Androny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Makieta domu greckiego z widocznym andronem (z przodu, po lewej, na dole)

Androny – w jęz. polskim: brednie, głupstwa, opowieści wyssane z palca, bzdury. Używane także jako idiom: pleść androny – opowiadać głupstwa. Pochodzenie tego rzeczownika nie jest pewne[1][2].

W starożytnej Grecji andronitis (także ksenon, ksenones lub oikos) było pomieszczeniem dla mężczyzn, bogato udekorowanym i umeblowanym, gdzie spożywano posiłki i przyjmowano gości. Wchodziło się do niego z dziedzińca, lecz położone było zwykle w izolowanej części domu blisko drzwi wychodzących na ulicę[3]. Pomieszczenie to było przeciwieństwem bardzo prostego pomieszczenia dla kobiet – gynaikonitis, gynaikon[4][czy to ważne?].

W polskim piśmiennictwie wyraz androny pojawił się w XVII wieku[1]. Według Karłowicza, znaczenie zaułków, zakrętów, ciasnych korytarzy zostało przeniesione na "prawienie bredni, bajanie"[2].

Z kolei biskup Krasiński w Słowniku synonimów polskich wyraził przypuszczenie, iż androny wzięły początek od nazwiska Andronika, którego dziełko Ad optimates polonos admonitio, wydane w XVI wieku, zaczęto nazywać andronami[5][2].

Słowo androny jest tytułem jednego z tomików wierszy Jana Brzechwy. W wyobraźni poety andron staje się przedmiotem podobnym do koszyka, jest także wykonany z łyka. Jednak w języku polskim słowo to jest używane tylko w liczbie mnogiej androny a nie andron, jak w poetyckim fragmencie:

Pan Marcin plecie androny.
Z czego plecie? Ano z łyka.
Taki andron upleciony
Jest podobny do koszyka ...

Wymieniony w wierszyku Marcin to przyjaciel Brzechwy, ilustrator bajek dla dzieci, Jan Marcin Szancer[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Projekty kulturalne... / Projekty / Ojczysty – dodaj... / Ciekawostki... / Pleść ANDRONY [online], Narodowe Centrum Kultury [dostęp 2024-05-22] (pol.).
  2. a b c za Encyklopedia staropolska – Androny
  3. Andrzej Wypustek: Życie rodzinne starożytnych Greków. Wrocław: Ossolineum, 2007, s. 129.; zob. wyjątek na witrynie wydawnictwa. [dostęp 2009-02-01].
  4. Theon, Progymnasmata 215
  5. Encyklopedia staropolska, Tom I Zygmunt Gloger
  6. Jan Marcin Szancer - pan co rysował androny [online], www.bibliotekawszkole.pl [dostęp 2017-11-21] (pol.).

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]