Parapalaeomastax

Parapalaeomastax
Dvořák et al., 2019
Okres istnienia: pensylwan PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 323.2/298.9 323.2/298.9
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Infragromada	nowoskrzydłe
Nadrząd	Polyneoptera
(bez rangi)	Archaeorthoptera
Rząd	Panorthoptera
Rodzaj	Parapalaeomastax
Typ nomenklatoryczny
Parapalaeomastax dariuszi Dvořák et al., 2019

Parapalaeomastax – wymarły rodzaj owadów z rzędu Panorthoptera. obejmujący tylko jeden znany gatunek: Parapalaeomastax dariuszi. Żył w karbonie.

Taksonomia i odkrycie

Rodzaj i gatunek typowy opisane zostały w 2019 roku przez Tomáša Dvořáka, Martinę Pecharovą, Wiesława Krzemińskiego i Jakuba Prokopa na łamach Acta Palaeontologica Polonica. Nazwa rodzajowa to połączenie greckiego przedrostka παρά (para-), oznaczającego tu „podobny do” z nazwą rodzaju Palaeomastax. Z kolei epitet gatunkowy nadano na cześć Dariusza Wojciechowskiego, który zebrał materiał typowy.

Opisu dokonano na podstawie pojedynczej skamieniałości, odnalezionej w kopalni Sosnowiec-Klimontów, na terenie polskiego Górnego Śląska. Znajdowała się ona w oddziale węglonośnych mułowców, w pokładach załężańskich. Pochodzi z westfalu A w karbonie późnym. Holotyp zdeponowany został w krakowskim Muzeum Przyrodniczym Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. Z tej samej lokalizacji znane są inne górnokarbońskie owady: Owadpteron z tego samego rzędu (opisany w tej samej publikacji) oraz przedstawiciele Paoliida: Darekia, Silesiapteron i Zdenekia.

Owad ten wykazuje podobieństwa w użyłkowaniu ze wspominanym rodzajem Palaeomastax, a w mniejszym stopniu także z rodzajami Coselia, Omaliella, Paralongzhua i Omalia.

Budowa

Jedyna skamieniałość obejmuje część przedniego skrzydła o długości 34,4 mm i szerokości 14 mm. Całkowitą długość tego skrzydła oszacowano na 55 mm. Brakuje w nim części wierzchołkowej, pole kubitalne jest w części uszkodzone. Skrzydło to cechowało się szerokim polem kostalnym z licznymi, ukośnie rozmieszczonymi, cienkimi żyłkami poprzecznymi. Żyłka subkostalna tylna kończyła się na żyłce kostalnej w odsiebnej trzeciej części skrzydła. Niemal prosta żyłka radialna rozdwajała się na przednią i tylną, z których ta pierwsza była przypuszczalnie nierozwidlona, a ta druga kończyła się dając przynajmniej trzy odgałęzienia. Wspólny pień żyłki medialnej i przedniej żyłki kubitalnej był długi; ich rozejście zachodziło jednak daleko przed środkiem skrzydła. Żyłka medialna za środkiem skrzydła rozdwajała się na przednią i tylną, które na długim odcinku miały przebieg równoległy do siebie i których odsiebne rozdwojenia miały miejsce w pobliżu tylnej krawędzi skrzydła. Wolny odcinek żyłki medialnej (między oddzieleniem się od pnia CuA+M a rozwidleniem na MA i MP) miał długość nie większą niż czterokrotność szerokości pola kostalnego. Między tylną żyłką radialną a przednią żyłką medialną obecny był krótki łącznik. Wyróżnialne były dwie tylne żyłki kubitalne: CuPa i CuPb (rozwidlenie tylnej żyłki kubitalnej u Archaeorhoptera następuje u nasady skrzydła), z których ta pierwsza wcześnie łączyła się z przednią żyłką kubitalną, dając żyłkę CuA+CuPa – ta z kolei rozdzielała się na przynajmniej cztery odnogi pierwszorzędowe. Występowały co najmniej dwie żyłki analne.