Gruboudka Ahrensa
| Argopus ahrensii | |||
| (Germar, 1817) | |||
_(16524373732).png)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
gruboudka Ahrensa | ||
| Synonimy | |||
| |||
Gruboudka Ahrensa[1] (Argopus ahrensii) – gatunek chrząszcza z rodziny stonkowatych i podrodziny pchełek ziemnych. Rzadki kserofil żerujący głównie na powojniku prostym. Występuje w środkowej i południowo-wschodniej części Europy, ale w tej pierwszej zanika.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1817 roku przez Ernsta Friedricha Germara jako Haltica ahrensii. Epitet gatunkowy nadano na cześć niemieckiego koleopterologa Augusta Ahrensa[2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o krótkoowalnym i silnie wysklepionym, niemal półkulistym ciele długości od 2,6 do 5,2 mm, w całości ubarwionym ceglastoczerwono bądź jasnordzawo. Warga górna rozdzielona jest głębokim wcięciem pośrodkowym na dwa odstające płatki. Długość czwartego członu czułków jest znacznie większa niż drugiego. Punktowanie powierzchni przedplecza i pokryw tworzą przemieszane ze sobą punkty o dwóch rozmiarach. Te większych rozmiarów tworzą w niektórych rejonach pokryw regularne rządki. Przedplecze pozbawione jest bruzd. Odnóża mają pierwszy człon stopy wyraźnie krótszy od połowy goleni. Golenie środkowe i tylne nie mają oszczecinionych wcięć ani ząbków. Jak u wszystkich pchełek ziemnych mocno zgrubiałe uda tylnej pary odnóży mają w swoim wnętrzu aparat Maulika pozwalający tym owadom na oddawanie skoków[3].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Na swe siedliska owad ten wybiera różne zbiorowiska roślinności kserotermicznej (ciepłolubnej), włącznie z dąbrowami kserotermicznymi[1]. Jego roślinami pokarmowymi są niektóre gatunki powojników, a zwłaszcza powojnik prosty[4][1]. Nie żeruje na powojniku pnącym[3]. W Polsce owady dorosłe są aktywne od maja do września z maksimum pojawu przypadającym na sierpień. Spotyka się je w miejscach nasłonecznionych: na roślinach żywicielskich i na ziemi pod nimi[1].
Zasięg i zagrożenie[edytuj | edytuj kod]
Owad palearktyczny, występujący głównie w środkowej i południowo-wschodniej części Europy, rzadki[1]. Wykazany został z Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, północnych Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Łotwy, Białorusi, zachodniej Rosji z obwodem królewieckim włącznie, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Macedonii Północnej, Albanii i Grecji[2][3]. Północno-zachodnia granica zasięgu biegnie przez Alpy Zachodnie, dolinę środkowego Renu, Góry Łupkowe, północ Niemiec i Pomorze[1].
Gatunek ten w Europie Środkowej ustępuje lub wymiera. W XIX wieku sięgał w Niemczech do okolic Hamburga, ale od tamtej pory obserwuje się silny spadek jego populacji i spodziewane jest jego wymarcie na terenie tego kraju. W Polsce dawniej występował m.in. na Dolnym Śląsku, w dolinie Olzy, na Pojezierzu Mazurskim, w Beskidach Zachodnich i Wschodnich oraz w Kotlinie Nowotarskiej. Większość stanowisk w tym kraju, w tym we wszystkich wymienionych rejonach, ma jednak charakter historyczny – chrząszcz ten nie był tam obserwowany od ponad stu lat. Współcześnie znanych jest tylko kilka stanowisk na Wyżynie Małopolskiej, Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. W Polsce owad ten został wpisany jako zagrożony (EN) zarówno do krajowej czerwonej księgi zwierząt, jak i na krajową czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych[5][1], ale nie jest objęty ani ochroną gatunkową ani stanowiskową. Prognozuje się jego dalszy zanik w tym kraju[1].
Gruboudce Ahrensa zagrażają zarówno niszczenie siedlisk kserotermicznych przez człowieka (antropopresja), jak i zarastanie ich roślinami drzewiastymi (sukcesja), co wiąże się z zanikiem jego rośliny pokarmowej. Owad ten wymaga czynnej ochrony rezerwatowej[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Radosław Ścibior: Argopus ahrensii. [w:] Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2004-2009. [dostęp 2019-02-08].
- ↑ a b Argopus ahrensii (Germar, 1817). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-02-08].
- ↑ a b c Andrzej Warchałowski: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze – Coleoptera. Zeszyt 94c Stonkowate – Chrysomelidae. Podrodziny: Halticinae, Hispinae i Cassidinae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1978, s. 14-18, 110-112.
- ↑ B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Stonkowate – Chrysomelidae, część 1. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (17), 1991.
- ↑ Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior: Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Suplement. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2002.