Dzwonkówka popielatofioletowa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dzwonkówka popielatofioletowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Entoloma mougeoti (Fr.) Hesler Beih. Nova Hedwigia 23: 158 (1967) | |
_Hesler_504367.jpg)
Dzwonkówka popielatofioletowa (Entoloma mougeoti (Fr.) Hesler) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1873 r. Elias Fries nadając mu nazwę Eccilia mougeoti. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Lexemuel Ray Hesler w 1967 r.[1]
- Agaricus mougeotii (Fr.) Fr. 1874)
- Eccilia mougeotii Fr. 1873
- Eccilia mougeotii var. minor Sacc. 1889
- Eccilia mougeotii Fr. 1873) var. mougeotii
- Entoloma ardosiacum var. mougeotii (Fr.) A. Pearson & Dennis 1948
- Entoloma mougeotii (Fr.) Hesler 1967) f. mougeotii
- Entoloma mougeotii var. fuscomarginatum Noordel. 1987
- Entoloma mougeotii var. incarnatum M.M. Moser 1986
- Entoloma mougeotii var. incarnatum M.M. Moser 1983
- Entoloma mougeoti (Fr.) Hesler 1967 var. mougeotii
- Leptonia mougeotii (Fr.) P.D. Orton 1960
- Leptonia serrulata var. berkeleyi Maire 1910
- Rhodophyllus mougeotii (Fr.) Bon 1973
Nazwę zwyczajową zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 1,5–4,5 cm, początkowo wypukły z silnie podwiniętym brzegiem i mniej lub bardziej zagłębionym środkiem, potem rozszerzający się, w końcu wklęsły o nieregularnym brzegu. Jest niehigrofaniczny, w stanie wilgotnym nieprzeźroczysty i nieprążkowany. Barwa początkowo ciemnofioletowa do prawie czarnej na środku, u starszych okazów brązowawo-szara z wyraźnym fioletowym odcieniem. Powierzchnia początkowo filcowata lub aksamitna, potem drobnołuseczkowata, o łuseczkach na środku odstających, przy brzegu przylegających. Często jest promieniowo popękana[4].
W liczbie 20–40 z międzyblaszkami (l=1–9), średniogęste lub dość gęste, przyrośnięte, wykrojone lub zbiegające z ząbkiem, rzadko wyraźnie zbiegające, poszarpane, brzuchate. O szerokości do 10 mm. Początkowo białawe lub bladokremowe, potem różowe, czasem ze słabym liliowym odcieniem, w końcu brązowo-różowe. Ostrza tej samej barwy lub brązowe[4].
Wysokość 3–8 cm, grubość 2–4,5 mm, cylindryczny lub nieco spłaszczony, czasami rozszerzający się ku podstawie, początkowo pełny, potem pusty. Jaśniejszy od kapelusza; – szarofioletowy lub stalowoszary, z ciemniejszą, kłaczkowatą osłoną, u podstawy biało filcowaty[4].
Cienki, włóknisty, w kapeluszu tej samej barwy co powierzchnia, w trzonie jaśniejszy. Bez wyraźnego zapachu, lub o zapachu nieco kwiatowym. W smaku lekko słodkawy lub lekko zjełczały[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki w zarysie elipsoidalne, kanciaste, 5–9-kątowe, o wymiarach 9,0–11,5 (–12,5) × 6,0–8,0 (–9,0) μm. Podstawki 27–48 × 8–11 μm, 4–zarodnikowe, rzadko 2-zarodnikowe, ze sprzążkami. Cheilocystydy o kształcie od cylindrycznego do maczugowatego i rozmiarach 16–60 (–110)× 8–15 μm. Komórki skórki cylindryczne lub lekko rozdęte, o szerokości 8–20 μm z maczugowatymi elementami końcowymi o szerokości do 25 μm. Występuje w nich wewnątrzkomórkowy brązowy pigment. W tramie kapelusza błyszczące granulki. W strzępkach brak sprzążek[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Dzwonkówka popielatofioletowa występuje na nizinach zachodniej i północnej Europy oraz w górach środkowej i północnej Europy. Jest rzadka[4]. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano na terenie Polski 5 stanowisk[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony na wymarcie, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[5]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Szwajcarii, Niemczech, Danii, Norwegii, Holandii, Szwecji, Finlandii[3].
Owocniki pojawiają się od sierpnia do października pojedynczo lub w grupkach na ziemi w trawiastych miejscach, na naturalnych murawach, drogach, w lasach iglastych i liściastych, a także na terenach otwartych. Preferuje podłoże wapienne[6]. W Polsce i na Słowacji występuje także na podmokłych łąkach, pastwiskach i brzozowo-olchowych zaroślach. Owocniki pojawiają się zazwyczaj od lipca do września[3][7].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Cechami charakterystycznymi dzwonkówki popielatofioletowej są: szaroniebieska lub fioletowa barw kapelusza i trzonu, niehigrofaniczny i łuskowaty kapelusz, jasne blaszki. Ten zestaw cech łatwo pozwala ją odróżnić od innych gatunków[7]. Nieco podobna jest Entoloma corvinum[4], w Polsce jednak nie występuje.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2018-12-18]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2018-12-18]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Flora Agaricina Neerlandica -- Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands. 1988. 1: Entolomataceae. 1, s. 164
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ M.E. Noordeloos, M.E. Entoloma s.l., Fungi Europaei. 1992, 5, s. 497
- ↑ a b Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.