Źródło Kastalskie
38°28′59″N 22°30′20″E/38,483056 22,505556
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowości | |
Położenie na mapie Grecji  | |
| 38°28′59″N 22°30′20″E/38,483056 22,505556
| |
Źródło Kastalskie[1] Kastalia[2] – święte źródło w Delfach poświęcone nimfie Kastalii, pełniące istotną rolę rytualną w obrzędach kultu Apollina i w funkcjonowaniu wyroczni delfickiej.
Topografia[edytuj | edytuj kod]
Źródło Kastalskie wypływa w Delfach spod skał zwanych Fedriadami[2], jego wody tworzą strumień Arkudorema spływający do doliny Pleistosu[3]. Część wód skierowana była do fontanny zbudowanej pomiędzy temenosem sanktuarium Apollina a starożytnym gimnazjonem[3].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza fontanna (archaiczna)[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza fontanna powstała ok. 600–590 p.n.e. w pobliżu drogi prowadzącej do wyroczni[3]. Dotychczas zachował się prostokątny kamienny zbiornik (8,20 × 6,64 m) z systemem rur i rynien[3], wykonany z marmuru paryjskiego[4]. Fasada fontanny była pokryta stiukiem i barwnie pomalowana[4].
Wodę dostarczano wykutym w skale podziemnym kanałem zbudowanym ok. 460 roku p.n.e., a odkrytym w 1977 roku[4]. Zbierana była w cysternie (6,5 × 1,5 m), z której spływała czterema rynnami w kształcie lwich głów[4]. Przed zbiornikiem znajdował się wybrukowany taras, na który prowadziły stopnie[3] i gdzie umieszczono kamienne ławy[4].
Pozostałości fontanny odkrył w 1960 roku A. Orlandos[3][a]. Obiekt poddano pracom konserwatorskim i częściowo odrestaurowano w 1969 i 1977 roku[4].
Druga fontanna[edytuj | edytuj kod]
Kolejna historycznie fontanna, datowana na I wiek p.n.e., zlokalizowana była na stoku bliżej samego źródła[3]. Zbudowano ją w wykutym w skale zagłębieniu (11 × 12 m) o głębokości pół metra, otoczoną niszami, gdzie wystawiano dary wotywne dla wodnej nimfy Kastalii[3]. W późniejszym okresie największą z nisz zaadaptowano na kaplicę Św. Jana Chrzciciela[3].
Pod niszami znajdował się wykuty w skale, zakryty zbiornik (10 × 0,5 m), do którego woda doprowadzana była rurą[3]. Z przodu zbiornika umieszczono siedem rynien z brązu, a pomiędzy nimi siedem kamiennych półkolumn[3]. Rynny były najprawdopodobniej zdobione głowami lwów lub gorgon[5]. Ściany zbiornika wyłożono płytami z marmuru [5]. Przed fontanną znajdował się taras z kamiennymi ławami, na który prowadziły schody[3].
Pozostałości fontanny odkryli w 1878 roku S. Dragatsis i E. Kastorchis[3].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Sakralne źródło poświęcone było Apollowi i muzom[2]. Spełniało ważną rolę w kulcie i funkcjonowaniu wyroczni delfickiej[3]. Pytia, kapłani świątyni oraz wszyscy przybywający dla wysłuchania przepowiedni dokonywali tam ablucji w obrzędzie rytualnego oczyszczenia przed udaniem się do wyroczni[3].
W starożytności o źródle wzmiankowali m.in. Strabon, Pliniusz Starszy i Pauzaniasz[6]. W poezji klasycznej Kastalia występowała zwykle jako antyczne święte źródło w Delfach, natomiast w późniejszych czasach łączono je z twórczymi muzami i ukazywano jako źródło duchowo-intelektualnego natchnienia[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ph. M. Petsas (2019) podaje, że fontannę odkryto przypadkowo w 1959 roku podczas poszerzania drogi (zob. Petsas 2019 ↓, s. 30)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kastalia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-06-26].
- Parke, Herbert W.. Castalia. „Bulletin de Correspondance Hellénique Année”. 102 (1), s. 199–219, 1978. École française d'Athènes. DOI: 10.3406/bch. ISSN 2241-0104. [dostęp 2022-06-26]. (ang.).
- Petsas, Photios M.: Delphi: Monuments and Museum. Athens: Krene Editions, 2019. (ang.).
- Raptopoulos, S.: The Castalian fountain. [w:] odysseus.culture.gr [on-line]. [dostęp 2022-06-26]. (ang.).
- Zych Maciej (oprac.): Zmiany polskich nazw zawartych w „Urzędowym wykazie polskich nazw geograficznych świata”. Stan na 8 listopada 2023 roku. [dostęp 2023-12-25]. (pol.).