Żaba lamparcia
| Lithobates pipiens[1] | |||||
| (Schreber, 1782) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
żaba lamparcia | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||||
 | |||||
Żaba lamparcia, żaba leopardowa (Lithobates pipiens) – gatunek płaza bezogonowego z rodziny żabowatych (Ranidae) występujący w Kanadzie i USA.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Żaba lamparcia to zielona bądź brązowa żaba o długości ciała od około 5 do 11 cm. Na plecach występują ciemne, okrągłe plamki z bladymi brzegami. Jej spodnia część jest biała lub kremowa. U młodych osobników liczba plamek może być zmniejszona lub mogą nie występować w ogóle. U tego gatunku dobrze widoczna jest para grzbietowo-bocznych fałdów, które mają swój początek w rogu oka i biegną równolegle przez grzbiet. Te skręcone fałdy są często jaśniejszego koloru niż reszta ciała, a czasami nawet różowawe. Na górnej szczęce występuje biały pasek. Lithobates pipiens ma tęczówkę koloru złotego.
Kijanki są koloru ciemnobrązowego lub oliwnego, często ze złotymi plamkami. Ich spodnia część jest kremowo-biaława. Wystarczające naświetlanie powoduje, że można zobaczyć wypełniające je wnętrzności[4].
Gatunek charakterystycznie rechocze. Rechot przeplatany jest chrząkaniem i chichotem. Trwa od 1 do 5 sekund[4].
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Okres rozmnażania żaba lamparciej trwa od połowy marca do początku czerwca[5].
Skrzek jest najczęściej kulistego kształtu, a jego średnica wynosi 5–12 cm. Jest on zazwyczaj związany z roślinnością występującą w spokojnej wodzie jezior, stawów, kanałów i strumieni, na ogół w strefach dobrze naświetlonych przez promienie słoneczne, tuż pod powierzchnią wody. Skrzek może zawierać około 6500 jaj[4].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten bytuje na terenach od Wielkiego Jeziora Niewolniczego i Zatoki Hudsona w Kanadzie na południe do Kentucky i Nowego Meksyku w USA[5][6]. Znany jest również z Panamy, gdzie występuje endemicznie w Kordylierze Środkowej i na nizinach zachodniego Pacyfiku, ale przypuszcza się, że populacja ta może stanowić odrębny gatunek[3].
Żabę lamparcią można spotkać z dala od wody w wilgotnych łąkach. Spłoszona na lądzie, wykonuje zygzakowaty skok do wody. Osobniki najłatwiej zauważyć w nocy, dzięki ich „świecącym” oczom[5].
Żaba lamparcia występuje w rozmaitych siedliskach: łąkach i lasach. Gatunek ten jest najbardziej dostosowany do niskich temperatur ze wszystkich żab należących do rodziny Ranidae. Można go spotkać na wysokości do około 3300 m n.p.m.[4]
Występuje również na terenach rolniczych i w obszarach rozwiniętych, takich jak pola golfowe[7]. Preferuje siedliska, na obszarze których znajdują się wody stojące lub wolno płynące[4].
Główne zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Stopień zagrożenia gatunku różni się znacznie w zależności od zasięgu jego występowania. Zagrożenia obejmują przede wszystkim: niszczenie siedlisk, nadmierną eksploatację przemysłową, a w niektórych obszarach nadmierną konkurencję i drapieżnictwo wprowadzonych innych gatunków.
Jednym z najbardziej szkodliwym zanieczyszczeniem jest atrazyna. Herbicyd, najczęściej stosowany środek chwastobójczy w Stanach Zjednoczonych, jeden z najbardziej powszechnie używanych na całym świecie. Sezon rozrodczy L. pipiens pokrywa się z okresem szczytu skażenia atrazyną zbiorników wodnych[7]. W badaniach laboratoryjnych badających działanie wody, w której znajdowała się atrazyna, u L. pipiens stwierdzono, że u 10–92% narażonych samców występują zaburzenia w funkcjonowaniu gonad, takie jak opóźniony rozwój i zjawisko hermafrodytyzmu. Uważa się, że atrazyna indukuje produkcję enzymu, który przekształca androgeny do estrogenów[7].
Na spadek populacji L. pipiens mają wpływ także choroby zakaźne, których występowanie zaostrzone jest przez zmiany czynników środowiska takich jak zakwaszenie wód[8]. Jest ono problemem, ponieważ podczas sezonu rozrodczego żaby spędzają większość czasu w jeziorach i stawach, a wtedy poziom kwasowości wód w Stanach Zjednoczonych jest na najwyższym poziomie. Problemem jest także okres hibernacji, podczas którego układ odpornościowy żaby leopardowej jest osłabiony. Badania laboratoryjne prowadzone przez Brodkina i współpracowników wykazały korelacje między prawidłowym działaniem układu odpornościowego żaby, a stopniem zakwaszenia oraz zimnem. U L. pipiens poddanym działaniom kwasów oraz zimna występował wyższy poziom kolonizacji bakteryjnej śledziony, a co za tym idzie wyższy poziom śmiertelności. Naukowcy stwierdzili, że kwasowe warunki (pH 5,5 i poniżej) przyczyniają się do: uszkodzenia nabłonka jelit oraz zmniejszenia liczby i żywotności białych krwinek[8].
U wielu gatunków żab, zamieszkujących nawet środowiska najmniej poddane działalności człowieka występuje deformacja kończyn. L. pipiens jest jednym z gatunków, u którego najczęściej występuje nieprawidłowa budowa kończyn. Pojawiło się wiele hipotez, które usiłowały wyjaśnić to zjawisko.
Jedna z hipotez sugeruje, że zwiększona ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe może być przyczyną deformacji kończyn, ponieważ może ono powodować uszkodzenie w DNA komórkowym[9].
Inna koncepcja sugeruje, że stresy środowiskowe zwiększyły wrażliwość płazów na pasożyty, takie jak przywry[10]. W badaniach laboratoryjnych interakcja pomiędzy kijankami L. pipiens i larwami z gatunku przywry Ribeiroia ondatrae wykazała, że u zakażonej przez R. ondatrae kijanki dochodziło do wielu różnych wad rozwojowych. W zależności od etapu rozwoju, w którym kijanki zostały zakażone i intensywności zakażenia u rozwijającej się L. pipiens mogą wystąpić dodatkowe kończyn lub liczba paliczków; kończyna może być mniejsza niż normalna; kości mogą być zniekształcone. Moment zakażenia wydaje się mieć zasadnicze znaczenie, ponieważ L. pipiens wykazuje różne poziomy genu luki podczas rozwoju. Oprócz śmiertelności z powodu wad kończyn, zainfekowane kijanki giną również w wyniku samych infekcji. Nie wiadomo jeszcze, jakie czynniki środowiskowe przyczyniają się do infekcji, wpływają na długość okresów rozwoju larw płazów i podatności kijanki na zakażenie[10].
Istnieje także możliwość, że liczebność gatunku L. pipiens spada ze względu na infekcje grzybicze[11].
James P. Gibbs poinformował, że pod koniec 1980 roku 48 stanów straciło 53% terenów podmokłych, które istniały jeszcze w 1780. Ma to niekorzystny wpływ na gatunki wodne, do których zaliczany jest L. pipiens[12].
Badania naukowe[edytuj | edytuj kod]
Medycyna[edytuj | edytuj kod]
Żaba lamparcia produkuje specyficzne rybonukleazy w swoich oocytach. Enzymy te mogą być potencjalnymi lekami przeciwnowotworowymi. Jedna cząsteczka substancji, nazywana ranpirnase (onconase) jest wykorzystywana w badaniach klinicznych do leczenia międzybłoniaka opłucnej i nowotworów płuc. Inna substancja, amfinaza, została niedawno opisana jako potencjalny lek w walce z nowotworami mózgu[13].
Neurobiologia[edytuj | edytuj kod]
Żaba lamparcia jest głównym gatunkiem, dzięki któremu dokonano wielu odkryć na temat podstawowych właściwości neuronów. Połączenie nerwowo-mięśniowe nerwu kulszowego mięśnia sartoriusa tej żaby stanowi źródło wstępnych danych dotyczących układu nerwowego[14].
Hodowla[edytuj | edytuj kod]
Do hodowli żaby lamparciej w domowych warunkach niezbędny jest zbiornik o pojemności co najmniej 40 litrów. Tępy kawałek drewna można umieścić częściowo w wodzie i na lądzie, aby zapewnić łatwiejsze przejście z wody do lądu. Podłoże powinno być kombinacją torfu i mchu, pokryte korą orchidei i mchu szańcowego. Głębokość wody powinna wynosić co najmniej 5–8 cm, aby umożliwić zanurzenie żabie. Optymalna temperatura do życia to od 20 °C do 24 °C, chociaż spadek temperatury w nocy jest korzystny (do około 16 °C). Niezbędna jest również bezpieczna pokrywa (najlepiej pokrywa z siatką z wentylacją), zważywszy na to, że większość żab jest zdolnych do ucieczki. Dieta gatunku powinna składać się ze świerszczy, mączniaków lub jedwabników.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Lithobates pipiens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Darrel R. Frost, Lithobates pipiens (Schreber, 1782), [w:] Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 6.2 [online], American Museum of Natural History, New York, USA [dostęp 2024-05-13] (ang.).
- ↑ a b Lithobates pipiens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e Stebbins, R.C. (2003). Western Reptiles and Amphibians, Third Edition. Houghton Mifflin, Boston.
- ↑ a b c Stebbins, R.C. (1985). A Field Guide to Western Reptiles and Amphibians. Houghton Mifflin, Boston.
- ↑ Conant, R., and J.T. Collins, (1991), A field guide to amphibians and reptiles of eastern and central North America. Third ed. Houghton Mifflin Co., Boston, Mass. 450pp.
- ↑ a b c Hayes i inni, The feminization of male frogs in the wild, „Nature”, 419, 2002, s. 895–896, DOI: 10.1038/419895a.
- ↑ a b Brodkin i inni, Effects of acid stress in adult Rana pipiens, „Journal of Experimental Zoology”, 298A (1), 2003, s. 16–22, DOI: 10.1002/jez.a.10270.
- ↑ Peterson i inni, Assessment of the risk of solar ultraviolet radiation to amphibians. II. In situ characterization of exposure in amphibian habitats, „Environmental Science and Technology”, 36 (13), 2002, s. 2859–2865.
- ↑ a b Schothoeffer i inni, Influence of Ribeiroia ondatrae (Trematoda: Digenea) infection on limb development and survival of northern leopard frogs (Rana pipiens): Effects of host stage and parasite-exposure level, „Canadian Journal of Zoology”, 81 (7), 2003, s. 1144–1153, DOI: 10.1139/z03-09.
- ↑ Fellers i inni, Oral chytridiomycosis in the Mountain Yellow-Legged Frog (Rana muscosa), „Copeia”, 2001 (4), 2001, s. 945–953, DOI: 10.1643/0045-8511(2001)001[0945:OCITMY]2.0.CO;2.
- ↑ J.P. Gibbs, Wetland loss and biodiversity conservation, „Conservation Biology”, 14 (1), 2000, s. 314–317, DOI: 10.1046/j.1523-1739.2000.98608.x [zarchiwizowane z adresu 2022-03-19].
- ↑ University of Bath, Frog molecule could provide drug treatment for brain tumors [online], AAAS & EurekAlert!, 26 czerwca 2007 [dostęp 2024-05-13] (ang.).
- ↑ P Fatt, B. Katz, Spontaneous subthreshold activity at motor nerve endings, „The Journal of Physiology”, 117 (1), 1952, s. 109–128, PMCID: PMC1392564.