Brama Wrocławska w Oleśnicy
 nr rej. 413, decyzja z dn. 26.01.1957[1]
| |
 Brama Wrocławska (2017) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Wrocławska 26, 56-400 Oleśnica |
| Typ budynku |
dawna brama miejska |
| Ukończenie budowy |
XIV wiek |
Położenie na mapie Oleśnicy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oleśnickiego  | |
 51°12′39,3″N 17°22′35,8″E/51,210917 17,376611
| |
Brama Wrocławska w Oleśnicy (dawniej zwana również Bramą Trzebnicką) – jedyna zachowana spośród istniejących dawniej czterech średniowiecznych bram miejskich, które funkcjonowały w ramach murów obronnych Oleśnicy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Mrozowicz i Wiszewski podają, że w najprawdopodobniej w latach 30. XIV wieku, za panowania Konrada I, doszło do przebudowy rezydencji książęcej, która przyjęła postać gotyckiego zamku. Przypuszcza się, iż w tym samym czasie doszło do przekształcenia obwałowań miejskich w mury obronne z cegły. Wzmianki z 1380 roku potwierdzają istnienie murowanych fortyfikacji[2]. Mury miały mieć wówczas wysokość 7–8 m z blankami[3]. Ze względu na to, że przez bramę wiódł trakt w kierunku Trzebnicy, to bramę nazywano wówczas trzebnicką[4].
W XVI wieku za panowania Karola I Podiebradowicza brama została rozbudowana[4]. W 1614 roku Karol II Podiebradowicz nakazał odnowienie bramy[3]. Pod koniec wojny trzydziestoletniej szwedzki generał Arvid Wittenberg nakazał zasypanie fosy miejskiej i rozbiórkę części murów. Uszkodzeniu uległo przedbramie[3][4]. Po zakończeniu wojny Sylwiusz Nimrod nakazał w 1652 roku odnowić wieżę[4].
15 marca 1813 roku, przez specjalnie wzniesiony obok Bramy Wrocławskiej łuk triumfalny, do miasta wjechali car Aleksander I i król Fryderyk Wilhelm III[5].
Od XVIII wieku obronne mury oraz bramy traciły na znaczeniu obronnym[4][6]. W drugiej połowie XIX wieku postanowiono wykuć w bramie przejście dla pieszych[7]. W 1866 roku kronprinz Fryderyk III odwiedził Oleśnicę. Miał wówczas zwiedzić bramę i wyraził życzenie, aby nie dokonywano jej rozbiórki. W 1868 roku, w związku z rosnącymi problemami z transportem towarów, rozebrano trzy bramy miejskie, lecz nie Wrocławską[3]. Nie została ona rozebrana, ponieważ podmokłe tereny znajdujące się wokół niej nie nadawały się wówczas do zabudowy i zagospodarowania[4]. W 1885 roku kronprinz Fryderyk III zarządził ponownie, aby Brama Wrocławska pozostała nienaruszona. Zarządził również jej odnowienie[8]. W 1888 roku doszło do kolejnego remontu bramy. Wtedy też prawdopodobnie wmurowano tablicę upamiętniającą wizytę Fryderyka III w Oleśnicy w 1866 roku i jego zakaz rozbiórki budowli[3][4].
W trakcie działań wojennych w 1945 roku brama nie została uszkodzona, ale spłonęły znajdujące się przy niej zabudowania[3][4].
W latach 1956–1959 prowadzono prace renowacyjne wieży bramnej. Dodano wcześniej nieistniejący hełm, przebudowano wnętrze i dobudowano historyzujące schody[4]. W latach 2001–2002 doszło do kolejnej renowacji bramy[6].
Współcześnie w bramie mieści się Galeria Brama Wrocławska[6].
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Brama została zbudowana z cegły gotyckiej na planie prostokąta o wymiarach 8 × 7 m[4][6]. Mur na parterze ma grubość ok. 1,9 m i zmniejsza się ku górnym kondygnacjom. Na parterze znajduje się ostrołukowy przejazd[9]. Do XVI wieku brama była prawdopodobnie dwukondygnacyjna. Nad sklepieniem przejazdu znajdowała się izba dla strażników. W niej miał także znajdować się mechanizm wciągania brony[3]. Za czasów Karola I Podiebradowicza doszło do rozbudowy bramy. Wówczas powstały dwa refugia, wejścia zapewniające obrońcom ewakuację do wieży bramnej. Na jej szczycie zbudowano pomost bojowy z blankami[2][4]. Przed bramą istniało przedbramie[2].
W 1614 roku brama przeszła renowację. Otynkowano ją, dodano dekoracje i płaskorzeźby[4]. W bramie znajduje się jeszcze tablica upamiętniająca tę renowację z łacińską inskrypcją[4]:
| Ni Deus hanc Urbem Patria bonitate tuetur Vana, omnis Vigilum Cura laborque perit. renov. 1614. |
Podczas remontu w latach 1956–1959 przebudowano wnętrze wieży bramnej. Stropy zmieniono na płaskie oraz dodano historyzujące drewniane schody do wieży[4]. Wieżę zwieńczono dachem śląskim[6].
.jpg)
W latach 2001–2002 wymieniono więźbę dachu, zlikwidowano drewniane schody i wybudowano nowe, zabezpieczono mury obronne oraz odtworzono blanki i pomosty bojowe[2][6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Uchwała rady miasta Oleśnicy z dnia 30 października 2007 r., „Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego”, 30 października 2007 [dostęp 2023-02-07].
- ↑ a b c d Mrozowicz i Wiszewski 2006 ↓, s. 35.
- ↑ a b c d e f g Nienałtowski ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Marek Nienałtowski, Brama Wrocławska [online] [dostęp 2022-04-20].
- ↑ Mrozowicz i Wiszewski 2006 ↓, s. 123.
- ↑ a b c d e f Historia Bramy Wrocławskiej, „MOKiS Oleśnica” [dostęp 2022-04-21].
- ↑ Brama Wrocławska w Oleśnicy, „Kraina dobrej Widawy” [dostęp 2022-04-21].
- ↑ Mrozowicz i Wiszewski 2006 ↓, s. 154.
- ↑ OLEŚNICA – MIEJSKIE MURY OBRONNE, „Medieval Heritage” [dostęp 2022-04-21].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wojciech Mrozowicz, Przemysław Wiszewski: Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, 2006. ISBN 978-83-7432-164-8.
- Marek Nienałtowski, Brama Wrocławska i mury obronne, „Urząd Miasta Oleśnica” [dostęp 2022-04-20].