Guniak południowiec
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
| Rhizotrogus aestivus | |||||
| (Olivier, 1789) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Podplemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
guniak południowiec | ||||
| |||||
Guniak południowiec[1] (Rhizotrogus aestivus) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny chrabąszczowatych. Zamieszkuje zachód palearktycznej Eurazji.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1789 roku przez Guillaume’a-Antoine’a Oliviera pod nazwą Melolontha aestiva. Stanowi gatunek typowy rodzaju Rhizotrogus[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 12 do 18 mm. Głowa ma ubarwienie żółtobrunatne, owłosienie stosunkowo długie i rzadkie, a punktowanie nierównomierne, silne i gęste na ciemieniu. Czułki buduje dziesięć członów. Przedplecze ma krawędź tylną grubo obrzeżoną, a krawędzie boczne przed tylnymi kątami wcięte. Ubarwienie jego jest żółtobrunatne, czasem z czerwonobrunatną plamą pośrodku. Powierzchnia przedplecza ma stosunkowo gęste, dołkowate punktowanie oraz dobrze widoczną, matową mikrorzeźbę. Na przednim brzegu i bokach przedplecza obecny jest szereg długich, sterczących włosków, natomiast pozostała jego część jest nieowłosiona. Pokrywy są czerwonobrunatne z przyciemnieniami na szwie i wierzchołku, przeciętnie połyskujące, nierównomiernie punktowane, porośnięte bardzo krótkim i rzadkim owłosieniem, a wzdłuż krawędzi opatrzone szeregiem włosków szczecinkowatych. Owalne, nagie pygidium ma punktowaną powierzchnię. Spód ciała jest wełnisto owłosiony z wyjątkiem sternitów odwłoka, które są niemal łyse. Odnóża przedniej pary mają golenie o trzech ząbkach, z których ostatni jest bardzo mały, oraz o ostrodze wierzchołkowej wyrastającej poniżej drugiego z nich[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ciepłolubny[4][3], związany głównie z kserotermicznymi stanowiskami o wapiennym podłożu, leżącymi na terenach pagórkowatych[4], ale spotykany też na różnych półsuchych łąkach, ugorach, piaszczystych zboczach i równinach zalewowych, polanach i przesiekach[5][6]. Cykl rozwojowy zajmuje średnio trzy lata. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się od kwietnia do czerwca[4][3]. Są foliofagami, obgryzającymi liście drzew, chętnie dębów[4]. Loty odbywają po zachodzie słońca i bywa że przylatują do sztucznych źródeł światła. Pędraki rozwijają się w glebie, gdzie żerują na korzeniach roślin[4][3].
Gatunek palearktyczny, znany z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Rosji, europejskiej i anatolijskiej części Turcji, Syrii, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Kazachstanu oraz Iranu[2]. W Polsce owad skrajnie rzadki, na podstawie historycznych doniesień znany z nielicznych stanowisk na południu kraju[4][3]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR)[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dušan Čamprag. Fauna szkodliwa buraka cukrowego w Jugosławii (rejony Wojwodiny i wschodniej Chorwacji) i czynniki klimatyczne wpływające na nią. „Polskie Pismo Entomologiczne. Seria B. Entomologia stosowana”. 35-36 (3-4) (24), s. 233-236, 1964.
- ↑ a b Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 224-226, ISBN 87-88757-59-5.
- ↑ a b c d e Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 27-33.
- ↑ a b c d e f B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
- ↑ Karl Wilhelm Harde, František Severa, Edwin Möhn: Der Kosmos Käferführer: Die mitteleuropäischen Käfer. Stuttgart: Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co, 2000, s. 254. ISBN 3-440-06959-1.
- ↑ Klaus Koch: Die Käfer Mitteleuropas – Ökologie – Band 2. Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1989, s. 373. ISBN 3-87263-040-7.
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.