Amtorg

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Amtorg Trading Corporation
Амторг
b. Products Exchange Corporation
b. Arcos-America Inc.
Ilustracja
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Nowy Jork

Siedziba

Nowy Jork

Adres

750, Third Ave.

Data założenia

[1919], 1924

Data likwidacji

1998

Forma prawna

spółka akcyjna zgodnie z prawem handlowym stanu Nowy Jork

Zatrudnienie

489 (1930)[1]

Dane finansowe
Kapitał zakładowy

3 mln dolarów

Położenie na mapie Manhattanu
Mapa konturowa Manhattanu, w centrum znajduje się punkt z opisem „Amtorg Trading Corporation”
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Amtorg Trading Corporation”
Położenie na mapie stanu Nowy Jork
Mapa konturowa stanu Nowy Jork, blisko dolnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Amtorg Trading Corporation”
Położenie na mapie Nowego Jorku
Mapa konturowa Nowego Jorku, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Amtorg Trading Corporation”
Ziemia40°45′14,15″N 73°58′21,36″W/40,753930 -73,972600
Wejście do b. siedziby przedsiębiorstwa Amtorg przy Fifth Avenue w Nowym Jorku (1929-1941)
Hellman Building w którym mieściło się przedstawicielstwo Amtorg’a w Los Angeles
Amtorg utrzymywał również biuro w nowojorskim WTC
b. siedziba przedstawicielstwa przedsiębiorstwa Amtorg w Moskwie w b. Domu Towarowym A.S. Homjakowa przy ul. Pietrowka
Whitehall Building, b. siedziba przedsiębiorstwa Centrosojuz-America Inc. w Nowym Jorku
90 West Street, b. siedziba przedsiębiorstwa Selskosojuz Inc. w Nowym Jorku

Amtorg Trading Corporation (Амторг) – działająca na rynku amerykańskim od 1924 radziecka spółka handlowa z siedzibą w Nowym Jorku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Została powołana w wyniku zawartego porozumienia Lenina z Armandem Hammerem[2] 27 maja 1924 w stanie Nowy Jork przez połączenie dwóch przedsiębiorstw – utworzonego w 1919 Products Exchange Corporation oraz utworzonego w 1923 Arcos-America Inc. Formalnie właścicielem spółki ze strony radzieckiej był Ludowy Komisariat Handlu Zagranicznego (Народный комиссариат внешней торговли СССР)[3]. Alternatywnie rozważano też nadanie innych nazw podmiotowi – Towarzystwa Handlowego Związku Republik Radzieckich TOSSOR (Торговое общество Союза Советских Республик) lub Radziecko-Amerykańskiego Towarzystwa Handlu SATOR (Советско-Американское торговое общество). Amtorg pełnił funkcję pośrednika, brokera w operacjach eksportowo-importowych radzieckich central handlu zagranicznego i bezpośrednio wielu innych podmiotów gospodarczych z partnerami amerykańskimi. Nigdy nie zawierał umów we własnym imieniu.

Przedsiębiorstwo było założone jako spółka akcyjna zgodnie z prawem handlowym stanu Nowy Jork z udziałem kapitału radzieckiego w kwocie 1 mln dolarów, podniesionego później do wysokości 3 mln. Głównymi posiadaczami akcji były – Bank Handlu Zagranicznego ZSRR Wniesztorgbank (Внешторгбанк) i Centralny Związek Spółdzielni Konsumenckich Centrosojuz (Центросоюз). Poza organizowaniem handlu zagranicznego, Amtorg służył za przykrycie dla agentów Razwiedupru/GRU, OGPU i Kominternu. Działalność Amtorgu była szczególnie ważna w latach poprzedzających uznanie ZSRR przez USA, gdy w 1933 w trakcie prezydentury Franklina Roosevelta otwarto w Waszyngtonie radzieckie poselstwo. De facto Amtorg do tego czasu pełnił funkcję półoficjalnego przedstawicielstwa ZSRR.

Amtorg w 1924 składał się z 6 oddziałów: administracyjnego, eksportu, importu, rolnego, finansowego i ekonomicznego. Organizacja zatrudniała do 500 pracowników, w większości Żydów, z których część nie znała języka rosyjskiego[4].

W latach 30., w latach Wielkiego Kryzysu, Amtorg prowadził usługi pośrednictwa w zatrudnieniu pracowników amerykańskich na terenie ZSRR. „Tylko w ciągu ośmiu miesięcy 1931 r. Amtorg przyjął 100 tys. podań od zdesperowanych Amerykanów.”[5].

Choć w okresie II wojny światowej Amtorg był aktywny w realizacji programu lend-lease, w latach 1942–1945 głównym organem koordynacji i nadzoru w tym zakresie ze strony radzieckiej była Radziecka Komisja Zamówień Rządowych w Stanach Zjednoczonych (Советская Правительственная Закупочная Комиссия, Soviet Government Purchasing Commission) z siedzibą w Waszyngtonie. Członkami Komisji byli też prezesi Amtorgu. Nowojorski oddział Komisji mieścił się w siedzibie Amtorgu.

Dwukrotnie siedziba Amtorgu była celem ataków bombowych, w 1971 i ponownie w 1976, przez terrorystów określających się jako „Jewish Armed Resistance” (Żydowski Opór Zbrojny).

Przedsiębiorstwo jest nieaktywne przez ogłoszenie odwołania zarządu z 24 czerwca 1998.

W Europie podobne radzieckie spółki handlowe to m.in. Arcos Ltd. z siedzibą w Londynie, Russgertorg w Berlinie i Sowpoltorg w Moskwie i Warszawie.

Jużamtorg[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec 1927 spółka założyła swój południowoamerykański oddział, formalnie spółkę-córkę – Towarzystwo Handlu i Eksportu Jużamtorg S.A. (Compañía de Comercio y Exportación, Южaмторг) z siedzibą w Buenos Aires w Avenida de Mayo 650, o kapitale 1.500.000 peso argentyńskich wraz z przedstawicielstwami w Montevideo, Asunción, Rio Grande i w Valparaíso[6]. W 1931 policja argentyńska dokonała przeszukania pomieszczeń oddziału, który w 1932 przeniósł swoją działalność do Montevideo[7]. Prezesem spółki był Borys Krajewski (1888-1938)[8].

Media[edytuj | edytuj kod]

Arcos wraz z Amerykańsko-Rosyjską Izbą Handlową (American-Russian Chamber of Commerce, Американо-Российская Торгово-Промышленная Палатa) wydawało/wydało cały szereg publikacji:

  • mies. „Economic Review of the Soviet Union”, w jęz. ang.
  • mies. „American Engineering and Industry”, w jęz. ros.
  • „Catalog of American Industry and Trade”
  • „Economic Handbook of the Soviet Union”, 1931, przekształcony następnie w „The Handbook of the Soviet Union”, oficjalnie firmowany przez Amerykańsko-Rosyjską Izbę Handlową.

Przewodniczący/Prezesi[edytuj | edytuj kod]

  • 1924-1925 – Isaj Churgin (Исай Яковлевич Хургин, Isaiah J. Hoorgin)
  • 1925 – Efraim Sklanski (Эфраим Маркович Скля́нский, Ephraim Sklyansky)
  • 1925-1928 – Aleksiej Prigarin (Алексей Васильевич Пригарин)
  • 1928-1930 – Saul Bron (Брон Саул Григорьевич)
  • 1930-1934 – Piotr Bogdanow (Петр Алексеевич Богданов, Pyotr Bogdanov)
  • 1934-1936 – Iwan Bojew (Иван Васильевич Боев, Ivan Vasilyevich Boev)
  • 1936-1938 – Dawid Rozow (Давид Григорьевич Розов, David Rozov)
  • 1939-1944 – prof. Konstantin Łukaszew (Константи́н Игна́тьевич Лукашёв, Konstantin Lukashev)
  • 1944-1948 – Michaił Maksimowicz Gusew (Михаил Максимович Гусев, M. Gusev)
  • 1948-1949 – Aleksiej Zacharow (Алексей Захаров)
  • 1949-1952 – stanowisko nieobsadzone
  • 1958-1959 – Nikołaj Smielakow (Николай Николаевич Смеляков, Nikolai Smielakov)
  • 1963-1967 - Sergej Malow (Сергей Сергеевич Малов)
  • 1967-1972 – Włas Niczkow (Влас Никифорович Ничков, Vlas N. Nichkov)
  • 1973-1975 – Władimir Bessmertny (Владимир Бессмертный, Vladimir Bessmertny)[9]
  • 1979-1981 – Jurij A. Kislenko (Юрий A. Kисленко, Yuri Kislenko)[10][11]
  • 1983-1985 – Jurij Szczerbina (Юрий Щербина, Yuriy Shcherbina)
  • 1985-1993 – Jurij Maszkin (Ю. М. Машкин)

Siedziba[edytuj | edytuj kod]

Amtorg miał siedzibę w Nowym Jorku na Broadwayu 165 (do 1929), przy Fifth Ave 261 (1929-1941), Madison Ave 210 (1943), Lexington Ave 355 (1962-1976), zaś przed zawieszeniem działalności mieścił się w kompleksie biurowców z 1958 przy Third Ave. 750 (1980-1985). Amtorg utrzymywał też biura w nowojorskim Centrum Światowego Handlu (1975)[12]. W 1940 spółka posiadała szereg przedstawicielstw, m.in. w Detroit, Los Angeles (w Hellman Bldg. na rogu ulic Czwartej i Spring), San Francisco (w Newhall Bldg. przy California St 261), Pittsburghu, Camden[13]. Do 1932 również w Chicago. Inne źródła wymieniają też Seattle.

W Moskwie funkcjonowało generalne przedstawicielstwo Amtorga – Sovamtorg (Совамторг), początkowo (1927) w Domu Towarowym A.S. Homjakowa (Торговый дом А. С. Хомякова) przy ul. Pietrowka (ул. Петровка) 3/6, później przy pl. Radzieckim 1 (Советская площадь, Sowietskaja Pł.), obecnie pl. Twerski (Тверская площадь), które też miało oddziały w Leningradzie, Charkowie i Tyflisie[14].

Pozostałe spółki radzieckie w Stanach Zjednoczonych[edytuj | edytuj kod]

W okresie międzywojennym działało w Stanach też szereg innych przedsiębiorstw:

  • All-Russian Textile Syndicate (Всесоюзный Текстильный Синдикат – Текстильсиндикат), Nowy Jork, 39 Broadway, reprezentujący radziecki Wszechzwiązkowy Syndykat Tekstylny (Soviet All-Union Textile Syndicate), importujący amerykańską bawełnę (utw. 1923),
  • Centrosojuz-America Inc. (Центросоюз), Nowy Jork, 136 Liberty St. (1925)[15]), 17 Battery Place, Whitehall Building, reprezentujący radziecki Związek Spółdzielni Konsumenckich (Union of Consumers’ Cooperatives of the U.S.S.R.),
  • Selskosojuz Inc. (Сельскосоюз), Nowy Jork, 90 West St., reprezentujący radziecki Związek Spółdzielni Rolniczych,
  • Am-Derutra Transport Corporation (Ам-Дерутра), Nowy Jork, 261 Fifth Avenue (1932-)[16], reprezentująca radzieckich armatorów,
  • Intourist Inc. (Интурист), Nowy Jork, 545 Fifth Ave. (1930-),
  • Amkino Corporation (Амкино), Nowy Jork, 723 Seventh Ave. (1926-1940),[17]
  • Soviet Photo Agency, Nowy Jork, 723 Seventh Ave. (1932-),
  • Moscow Narodny Bank – Mosnarbank (Московский народный банк), Nowy Jork, 309 Broadway (1916–1920, 1926–1934/35),
  • Torgsin (Торгсин), Nowy Jork, 261 Fifth Ave. (1932[16]-1935), oddział wszechzwiązkowej firmy handlu z obcokrajowcami, odpowiednik polskiego Pewexu,
  • Bookniga Inc. (Букнига), Nowy Jork, 255 Fifth Ave. (1938-1940)[18],
  • Soviet American Securities Corp., Nowy Jork, 30 Broad St. (1933[19]-1935[20]).

American-Russian Chamber of Commerce[edytuj | edytuj kod]

W 1916 powstała Amerykańsko-Rosyjska Izba Handlowa (American-Russian Chamber of Commerce, Американо-Русская торговая палата) z siedzibą przy Broadway 60[21], następnie działając pod adresem Amtorgu. Od 1927 utrzymywała też przedstawicielstwo w Moskwie.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Амторг. Американские танки для РККА.
  2. ↑ Który był inicjatorem utworzenia przedsiębiorstwa, jak i ówczesnej współpracy gospodarczej pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i ZSRR; niejednokrotnie można znaleźć w literaturze takie wielce mówiące określenia jak np. Hammer’s Amtorg (Amtorg Hammera).
  3. ↑ Ówczesna nazwa resortu (ministerstwa) handlu zagranicznego w ZSRR.
  4. ↑ А.Б. Широкорад: Соединенные Штаты Америки противостояние и сдерживание, [w:] http://www.universalinternetlibrary.ru/book/68462/chitat_knigu.shtml#c_33.
  5. ↑ Polityka z 31 sierpnia 2016, s. 54–56.
  6. ↑ American-Soviet Trade.
  7. ↑ Aldo Cesar Vacs: Discreet Partners: Argentina and the USSR Since 1917, University of Pittsburgh Press Pittsburgh 1984, [1].
  8. ↑ Aleksandr Iwanowicz Sizonienko: Por caminos intransitados: los primeros diplomáticos y científicos soviéticos en América Latina, Siglo Mexico 1991, 164 s., ISBN 968-23-1775-4, ISBN 978-968-23-1775-0.
  9. ↑ Vladimir Bessmertny: Amtorg is 50 years old, Soviet Life.
  10. ↑ Journal of the US-USSR Trade and Economic Council, Tom 5, Wydania 3-6, 1979.
  11. ↑ Journal of Commerce 1981.
  12. ↑ Soviet Trading Firm Takes Space In N.Y/s World Trade Center, Global Marine News, [w:] [2].
  13. ↑ Rachel Verdon: Murder By Madness 9/11: The Government & the Goon Squad, 2007, s. 16 [3].
  14. ↑ Гайдук Илья: Советско-американские отношения в первой половине 20-х годов и создание „Амторга”, Русский вопрос nr 2/2002, [w:] [4].
  15. ↑ Russian Review z 1 kwietnia 1925
  16. ↑ a b Home Page - ASC [online], ucalgary.ca [dostęp 2024-04-22] (ang.).
  17. ↑ Россия и США: Экономические отношения. 1933-1941, Наука Moskwa 2001, s. 124
  18. ↑ Congressional Record: Proceedings and Debates of the ... Congress, Tom 86, Część 17, United States. Congress, U.S. Government Printing Office, 1941
  19. ↑ By the People mss1288000715-6 (The Blackwells: An Extraordinary Family: Alice Stone Blackwell: Subject File) [online], loc.gov [dostęp 2024-04-22] (ang.).
  20. ↑ Handbook of the Soviet Union American Russian Chamber of Commerce 1935
  21. ↑ Commerce Reports, March 22 1916.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • James Farol Metcalf: Electric History, [w:] [5]
  • Амторг (аmtorg Тrading Сorporation), [w:] „Дипломатический словарь” (Słownik dyplomatyczny), Т.1. – М., Nauka Moskwa 1985, s. 7, [w:] [6]
  • Antony C. Sutton: Western Technology and Soviet Economic Development 1917 to 1930, Hoover Institution on War, Revolution and Peace, Stanford University, Stanford 1968, 379 s., [w:] [7]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Amtorg&oldid=73574026”