Helene Postranecky
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
działaczka polityczna |
Helene „Hella” Postranecky, po mężu Altmann (ur. 12 marca 1903 w Wiedniu, zm. 5 stycznia 1995 tamże) – austriacka działaczka polityczna związana najpierw z Socjaldemokratyczną Partią Robotniczą Austrii, a następnie Komunistyczną Partią Austrii. Jako podsekretarz stanu w ministerstwie wyżywienia w rządzie tymczasowym Karla Rennera była pierwszą w historii Austrii kobietą na stanowisku rządowym.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość. Działalność w Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Austrii[edytuj | edytuj kod]
Jej rodzice, Franz Postranecky i jego partnerka, a następnie żona Anna, byli robotnikami. Rodzina żyła w ubóstwie w 10. dzielnicy Wiednia. Matka przyszłej polityk zmarła po nielegalnym zabiegu przerwania ciąży, ojciec – na chorobę serca wywołaną powikłaniami grypy hiszpanki[1]. W wieku 14 lat Helene Postranecky zaczęła pracować jako służąca, a następnie, do 1923 r., jako niewykwalifikowana pracownica pomocnicza w fabryce perfum i mydeł Calderara & Bankmann. Tam też zetknęła się z ruchem robotniczym. W 1919 r. wstąpiła do Wolnych Związków Zawodowych oraz do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej (SDAP). W latach 1923–1924 odbyła półroczny kurs dla wychowawczyń przedszkolnych. W 1924 r. została sekretarzem partyjnej organizacji kobiecej w jednej z dzielnicy Wiednia (Viertel ober dem Wienerwald). Od 1924 r. do 1934 r. była pełnoetatową pracownicą partii socjaldemokratycznej[1]. Nie miała formalnego wykształcenia, kształciła się w szkołach partyjnych, w tym w założonej w 1926 r. w dzielnicy Döbling Wyższej Szkole Robotniczej, której kierownikiem był Josef Luitpold Stern. Od 1927 r. kierowała strukturami kobiecej organizacji socjaldemokratycznej w Dolnej Austrii oraz zasiadała we władzach partii w tymże regionie[1]. Podczas gdy politycznym przywódcą socjaldemokratów w Dolnej Austrii był Oskar Helmer, Helene Postranecky odpowiadała za techniczne i w znacznej mierze organizacyjne kwestie działania partii[1].
Była szczególnie zaangażowana w ruchu pracujących kobiet i kobiecych organizacjach socjaldemokratycznych[1]. Najpóźniej w 1929 r., będąc przywódczynią partyjnej organizacji kobiecej w Dolnej Austrii, została również wybrana do ogólnokrajowego centralnego sekretariatu ds. kobiet[1]. W 1931 r. była delegatką na IV konferencję kobiet organizowaną w Wiedniu przez Międzynarodówkę Socjalistyczną[1]. Zajmowała się głównie pracą organizacyjną, agitacją i propagandą, pozyskiwaniem nowych członkiń i wyborczyń. Była dobrą mówczynią, pisała rzadziej: dopiero w latach 1930–1933 w regionalnej prasie socjaldemokratycznej zaczęły ukazywać się jej artykuły dotyczące ogólnych spraw politycznych, praw kobiet czy stosunku narodowego socjalizmu do kobiet[1].
Od października 1933 r. była członkinią ogólnokrajowego zarządu Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Austrii[2]. Została wybrana w jego skład na ostatnim zjeździe partii przed jej delegalizacją. Podczas tego zjazdu rezygnacje ze swoich funkcji w zarządzie partii złożyły Adelheid Popp i Therese Schlesinger, a na ich miejsce postanowiono wybrać inne kobiety, przedstawicielki młodszego pokolenia działaczek. Do zarządu weszły wówczas Helene Postranecky i Rosa Jochmann, co nie obyło się bez kontrowersji, gdyż część kierownictwa opowiadała się raczej za kandydaturą Käthe Leichter, intelektualistki i autorki pionierskich studiów nad kobietami-robotnicami. Wybór Postranecky i Jochmann motywowano ich popularnością w partii, jaką zdobyły, działając od lat jako agitatorki[1].
Po delegalizacji partii socjaldemokratycznej[edytuj | edytuj kod]
W 1934 r., gdy po austriackiej wojnie domowej partia socjaldemokratyczna została zdelegalizowana, Postranecky jako członkini jej kierownictwa automatycznie stała się osobą poszukiwaną przez policję[1]. Dzień po tym, gdy w jej mieszkaniu w dzielnicy Margaretengürtel przeprowadzono przeszukanie, zgłosiła się na posterunek dobrowolnie[1]. Spędziła następnie osiem miesięcy w więzieniu[2]. Została zwolniona w październiku 1934 r. z nakazem meldowania się na policji, zakazem opuszczania Wiednia, telefonowania i korzystania z miejskich autobusów[1]. Całkowitą wolność odzyskała w 1935 r. na mocy amnestii dla byłych działaczy partii socjaldemokratycznej[1]. W związku z delegalizacją partii nie mogła dłużej pracować jako etatowa funkcjonariuszka organizacji i przez pewien czas pozostawała bezrobotna. Następnie znalazła zatrudnienie w firmach ubezpieczeniowych: najpierw Phönix-Versicherung, a następnie Donau Versicherung, gdzie pracowała od 1936 do 1945 r.[1]
Działaczka Komunistycznej Partii Austrii[edytuj | edytuj kod]
Po Anschlussie Austrii przyłączyła się do Komunistycznej Partii Austrii, działającej w podziemiu[2]. Była członkinią kierownictwa partyjnego[2]. Jako socjaldemokratka należała raczej do prawego skrzydła partii. W 1938 r. doszła jednak do przekonania, że polityka socjaldemokratów przed 1934 r. była błędna i doprowadziła do osłabienia ruchu robotniczego[1]. Podczas gdy do Komunistycznej Partii Austrii dołączyło w tym czasie wielu dawnych działaczy socjaldemokratycznych niskiego i średniego szczebla, spośród członków kierownictwa organizacji podobną decyzję co Postranecky podjęli tylko Laurenz Genner i w 1946 r. Marie Köstler[1].
Odegrała znaczącą rolę w sformułowaniu programu komunistów adresowanego do kobiet[2]. W latach 1938–1945 brała udział w podziemnej antynazistowskiej działalności wydawniczej i w gromadzeniu środków dla lewicowych działaczy przebywających w więzieniach i obozach[1].
W 1945 r. objęła stanowisko podsekretarza stanu w ministerstwie wyżywienia ludności (Volksernährung) w powojennym rządzie Karla Rennera, tworzonym przez Socjaldemokratyczną Partię Austrii, Komunistyczną Partię Austrii oraz Austriacką Partię Ludową. Stała się tym samym pierwszą w historii Austrii kobietą na oficjalnym stanowisku rządowym[2][1]. Rząd Rennera funkcjonował do grudnia 1945 r.[1]
W 1946 r. Helene Postranecky objęła stanowisko sekretarz generalnej Demokratycznego Związku Kobiet Austrii, organizacji kobiecej, która, z założenia ponadpartyjna, była faktycznie zdominowana przez komunistki. W ramach Związku Postranecky walczyła m.in. o prawo kobiet do legalnej aborcji, reformy prawa rodzinnego, wsparcie państwa w wychowywaniu dzieci, równe płace i równy dostęp do wykształcenia niezależnie od płci. Organizacja domagała się również rozbrojenia i brała udział w ruchu pokojowym[2]. Była faktyczną przywódczynią robotniczego ruchu kobiecego w powojennej Austrii[1]. W 1946 r. wydana została broszura Kobieta w nowej Austrii (Die Frau im neuen Österreich), oparta na jej wcześniejszym przemówieniu, w której wyłożyła swoje przekonania w sprawach równości kobiet i mężczyzn w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym[1].
Postranecky była jedyną kobietą, która zasiadała w kierownictwie powojennej Komunistycznej Partii Austrii. Do 1954 r. była członkinią Biura Politycznego organizacji, do 1969 r. – Komitetu Centralnego, zaś w latach 1945–1948 pełniła funkcję jednego z trzech wiceprzewodniczących[1]. W 1952 r. odeszła ze sprawowanego stanowiska w Demokratycznym Związku Kobiet Austrii, nie mogąc dojść do porozumienia z Bertą Brichacek, liderką wiedeńskich struktur organizacji. Partia zdecydowała wówczas o usunięciu z dotychczasowych funkcji wszystkich skonfliktowanych działaczek[1]. Działalność Postranecky została poddana krytyce na forum partyjnym, a ona sama złożyła samokrytykę[1].
Wycofała się z działalności w Komunistycznej Partii Austrii w geście protestu przeciwko stłumieniu Praskiej Wiosny[1]. Nadal deklarowała jednak poglądy komunistyczne i czuła się związana z ruchem robotniczym[1]. Zmarła w Wiedniu w 1995 r.[1]
Jej mężem był Karl Altmann, również działacz socjaldemokratyczny, a następnie komunistyczny. Ich związek trwał od 1937 r., zaś małżeństwo zawarli dziesięć lat później[1].