Gołąbek kruchy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek kruchy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula fragilis (Pers.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 359 (1838) | |
| Zasięg | |
 Zasięg występowania w Europie | |
_in_Tychy_(Paprocany),_Silesian_Voivodeship,_Poland,_August_2022_(1).jpg)
Gołąbek kruchy (Russula fragilis (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus fragilis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Elias Fries w 1838 r.[1] Niektóre synonimy naukowe:
- Agaricus fallax Schaeff. 1774
- Agaricus fragilis Pers. 1801
- Agaricus linnaei var. fragilis (Pers.) Fr. 1815
- Russula bataillei Bidaud & Reumaux, in Reumaux 1996
- Russula emetica subsp. fragilis (Pers.) Singer 1932
- Russula emetica var. fragilis (Pers.) Quél. 1888
- Russula fragilis var. gilva Einhell. 1985
- Russula fragilis var. knauthii (Singer) Kuyper & Vuure 1985
- Russula fallax (Schaeff.) Fr. 1874
- Russula fragilis var. fallax (Schaeff.) Massee 1893
- Russula fragilis var. violascens Secr. ex Gillet 1876[1]
Nazwę polską podał Feliks Berdau w 1876 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako mglejarka i serojeszka krucha[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnicy od 2 do 5(7) cm, mały i kruchy, jaśniej lub ciemniej fioletowawy, z domieszką odcieni czerwonawych i zielonawych, także z większym udziałem czerwonego. Centrum zarówno prawie czarniawe, jak i blaknące na kolor żółtawy do oliwkowoochrowego. Skórka wkrótce traci połysk. Brzeg na starość krótko żłobkowany. Skórka daje się ściągać do połowy promienia[3].
Dość gęste, czasami rozwidlone, przy trzonie niemal wolne[4]. Za młodu czysto białe, później śmietankowożółtawe, z delikatnie karbowanym ostrzem[5].
O wysokości od 3 do 5 cm i grubości 7–20 mm. Jest gruby, walcowaty, czasami nieco maczugowaty. U młodych okazów pełny, u starszych pusty. Biały, na starość lub po uszkodzeniu żółty[3].
Niezmiennie biały, o przyjemnym owocowym zapachu. Smak piekący i ostry[5].
- Gatunki podobne
Jest to gatunek o dużej zmienności morfologicznej. Z tego powodu wyróżniono wiele jego odmian i form[4]. Obecnie według Index Fungorum wszystkie uznane zostały za synonim gołąbka kruchego[1]. Podobne są: gołąbek różnobarwny (Russula versicolor), o niezbyt ostrym smaku, gołąbek lazurowy (Russula azurea), gołąbek turecki (Russula turci), gołąbek fiołkowozielony (Russula ionochlora)[5].
- Cechy mikroskopowe;
Wysyp zarodników biały. Zarodniki szerokoelipsoidalne do kulistych, o rozmiarach 7-10 ×5,5-8 µm i brodawkowato-siateczkowatej powierzchni. Brodawki są średniej wielkości, a siateczka ma pełne oczka. Podstawki o rozmiarach 30-50 × 7-11,5 µm. Cystydy o kształcie podobnym do wrzecionowatego i rozmiarach 90 × 12 µm. Mają tępy szczyt i przewężenie poniżej szczytu. Pod działaniem sulfowaniliny silnie szarzeją. W skórce znajdują się liczne dermatocystydy[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Jest pospolity i szeroko rozprzestrzeniony w Europie i Ameryce Północnej. Podano stanowiska tego gatunku także w Kostaryce i Japonii[6]. W Polsce jest dość częsty[7]. W polskim piśmiennictwie naukowym opisany na licznych stanowiskach[2].
Owocniki pojawiają się od lipca do listopada w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, zwłaszcza na wilgotnych glebach wśród mchów, pod dębami, klonami, brzozą brodawkowaną, grabami, leszczyną, bukami, świerkami i sosnami[2]. Występuje głównie na pogórzu i w górach[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Naziemny grzyb mykoryzowy. Jest niejadalny z powodu piekącego i ostrego smaku. Jest też lekko trujący[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Index Fungorum. [dostęp 2015-12-15]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Alina Skirgiełło: Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota), tom 20. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula). Warszawa-Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ a b c d Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 464. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.