Gołąbek wąskoblaszkowy

Gołąbek wąskoblaszkowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek wąskoblaszkowy
Nazwa systematyczna
Russula chloroides (Krombh.) Bres. Fung. trident. 2(14): 89 (1900)

Gołąbek wąskoblaszkowy (Russula chloroides (Krombh.) Bres.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy opisał go w 1843 r. Julius Vincenz von Krombholz, nadając mu nazwę Agaricus chloroides. Obecną nazwę nadał mu Giacomo Bresàdola w 1900 r. Ma 10 synonimów.

Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4,5–13 cm, mięsisty, twardy, początkowo wypukły, następnie zawsze wyraźnie, a często nawet głęboko zagłębiony w środku, nawet lejkowaty lub pępówkowaty. Brzeg początkowo tępy i podwinięty, potem ostry i prosty, często nieregularny lub klapowany. Powierzchnia początkowo czysto biała, później często z odcieniem żółtocytrynowym lub w kolorze kości słoniowej, czerwonawożółta, czasami także z ciemniejszymi czerwonymi plamami. Skórka w stanie świeżym pod mikroskopem początkowo drobno filcowana, potem satynowa, a nawet błyszcząca, lekko prążkowana z krótkimi promienistymi chropowatościami.

Blaszki

Gęste lub średniej gęstości (w odległości 1 cm od krawędzi kapelusza znajduje się (8)–9–16 blaszek na cm), cienkie, sztywne, z licznymi blaszeczkami, często zespolonymi lub rozwidlonymi w okolicach trzonu, wąskie (3,5–6–(7) mm), zazwyczaj proste, początkowo w kolorze kości słoniowej, potem mniej lub bardziej brudne, mlecznobiałe, często z sinym odcieniem lub nawet jasnozielone, po wyschnięciu w miejscach uszkodzonych zielenieją, na końcu brudnobiałe z brązowiejącymi brzegami.

Trzon

Wysokość 1,5–9 cm, zwykle dość smukły, cylindryczny, często jednak u dołu zwężony, a u góry rozszerzający się, twardy, pełny. Powierzchnia początkowo biała, potem brudna z szarawym, brązowym, żółtobrązowym odcieniem, czasem z zieloną strefą pod blaszkami, satynowo-błyszcząca, drobno chropowata.

Miąższ

Gruby, twardy, biały, brązowawy w wyniku wysychania, a czasem także zielonkawobrązowy w miejscach wystawionych na działanie powietrza, nawet żółtobrązowy w komorach, które mogą tworzyć się w dolnej części trzonu. Zapach początkowo ogólnie nieprzyjemny, potem mocno owocowy, smak w trzonie łagodny, w blaszkach cierpki i nieprzyjemny

Reakcje barwne

W FeSO₄ kolor brudnoczerwony, z gwajakolem dość intensywna reakcja.

Cechy mikroskopowe

Podstawki 50–67 × 9–15 µm. Bazydiospory 7–10–11 × 6–8,7 µm, odwrotnie jajowate, kolczaste, z kolcami o wysokości do 1,5 µm, niektóre jednak tylko do 1 µm, o kształcie od stożkowego do półkulistego. Część kolców połączona jest łącznikami tworzącymi zamkniętą siateczkę, ale wiele jest izolowanych, grzebienie rzadkie, zawsze bardzo krótkie, wyrostek wnęki 1,25–1,75 × 1–1,5 µm, hilum nieregularne, o różnej wielkości, 3–3,5–5 × 1,75–4 µm, mniej lub bardziej amyloidalne, często klapowo-brodawkowate. Cystydy cylindryczne lub wrzecionowate, 50–130 i więcej x 6,5–11 µm, zazwyczaj spiczaste z długim czubkiem lub z różnymi wyrostkami, w sulfowanilinie szaroczarniawe.

Skórka zbudowana ze splątanych, cienkościennych strzępek o średnicy 3–6 µm, czasem nieco pożółkłych. W tramie występują sferocyty o średnicy średnio 14–38 µm i strzępki mleczne. Subhymenium grube i ciasne, z dużymi komórkami.

Gatunki podobne

Bardzo podobny jest gołąbek smaczny (Russula delica).

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji, podano także jedno miejsce jego występowania w Ameryce Południowej. Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony, w Europie Zachodniej jest pospolity. W Polsce do 2003 r. znane było tylko jedno stanowisko podane przez Barbarę Gumińska w Pienińskim Parku Narodowym, w 2009 r. Anna Kujawa podała następne. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma kategorię I – gatunek o bliżej nie określonym stopniu zagrożenia. Bardziej aktualne i liczne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną.

Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach liściastych, zwłaszcza bukowych, na glebach wapiennych lub obojętnych, często w miejscach błotnistych, na gołej ziemi. Owocniki pojawiają się późno, rzadko przed początkiem sierpnia.

Znaczenie

Grzyb jadalny. Wśród gołąbków jadalne są wszystkie gatunki o łagodnym smaku, jednak ze względu na dużą ilość gatunków, trudności z ich rozróżnieniem i możliwością pomylenia z grzybami trującymi ich zbieranie zaleca się tylko doświadczonym grzybiarzom. Zasada, że grzyby o łagodnym smaku są jadalne, dotyczy tylko gołąbków, a i od niej istnieje wyjątek; łagodny gołąbek oliwkowy (Russula olivacea) powoduje poważne zaburzenia zdrowotne.