardzo ograniczone[29]. „Alfonso XIII” został ukończony w 1896 roku i wcielony do eskadry treningowej, ale nadal nie osiągnął pełnej gotowości w trakcie wojny amerykańsko-hiszpańskiej w 1898 roku i zrezygnowano z jego włączenia do eskadry rezerwowej wysłanej na Filipiny[14]. „Lepanto” dopiero w styczniu 1899 roku przechodził próby morskie[6]. Już 18 maja 1900 roku „Alfonso XIII” został dekretem królowej regentki skreślony z listy floty z uwagi na niską wartość bojową, a „Lepanto” został wówczas przeznaczony do celów szkolnych[18]. „Lepanto” został następnie skreślony z listy floty w 1912 roku[14].

  • „Reina Regente” w 1895 roku
    „Reina Regente” w 1895 roku
  • „Alfonso XIII” w 1896 roku
    „Alfonso XIII” w 1896 roku
  • „Lepanto” w 1908 roku
    „Lepanto” w 1908 roku

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według starszej publikacji Mitiuckow 2001 ↓, s. 21, projektantem był sir Nathaniel Barnaby, poprzednio dyrektor budownictwa okrętowego brytyjskiej Admiralicji
  2. ↑ Mitiuckow 2001 ↓, s. 31 podaje również „wyporność standardową” 4800 ton dla „Reina Regente” i 4826 ton dla „Lepanto”, którą nie wiadomo jak interpretować, gdyż miara ta nie była znana przed traktatem waszyngtońskim z 1922 roku
  3. ↑ Tak według Mitiuckow 2001 ↓, s. 31. Według opisu w Brassey's Annual; the Armed Forces Year-book. 1888., długość całkowita wynosiła 330 stóp (100,6 m), a 318½ stopy (97,08 m) między pionami.
  4. ↑ Według Mitiuckow 2001 ↓, s. 24, „Lepanto” ostatecznie nie otrzymał planowanych dział kalibru 200 mm ani innych
  5. ↑ Tak według Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 384, natomiast Mitiuckow 2001 ↓, s. 24 błędnie podaje, że dziobowe wyrzutnie torped były podwodne. Dostępne źródła nie podają kalibru wyrzutni torped. Według Jane’s Fighting Ships 1905/6. Fred T. Jane (red.). 1905, s. 317. (ang.)., hiszpańska marynarka w 1905 roku używała niemieckich torped Schwartzkopff 14-calowych (350 mm) i 18-calowych (450 mm)
  6. ↑ Mitiuckow 2001 ↓, s. 25 podaje alternatywnie grubość w płaskiej części 90 lub 76 mm, natomiast według Brassey's Annual; the Armed Forces Year-book. 1888. było to 76 mm. Z tekstu Mitiuckowa wynika, że grubszy pancerz był nad maszynownią i kotłowniami, lecz z rysunku autora na tej samej stronie wynika grubszy pancerz tylko nad maszynownią.
  7. ↑ Tak według Mitiuckow 2001 ↓, s. 22, ale na rysunku na s. 26 jest pokazane tylko 10 łodzi.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Holicki 2015 ↓, s. 74-75.
  2. ↑ a b c d e f Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 384.
  3. ↑ a b Mitiuckow 2001 ↓, s. 21.
  4. ↑ a b c d e f g h i Holicki 2015 ↓, s. 75.
  5. ↑ Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 151.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k LOS CRUCEROS PROTEGIDOS ALFONSO XIII Y LEPANTO [online], Vida Maritima, 11 marca 2008 [zarchiwizowane z adresu 2008-05-21] (hiszp.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j Mitiuckow 2001 ↓, s. 22.
  8. ↑ a b c d e Thomas Brassey: Brassey's Annual; the Armed Forces Year-book. 1888, s. 399-400.
  9. ↑ a b c d e f Mitiuckow 2001 ↓, s. 25.
  10. ↑ Na podstawie Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓ (całość)
  11. ↑ Mitiuckow 2001 ↓, s. 27.
  12. ↑ a b c d e f g Mitiuckow 2001 ↓, s. 24.
  13. ↑ a b c d Mitiuckow 2001 ↓, s. 23.
  14. ↑ a b c d Mitiuckow 2001 ↓, s. 28-29.
  15. ↑ a b Mitiuckow 2001 ↓, s. 28-30.
  16. ↑ Holicki 2015 ↓, s. 75-76.
  17. ↑ Mitiuckow 2001 ↓, s. 29.
  18. ↑ a b Ministerio de Marina. „La Gaceta de Madrid”. Nr 139, s. 836-837, 19 maja 1900. (hiszp.). 
  19. ↑ Mitiuckow 2001 ↓, s. 29-30.
  20. ↑ a b Mitiuckow 2001 ↓, s. 22-23, 26 (rysunek).
  21. ↑ a b c Mitiuckow 2001 ↓, s. 26 (rysunek).
  22. ↑ a b c d Jane’s Fighting Ships 1905/6. Fred T. Jane (red.). 1905, s. 320. (ang.).
  23. ↑ a b c d e f g Mitiuckow 2001 ↓, s. 30-31.
  24. ↑ a b c Mitiuckow 2001 ↓, s. 31.
  25. ↑ Mitiuckow 2001 ↓, s. 22, 30.
  26. ↑ a b Mitiuckow 2001 ↓, s. 27-28.
  27. ↑ Holicki 2015 ↓, s. 76.
  28. ↑ Holicki 2015 ↓, s. 77.
  29. ↑ Mitiuckow 2001 ↓, s. 23, 28-29.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
  • Wojciech Holicki. Trójka pechowców z przełomu stuleci. „Morze, Statki i Okręty”. Wydanie specjalne 4/2015 (160), 2015. Warszawa: Magnum X. ISSN 1426-629X. 
  • Nikołaj Mitiuckow. Hiszpańskie krążowniki pancernopokładowe typu Reina Regente. „Okręty Wojenne”. Nr 5/2001. XI (50), 2001. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krążowniki_typu_Reina_Regente&oldid=72139741”