Hito Çako

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hito Çako
generał porucznik generał porucznik
Data i miejsce urodzenia

2 marca 1923
Progonat

Data i miejsce śmierci

5 listopada 1975
Linzë

Przebieg służby
Lata służby

1942–1975

Siły zbrojne

Armia Narodowo-Wyzwoleńcza
Siły Powietrzne Albańskiej Armii Ludowej

Stanowiska

dowódca Morskiego Lotnictwa Wojskowego Albanii

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Bohater Albanii

Hito Shaqo Çako (ur. 2 marca 1923 we wsi Progonat, zm. 5 listopada 1975 w Linzë[1]) – generał armii albańskiej, dowódca Lotnictwa Wojskowego Albanii w latach 1961–1974, wiceminister obrony w 1974, ofiara represji komunistycznych.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się we wsi Progonat, w okręgu Kurvelesh[2]. Był synem Shaqo i Miro[3]. W 1933 ukończył naukę w szkole w rodzinnej miejscowości[4]. Szkołę średnią ukończył w Sarandzie. W latach 1937–1939 pracował jako kelner w Tiranie[5]. W 1939 wyjechał do Wlory, gdzie zatrudnił się na stanowisku telegrafisty[5].

W 1942 związał się z Komunistyczną Partią Albanii i komunistycznym ruchem oporu. 28 maja 1944 awansował na stanowisko komisarza politycznego V Brygady Uderzeniowej[2]. Brał udział w bitwie o Lurë i w wyzwalaniu Prizrenu. Od maja do sierpnia 1945 pełnił funkcję dowódcy 1 Dywizji Piechoty[1]. 7 marca 1946 otrzymał stanowisko szefa struktur Sigurimi we Wlorze, a trzy miesiące później w Peshkopii[4]. Jako jedyny spośród albańskich generałów studiował w trzech radzieckich akademiach wojskowych: Akademii Wojskowej im. K.J. Woroszyłowa, Akademii Wojskowej im. Michaiła Frunzego, a także w Akademii Marynarki Wojennej w Leningradzie[1].

W latach 1954–1961 zasiadał w parlamencie jako deputowany z okręgu Wlory[2]. W styczniu 1961 awansował na pierwszy stopień generalski, a za swoją działalność w ruchu oporu otrzymał tytuł Bohatera Ludu (Hero i Popullit)[1]. W marcu 1961, w czasie narastającego konfliktu Albanii z ZSRR, po aresztowaniu kontradmirała Teme Sejko objął stanowisko dowódcy albańskiego lotnictwa morskiego w bazie Pashalimani[4]. W latach 1966–1974 kierował Zarządem Politycznym Armii[5]. 20 lipca 1974 objął stanowisko wiceministra obrony. 25 listopada został zdymisjonowany z tego stanowiska i oddany do dyspozycji szefa resortu. Na podstawie decyzji podjętych w czasie obrad VI Plenum Komitetu Centralnego Albańskiej Partii Pracy (grudzień 1974) został usunięty z armii, wspólnie z Petritem Dume i Rrahmanem Parllaku i aresztowany przez funkcjonariuszy Sigurimi[4]. Po krótkim procesie uznany za winnego prowadzenia wrogiej działalności w armii i przygotowywania wojskowego zamachu stanu. Skazany na karę śmierci[1]. Rozstrzelany wraz z Beqirem Balluku i grupą jego współpracowników 5 listopada 1975 w okolicy wsi Linzë. Ciała rozstrzelanych zostały przewiezione do wsi Vranisht k. Wlory i pochowane we wspólnej mogile. Odnaleziono je 18 lipca 2000 i zostały pochowane we wsi Vranisht[1].

W 1992 Sąd Najwyższy Albanii anulował wyrok z 1975 uniewinniając Hito Çako od stawianych mu zarzutów[6]. Imię Hito Çako nosi jedna z ulic w Tiranie (dzielnica Yzberisht).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f Afrim Imaj, EKSKLUZIVE/Ç'me tha vellai im Hito Çako para pushkatimit, mjer ke ze lapsi [online], panorama.com.al, 26 sierpnia 2017 [dostęp 2018-02-25] (alb.).
  2. ↑ a b c Fjalor Enciklopedik Shqiptar, vol. 1. Tirana: 2008, s. 372. (alb.).
  3. ↑ Kujtim Boriçi, Aranit Çela: Në emër të Popullit, Beqir Balluku, Petrit Dume e Hito Çako të pushkatohen! [online], gazetadita.al, 2013 [dostęp 2023-03-11] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-15] (alb.).
  4. ↑ a b c d Azem Qazimi: Fjalor enciklopedik i viktimave te terrorit komunist, tom.2. Tirana: 2012, s. 238.
  5. ↑ a b c Vangjel Kasapi, Hito Çako, një prej yjeve të shquara të gjeneralit [online], telegraf.al, 2015 [dostęp 2023-02-27] (alb.).
  6. ↑ Kujtim Halili: Fjalor biografik ushtarak. Tirana: 2006, s. 36. ISBN 99943-849-2-9.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hito_Çako&oldid=73157460”