Helena Czernek

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Helena Czernek
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

30 marca 1907
Zambrów

Data i miejsce śmierci

19 grudnia 1991
Łomża

Zawód, zajęcie

nauczycielka, bibliotekarka

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”

Helena Czernek z d. Szostakiewicz (ur. 30 marca 1907 w Zambrowie, zm. 19 grudnia 1991 w Łomży) – nauczycielka, bibliotekarka i działaczka społeczna, propagatorka kultury w Łomży i regionie ziemi łomżyńskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Przyszła na świat jako trzecie dziecko Piotra Szostakiewicza i Władysławy z Krajewskich[1]. Ukończyła szkołę powszechną i średnią ogólnokształcącą w Zambrowie, potem poszła na kurs metodyczno-pedagogiczny do Białegostoku[2].

Od 1 października 1925 pracowała jako nauczycielka we wsi Góra na Kresach Wschodnich. W latach 1931–1939 pracowała w szkole w Studankach[3]. W okresie II wojny światowej przebywała na Lubelszczyźnie, w latach 1940–1942 nauczając w szkole we wsi Majdan Wielki w powiecie hrubieszowskim, a potem prowadząc tam tajne nauczanie[1][3].

Od roku 1944 przebywała w Zambrowie, ucząc w szkole podstawowej i organizując gimnazjum[4]. W Zambrowie mieszkała do 1948, następnie poszła na roczny urlop zdrowotny[3].

Od roku 1948 zamieszkała w Łomży. Krótko pracowała jako nauczycielka w Technikum Przemysłu Drzewnego[2], potem w szkole Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Następnie od 1 września 1951 aż do przejścia na emeryturę w dniu 30 września 1972 kierowała Biblioteką Publiczną w Łomży (najpierw Powiatowa, potem Powiatowa i Miejska). Bilans jej kierownictwa zamykał się w sześciokrotnym powiększeniu zbiorów bibliotecznych oraz utworzeniu wielu filii biblioteki w Łomży i regionie. Rozbudowała sieć bibliotek gromadzkich[1]. Z jej inicjatywy skompletowano zbiór Biblioteki Ziemi Łomżyńskiej[4]. Po przejściu na emeryturę na wniosek władz powiatowych pracowała w bibliotece na pół etatu. Do 1 marca 1991 gromadziła wydzielony księgozbiór naukowy[3].

Zainicjowała powstanie działającego w Łomży w latach 1963–1971 Uniwersytetu Kultury, z którym współpracowali m.in. Witold Doroszewski, Stefan Herbst, Stanisław Lorentz, Julian Krzyżanowski i Witold Lutosławski[4]. Powoła do życia łomżyński oddział Towarzystwa Kultury Języka, którego była prezeską w latach 1966–1981[5]. Przez kilkanaście lat we współpracy z Polską Akademią Nauk, szczególnie prof. Barbarą Falińską, organizowała obozy gwaroznawcze[3][5].

Za jej sprawą 23 maja 1970 powstał w Łomży oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego pod opieką prof. Stanisława Herbsta. W 1968 doprowadziła do powstania łomżyńskiego oddziału Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza kierowanego przez prof. Juliana Krzyżanowskiego[4].

Była inicjatorką utworzenia (1975) Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów, którego pierwszym prezesem został prof. Józef Babicz z IHNiT PAN. W latach 1975–1991 była sekretarką naukową towarzystwa[6]. Dzięki jej bibliofilskiej pasji towarzystwo weszło w posiadanie cennych wydawnictw, starodruków i dokumentów, w tym księgozbioru prof. Piotra Bańkowskiego z 3 tys. woluminów[4], przekazanego na mocy testamentu donatora[2]. Dzięki jej staraniom i kontaktom towarzystwo wydało około 30 książek, w tym rocznik „Studia Łomżyńskie”. Organizowała seminaria doktoranckie z różnych dyscyplin, co sprawiło, że w Łomży stopień doktora uzyskało 11 osób m.in. z weterynarii, historii, psychologii i językoznawstwa[3].

Zainicjowała ogólnopolski konkurs muzyczny na piosenkę o Łomży. Utwór „My z Łomży” z tekstem Janusza Odrowąża-Pieniążka i z muzyką Romualda Żylińskiego, który został po raz pierwszy zaprezentowany przez Hankę Bielicką w 1968, do dziś towarzyszy wielu uroczystościom w mieście[2].

Z jej inicjatywy powstały w Łomży pomniki Jakuba Wagi (1967), Zygmunta Glogera (1973) i Bohdana Stefana Winiarskiego (1987). Działała na rzecz powołania i rozwoju szkoły wyższej w Łomży. Dzięki temu w 1988 powstał Oddział Zamiejscowy Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie[4].

Została pochowana na Cmentarzu Katedralnym w Łomży[4].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Exlibrisy łomżyńskiej biblioteki i drzeworyty, Łomża 1977
  • Drzeworyty Antoniego Jana Gołębniaka, Łomża 1985

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

W uznaniu jej zasług została uhonorowana wieloma odznaczeniami i orderami:

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W dniu 21 kwietnia 2018 na ścianie Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łomży odsłonięto tablica upamiętniającą Helenę Czernek[4]. Autorką tablicy jest rzeźbiarka z Łomży Weronika Adamowska[7]. Inicjatorami upamiętnienia byli: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów oraz Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży[8].

W 2021 w bibliotece zorganizowano wystawę jej poświęconą, na którą składały się zdjęcia udostępnione przez Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, artykuły prasowe i z książek opisujące bohaterkę ekspozycji[2][9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Janusz Gwardiak, Pasjonatka Ziemi Łomżyńskiej, Łomża 2002, ISBN 83-86175-02-8.
  2. ↑ a b c d e Helena Czernek (1907–1991) – wystawa | Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży [online] [dostęp 2022-03-17] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f Henryk Białobrzeski, Twórca Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego Helena Czernek nia żyje, „Studia Łomżyńskie” (4), 1993, s. 3–9.
  4. ↑ a b c d e f g h i Odsłonięcie tablicy upamiętniającej postać Heleny Czernek [online], ::4lomza.pl:: Regionalny Portal [dostęp 2022-03-17] (pol.).
  5. ↑ a b Henryka Sędziak, 25-lecie Oddziału Łomżyńskiego Towarzystwa Kultury Języka, „Studia Łomżyńskie” (4), 1993, s. 309–320.
  6. ↑ Henryk Białobrzeski, O działalności Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego w latach 1975–1990, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego” (4), 1990, s. 141–146.
  7. ↑ Łomża. Miasto pamięta o honorowej obywatelce (zdjęcia, wideo) [online], Łomża Nasze Miasto, 23 kwietnia 2018 [dostęp 2022-03-17] (pol.).
  8. ↑ Honorowa Obywatelka Łomży Helena Czernekowa upamiętniona [online], 600-lecie, 24 kwietnia 2018 [dostęp 2022-03-17] (pol.).
  9. ↑ Wystawy | Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży [online] [dostęp 2022-03-17] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Helena_Czernek&oldid=71774877”