Święty Franciszek otrzymujący stygmaty (obraz El Greca z 1580)
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1580 |
| Medium | |
| Wymiary |
108 × 83 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Święty Franciszek otrzymujący stygmaty (typ II Pidal) – obraz olejny przypisywany hiszpańskiemu malarzowi pochodzenia greckiego Dominikosowi Theotokopulosowi, znanemu jako El Greco, przedstawiający św. Franciszka z Asyżu i znajdujący się w Meadows Museum w Dallas[1]. Obraz jest sygnowany greckimi literami poniżej czaszki: doménikos theotokópolis e’poíei. Według Harolda Wetheya jest to jedyny oryginalny obraz przedstawiający ten typ franciszkańskich obrazów[2].
Opis obrazu[edytuj | edytuj kod]
Święty jest przedstawiony w momencie otrzymania stygmatów. Franciszek jest ukazany od kolan, pochylony do przodu, zwrócony trzy czwarte w kierunku jasnego, bijącego z lewej strony światła, wpatrzony w niebo, ma łzy w oczach[3]. Jego postać jest nienaturalnie wydłużona, rozłożone ręce skierowane są ku promieniom świetlnym. Szatę świętego stanowi habit zakonny z szerokimi pofałdowanymi rękawami i kołnierzem z kapturem, przepasany podwójnym sznurem z węzłem[4]. Modelunek jest miękki, choć w sposobie ujęcia postaci można dostrzec uproszczenia i geometryzację nawiązującą jeszcze do wcześniejszego obrazu Męczeństwo świętego Maurycego[3]. W tle widoczny jest zarys góry La Verna. Pod prawą ręką Franciszka znajduje się czaszka[4].
Do obrazu, podobnie jak i do wszystkich innych z serii franciszkańskiej pozował El Grecowi ten sam mężczyzna o ostrych rysach. Pierwszy raz model pojawił się na obrazie z kolekcji Arnualda Dorii z Paryża w 1577 roku lub według Gudiola już w 1570[5]. Obraz jest różnie datowany: Manuel Cossio datuje go na lata 1584–1594, August Mayer na lata 1579–1582, José Camón Aznar datuje na rok 1580, a Halldor Soehner podaje lata 1578–1580.
Proweniencja[edytuj | edytuj kod]
W XIX wieku obraz znajdował się w kolekcji Dalborgo de Primo w Madrycie, następnie w kolekcji markiza Pedra Pidala w Madrycie, od której ten typ przedstawień św. Franciszka wziął swoją nazwę[2].
Inne wersje obrazu[edytuj | edytuj kod]
José Gudiol[6][7] oraz José Camón Aznar[8] w swoich pracach nad twórczością El Greca przeanalizowali ponad 130 różnych przedstawień św. Franciszka. Z nich wydzielili prace oryginalne pędzla El Greca od tych powstałych w jego pracowni lub na przełomie całego XVII wieku, lub później.
Gudiol w swojej monografii z 1983 roku wymienia jeszcze dwie inne wersje św. Franciszka autorstwa El Greco[9]:
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – ok. (1579–1586), 57 × 44 cm, Muzeum Sztuk Pięknych w Bilbao
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – ok. (1579–1586), 43 × 34 cm, dawniej Milicua Collection, Barcelona (obecne miejsce przechowywania nieznane)
Harold Wethey wszystkie inne kopie przedstawienia Franciszka, z wyjątkiem tej z pierwotnej kolekcji Pidala, kwalifikuje jako prace powstałe w pracowni El Greca lub kopie (włącznie z tą z Bilbao). W swojej dwutomowej monografii wyróżnia dziewięć wersji obrazu[10]:
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – 1585–1590, 101 × 76 cm, Eskurial (kaplica)
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – pocz. XVII, 104 × 80 cm, kol. prywatna, Sztokholm
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – pocz. XVII, 122 × 104 cm, nieznana lokalizacja
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – pocz. XVII, 114 × 105 cm, National Gallery of Art w Dublinie
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – II poł. XVII, 141 × 110 cm, Museo Municipal de San Telmo
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – pocz. XVII, 109 × 81 cm, Institite of Arts w Detroit
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – pocz. XVII, 96 × 84 cm, Rijksmuseum
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – pocz. XVII, 95 × 73 cm, kol. prywatna
Pozostałe wersje:
- Święty Franciszek otrzymujący stygmaty – 1578, 102 × 75 cm, Muzeum Diecezjalne w Siedlcach
Obraz z Siedlec nie występuje w obcojęzycznych katalogach i monografiach poświęconych twórczości El Greco.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Past Exhibitions – The Abelló Collection: A Modern Taste for European Masters. Meadows Museum. [dostęp 2019-03-10]. (ang.).
- ↑ a b Wethey 1962 ↓, s. 118.
- ↑ a b Gudiol 1983 ↓, s. 108.
- ↑ a b Mirończuk 2014 ↓, s. 159.
- ↑ Kowalska 2018 ↓, s. 67.
- ↑ José Gudiol, Iconography and Chronology in El Greco's Paintings of St. Francis, „The Art Bulletin”, 44 (3), 1962, s. 195–203, DOI: 10.2307/3048016, JSTOR: 3048016 [dostęp 2023-12-05] (ang.).
- ↑ José Gudiol, Domenikos Theotokopoulos, El Greco, 1541-1614, New York: Viking Press, 1973, s. 142–152, ISBN 978-0-670-29083-3 (ang.).
- ↑ J. Camón Aznar, Dominico Greco, Madrid 1950, t. I, s. 525–565; t. II, s. 1383–1388.
- ↑ Gudiol 1983 ↓, s. 344.
- ↑ Wethey 1962 ↓, s. 219–220.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Robert Mirończuk, Arcydzieło El Greca Ekstaza św. Franciszka, „Teologiczne Studia Siedleckie”, 11, 2014, s. 153–168 [dostęp 2023-12-05].
- Harold Wethey, El Greco and his school, Nowy Jork: Princenton University Press, 1962.
- José Gudiol, The complete painting of El Greco, Nowy Jork: Greenwich House, 1983, ISBN 0-517-404990.
- Katarzyna Kowalska, Polski El Greco, Warszawa: Iskry, 2018, ISBN 978-83-244-1010-1.